Σημάδια ανησυχίας για την πορεία της οικονομίας δείχνει η ελληνική αγορά και μεταξύ των στελεχών επικρατεί αγωνία για τον προσεχή χειμώνα, με εφαλτήριο τις εξελίξεις στο μεσανατολικό.
Βιομηχανία και εξαγωγές βρίσκονται υπό πίεση λόγω των καταστροφών από τα ακραία καιρικά φαινόμενα και του γενικότερου αρνητικού κλίματος στην αγορά, το οποίο έχει διαμορφωθεί λόγω Ουκρανίας, και επιβαρύνεται από τις πρόσφατες εξελίξεις στη Μέση Ανατολή.
Φυσικές καταστροφές
Δεδομένου δε ότι η Μέση Ανατολή απορροφά περίπου το 5% των ελληνικών εξαγωγών, με το ⅓ αυτών να αφορά το Ισραήλ, η επίδραση της καταστροφής στη Θεσσαλία και μείωση παραγωγής λαδιού θα αφαιρέσει από τις εξαγωγές περίπου 1 ποσοστιαία μονάδα.
Η ακρίβεια και οι πολλαπλές κρίσεις έχουν εξουθενώσει επίσης την αγοραστική δύναμη και το κλίμα μοιάζει αβέβαιο σε όλη την Ευρώπη. Η επιβράδυνση, ή ακόμα και ύφεση της ευρωπαϊκής οικονομίας, θα μπορούσε να επηρεάσει δυσμενώς την εγχώρια οικονομική δραστηριότητα.
Οι θετικές ειδήσεις, από το μέτωπο των αναβαθμίσεων, μπορεί μεν να απορροφούν ένα μέρος των ανησυχιών, όμως, η ελληνική αγορά φοβάται το τσουνάμι των διεθνών εξελίξεων και τις επιπτώσεις σε εξαγωγές και ενεργειακές τιμές.
Οι τιμές πετρελαίου
Τα εφιαλτικά σενάρια μίας νέας κρίσης στην ενέργεια, ειδικά μίας απότομης αύξησης του πετρελαίου, αποτελεί την νούμερο ένα αγωνία, αν και από το κυβερνητικό μέτωπο εμφανίζονται καθησυχαστικοί.Σύμφωνα με τις προβλέψεις του Προσχεδίου του Προϋπολογισμου η κυβέρνηση εκτιμά άλμα για το ΑΕΠ της Ελλάδας στο 2,3% το 2023 και 3% το 2024.
Χαρακτηριστική είναι η μελέτη της Παγκόσμιας Τράπεζας, η οποία, αντλώντας παραδείγματα από τις συγκρούσεις στην περιοχή και τις επιπτώσεις που είχαν στην παγκόσμια παραγωγή, κατέστρωσε τρία σενάρια κινδύνων, ανάλογα με το μέγεθος της διαταραχής. Το πιο ήπιο σενάριο προβλέπει ότι οι τιμές θα μπορούσαν να είναι στα 93 το βαρέλι και το χειρότερο «βλέπει» εκτόξευση στα 157 δολάρια το βαρέλι.
Ωστόσο, η επιβράδυνση, ή ακόμα και ύφεση της ευρωπαϊκής οικονομίας, θα μπορούσε να επηρεάσει δυσμενώς την εγχώρια οικονομική δραστηριότητα, δεδομένου ότι άνω του 50% των ελληνικών εξαγωγών κατευθύνονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ το 60%-70% των τουριστικών αφίξεων προέρχονται από αυτήν.
Η ευρωπαϊκή ύφεση
Μελέτη της Alpha Bank σημειώνει ότι, σύμφωνα με τις πρόσφατες προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το ΑΕΠ στην Ευρωπαϊκή Ένωση αναμένεται να αυξηθεί κατά 0,8% το 2023 και κατά 1,4% το 2024, έναντι προηγούμενων προβλέψεων για αύξηση κατά 1% και 1,7%, αντίστοιχα. Ειδικά για τη γερμανική οικονομία, την «ατμομηχανή», όπως χαρακτηρίζεται, της Ευρωζώνης, η πρόβλεψη της ΕΕ είναι ότι το τρέχον έτος θα βρεθεί σε ύφεση, με το ΑΕΠ της να μειώνεται κατά 0,4% σε ετήσια βάση και να ανακάμπτει το επόμενο έτος κατά 1,1%. Ένας από τους παράγοντες της πτώσης της οικονομικής δραστηριότητας στη Γερμανία είναι η αποδυνάμωση της εξωτερικής ζήτησης για βιομηχανικά αγαθά και επακόλουθα των εξαγωγών της χώρας, απότοκο των πληθωριστικών πιέσεων, οι οποίες συρρικνώνουν το πραγματικό εισόδημα των Ευρωπαίων πολιτών. Παράλληλα, η γερμανική βιομηχανία, η οποία είχε ήδη πληγεί από διαταραχές στην εφοδιαστική αλυσίδα κατά τη διάρκεια της πανδημικής κρίσης, βρίσκεται αντιμέτωπη με το αυξημένο ενεργειακό κόστος.
Πληγή στις εξαγωγές
Δείκτης για την πορεία της οικονομίας είναι οι εξαγωγές της βιομηχανίας, που αποτελούν σταθερά πάνω από το 80% των ελληνικών εξαγωγών αγαθών (Ιούλιος 2023: 88%). Τα στοιχεία δείχνουν ότι μειώθηκαν τον Ιούλιο κατά 5,6% σε ετήσια βάση, ενώ τον Αύγουστο οι συνολικές εξαγωγές αγαθών της χώρας μειώθηκαν κατά 24,5%, με τις εξαγωγές εξαιρουμένων των πετρελαιοειδών να καταγράφουν ηπιότερη μείωση, της τάξης του 14,3%.
Σωρευτικά, το πρώτο οκτάμηνο του έτους, οι εξαγωγές αγαθών μειώθηκαν κατά 5,7% σε ετήσια βάση, ενώ οι εξαγωγές εξαιρουμένων των πετρελαιοειδών αυξήθηκαν κατά 2,4%. Το αντίστοιχο διάστημα του 2022, οι εξαγωγές αγαθών είχαν αυξηθεί κατά 43,3%, εξέλιξη στην οποία συνέβαλε και η αξιοσημείωτη άνοδος των τιμών τις ενέργειας.
Φοβούνται τα στελέχη επιχειρήσεων
Είναι χαρακτηριστικό ότι το τρίτο τρίμηνο, ο γενικός δείκτης οικονομικού κλίματος μεταξύ των CEOs έκλεισε με πτώση, για πρώτη φορά μετά από 4 τρίμηνα ανοδικής πορείας. Ο γενικός δείκτης οικονομικού κλίματος (ΕΑΣΕ/ICAP CRIF-CEO General Index) υποχώρησε στις 155 μονάδες έναντι 167 το προηγούμενο τρίμηνο, αποτυπώνοντας την ανησυχία των CEOs για τις φυσικές καταστροφές που συνέβησαν πρόσφατα και τις συνέπειες τους στην οικονομία και τις επιχειρήσεις, καθώς επίσης από την Αραβοισραηλινή σύγκρουση.
· Η μεγάλη πλειοψηφία των CEOs (επτά στους δέκα) θεωρεί ότι η αρνητική επίδραση των καταστροφών θα είναι σημαντική για τις επιχειρήσεις.
· Το 16% αυτών δηλώνουν ότι η επίδραση θα είναι πολύ αρνητική (με το ποσοστό να είναι αυξημένο σε 24% για τους CEOs των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων).
· Ένας στους τρεις CEOs θεωρεί ότι οι φυσικές καταστροφές που συνέβησαν θα έχουν ελάχιστα αρνητική επίδραση στις επιχειρήσεις.
Οι δείκτες
Οι επιμέρους δείκτες καταγράφουν τις παρακάτω εξελίξεις για το 3ο τρίμηνο του 2023:
-Ο δείκτης τρέχουσας οικονομικής κατάστασης της χώρας παρουσίασε αξιόλογη πτώση στις 198 μονάδες έναντι 237 το προηγούμενο τρίμηνο. Το ποσοστό των CEOs που δηλώνουν ότι βελτιώθηκε η τρέχουσα οικονομική κατάσταση της χώρας συγκρινόμενη με 1 έτος πριν, μειώθηκε σε 32% έναντι 54% το προηγούμενο τρίμηνο.
-Παράλληλα το ποσοστό των CEOs που δηλώνει ότι επιδεινώθηκε η τρέχουσα οικονομική κατάσταση της χώρας αυξήθηκε σε 25% έναντι 9% το προηγούμενο τρίμηνο.
-Ο δείκτης πρόβλεψης της οικονομικής κατάστασης της χώρας ένα έτος μετά παρουσίασε μείωση στις 176 μονάδες έναντι 223 μονάδων το προηγούμενο τρίμηνο.
-Το ποσοστό των CEOs που εκτιμά ότι η οικονομική κατάσταση της χώρας θα είναι καλύτερη στο επόμενο έτος μειώθηκε σε 30% (ποσοστό που αυξάνεται σε 41% για τους CEOs των επιχειρήσεων παροχής υπηρεσιών), έναντι 58% το προηγούμενο τρίμηνο.
Υπό την πίεση του διεθνούς περιβάλλοντος, οι ελληνικές εξαγωγές αγαθών (εκτός πετρελαίου) υποχωρούν για πρώτη φορά μετά την πανδημία καταγράφοντας ετήσια μεταβολή της τάξης του -1% σε αποπληθωρισμένους όρους το τρίμηνο Ιούνιος-Αύγουστος 2023 (-2,7% σε ονομαστικούς όρους).
Πάντως, όπως σημειώνουν οι οικονομολόγοι της Εθνικής Τράπεζας στο νέο τεύχος της σειράς μελετών «Τάσεις του Επιχειρείν» της Διεύθυνσης Οικονομικής Ανάλυσης παρά την επιβράδυνση, επιτυγχάνουν:
i) να αυξήσουν οριακά το μερίδιό τους στην Ευρώπη, καλύπτοντας 0,56% των ευρωπαϊκών εξαγωγών κατά το τελευταίο τρίμηνο (έναντι 0,55% στο αντίστοιχο διάστημα του 2022) καθώς
και
ii) να συμβάλλουν (σε συνδυασμό με τις μειωμένες εισαγωγές) στον περιορισμό του εμπορικού ελλείμματος κατά περίπου €0,2 δις (3% χαμηλότερα από το αντίστοιχο τρίμηνο του 2022 σε ονομαστικούς όρους).
Οι προκλήσεις για την ελληνική αγορά δεν πηγάζουν μόνο από τις διεθνείς εξελίξεις αλλά και τις σοβαρές επιπτώσεις από τις φυσικές καταστροφές και τις εξαγωγές.
Για το υπόλοιπο του έτους, αναμένονται αυξημένα καμπανάκια καθώς στη γενικότερη τάση επιβράδυνσης προστίθενται οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Οι πλημμύρες από την κακοκαιρία Daniel πλήττουν σχεδόν το 20% της Θεσσαλίας – περιφέρεια η οποία καλύπτει το 6% των ελληνικών εξαγωγών (με περίπου €2 δις εξαγωγές ετησίως).
Η κρισιμότητα της συνεισφοράς της εστιάζεται κυρίως στα υψηλά (και διαχρονικά αυξανόμενα) μερίδιά της στις εξαγωγές αγροδιατροφής και μετάλλων (14% και 8%, αντίστοιχα) – τα οποία φτάνουν το 44% για τα γαλακτοκομικά και το ⅓ για το βαμβάκι. Σύμφωνα με την ΕΤΕ, η Θεσσαλία παράγει περίπου το 20% των ζωοτροφών και του γάλακτος, προσφέροντας έτσι πρώτη ύλη σε συγγενείς κλάδους αγροδιατροφής άλλων περιφερειών.
Η επίδραση της Θεσσαλίας και η αβεβαιότητα κόβουν από τις εξαγωγές
Με αυτά τα δεδομένα, η επίδραση της καταστροφής στη Θεσσαλία, σε συνδυασμό με τη μειωμένη φετινή παραγωγή ελαιόλαδου και επιτραπέζιων ελιών, αναμένεται να επιδράσουν αρνητικά στις εξαγωγές του τελευταίου 4μηνου, αφαιρώντας περίπου 1 ποσοστιαία μονάδα από τις εξαγωγές της χρονιάς (με το ¼ της απώλειας να προκύπτει λόγω Θεσσαλίας).
Η εντεινόμενη γεωπολιτική αστάθεια και κλιματική κρίση προσθέτουν στις εκτιμήσεις μας υψηλούς βαθμούς αβεβαιότητας (για αναθεώρηση προς τα κάτω). Ειδικότερα, το αρνητικό κλίμα στην «ευρύτερη γειτονιά μας», που έχει διαμορφωθεί λόγω Ουκρανίας, επιβαρύνεται από τις πρόσφατες εξελίξεις στη Μέση Ανατολή (η οποία σημειώνουμε ότι απορροφά περίπου το 5% των ελληνικών εξαγωγών, με το ⅓ αυτών να αφορά το Ισραήλ).
Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΤΕ εκτιμά ότι οι εξαγωγές αγαθών (εκτός πετρελαίου) για το σύνολο του 2023 θα ξεπεράσουν οριακά τα επίπεδα του 2022 (ετήσια άνοδος της τάξης του 1% σε αποπληθωρισμένους όρους).
Οι δύο αυτές αρνητικές παράμετροι, δηλαδή ηεντεινόμενη γεωπολιτική αστάθεια και κλιματική κρίση αναμένεται να συνεχίσουν να ασκούν πίεση στις εξαγωγές το 2024, αφαιρώντας 2 ποσοστιαίες μονάδες από την ετήσια ανάπτυξή τους (που ακολουθεί μεσοπρόθεσμη τάση της τάξης του 5%). Ωστόσο, συνεκτιμώντας την αναμενόμενη ανάκαμψη των όγκων του διεθνούς εμπορίου και την ενδυνάμωση της ευρωπαϊκής οικονομίας, οι ελληνικές εξαγωγές αγαθών (εκτός πετρελαίου) για το 2024 εκτιμάμε ότι θα κινηθούν σε ρυθμούς ανάπτυξης της τάξης του 3%.
Πηγή: ΟΤ
