Η πρόσφατη έκθεση Ντράγκι για την ανταγωνιστικότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπογραμμίζει τις διαρθρωτικές αδυναμίες που έχουν συμβάλει στη σχετικά χαμηλή οικονομική ανάπτυξη της ΕΕ και την επείγουσα ανάγκη για μεταρρυθμίσεις. Ένα σημαντικό μέρος της έκθεσης συγκρίνει την ΕΕ με τις ΗΠΑ, επισημαίνοντας ότι η διαφορά στην αύξηση του ΑΕΠ μεταξύ των δύο οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη χαμηλότερη αύξηση της παραγωγικότητας στην Ευρώπη.
Ένα από τα πιο αυστηρά συμπεράσματα του Ντράγκι είναι ότι το βιοτικό επίπεδο τόσο για τις σημερινές όσο και για τις μελλοντικές γενιές των Ευρωπαίων βρίσκεται σε κίνδυνο. Πρέπει όμως η Ευρώπη να επιδιώξει να μιμηθεί την οικονομική «επιτυχία» των Ηνωμένων Πολιτειών ή πρέπει να ακολουθήσει έναν εναλλακτικό δρόμο;
Αυτή η συζήτηση προϋπήρχε της τρέχουσας αμερικανικής κυβέρνησης, αλλά η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ έκανε το ερώτημα ακόμη πιο πιεστικό. Η προεδρία του οδήγησε σε ένα κύμα εκτελεστικών διαταγμάτων που αναμόρφωσαν την κυβέρνηση των ΗΠΑ, παρουσιάζοντας νέες προκλήσεις για τους ευρωπαίους φορείς χάραξης πολιτικής.
Οι πολιτικές του Τραμπ γύρω από τα διεθνή ζητήματα ήταν ακόμη πιο ανατρεπτικές. Η αποχώρησή του από τη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, καθώς και η έναρξη εμπορικών πολέμων, έχουν προκαλέσει σοκ σε όλη την παγκόσμια σκηνή.
Ακόμη πιο ανησυχητικές είναι οι προσπάθειές του να διεκδικήσει τον έλεγχο του Καναδά, της Γροιλανδίας και της Διώρυγας του Παναμά, η αμφιλεγόμενη προσέγγισή του στη Μέση Ανατολή και η φιλοδοξία του να μεσολαβήσει για την ειρήνη μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας χωρίς σημαντική ευρωπαϊκή ανάμειξη.
Ο μέσος Αμερικανός Διευθύνων Σύμβουλος κερδίζει 290 φορές τον μισθό ενός τυπικού εργάτη
Ανεξάρτητα από τις ενέργειες του Τραμπ, η Ευρώπη πρέπει να συνεχίσει να συζητά για το δικό της μέλλον. Η σύγκριση της ΕΕ με τις Ηνωμένες Πολιτείες αποκλειστικά με βάση μακροοικονομικούς δείκτες όπως η αύξηση του ΑΕΠ είναι παραπλανητική.
Ενώ οι ΗΠΑ διαθέτουν κατά κεφαλήν ΑΕΠ σχεδόν 40% υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ, μια πιο προσεκτική εξέταση αποκαλύπτει έντονες ανισότητες. Η συντριπτική πλειοψηφία των Ευρωπαίων απολαμβάνει υψηλότερο βιοτικό επίπεδο από τους Αμερικανούς λόγω της πιο δίκαιης κατανομής του εισοδήματος.
Για παράδειγμα, ανάμεσα στο μισό πληθυσμό με τις χαμηλότερες αποδοχές, τα επίπεδα εισοδήματος στην ΕΕ είναι, κατά μέσο όρο, 19% υψηλότερα από ό,τι στις ΗΠΑ, σύμφωνα με έρευνα.
Άλλα στοιχεία απεικονίζουν το αυξανόμενο χάσμα στην κοινωνία των ΗΠΑ. Από το 1978, οι μισθοί των διευθυντικών στελεχών στις 350 μεγαλύτερες εταιρείες των ΗΠΑ έχουν αυξηθεί κατά 1.085%, ενώ η συνολική αύξηση των μισθών ήταν μόλις 24%.
Σήμερα, ο μέσος Αμερικανός Διευθύνων Σύμβουλος κερδίζει 290 φορές τον μισθό ενός τυπικού εργάτη. Εν τω μεταξύ, ο δημόσιος τομέας των ΗΠΑ -εξαιρουμένου του τομέα της Άμυνας – παραμένει σημαντικά υποχρηματοδοτούμενος, με κρίσιμα ελλείμματα σε υποδομές, εκπαίδευση, υγειονομική περίθαλψη και κοινωνική υποστήριξη.
Χάσμα παραγωγικότητας
Μια άλλη βασική παρατήρηση είναι ότι το χάσμα παραγωγικότητας μεταξύ των ΗΠΑ και της ΕΕ συγκεντρώνεται σε μεγάλο βαθμό σε έναν μόνο τομέα: την τεχνολογία των πληροφοριών. Αν εξαιρεθεί η κατασκευή υπολογιστών και ηλεκτρονικών ειδών, η ευρωπαϊκή παραγωγικότητα ήταν σε γενικές γραμμές ίδια με αυτή των ΗΠΑ τις τελευταίες δύο δεκαετίες.
Ενώ είναι αλήθεια ότι η οικονομική ανάπτυξη στις ΗΠΑ έχει ξεπεράσει εκείνη της Ευρώπης, τα οφέλη έχουν συγκεντρωθεί σε μια μικρή ελίτ – κυρίως στον τομέα της τεχνολογίας. Αυτή είναι μια βιομηχανία όπου μια χούφτα κυρίαρχων εταιρειών ασκούν μονοπωλιακή δύναμη και προσωπικότητες με επιρροή όπως ο Έλον Μασκ έχουν αξιοποιήσει τον πλούτο τους για να αποκτήσουν μεγάλη πολιτική επιρροή.
Πρέπει η Ευρώπη να επιδιώξει να αντιγράψει το μοντέλο των ΗΠΑ; Η απάντηση πρέπει να είναι ξεκάθαρη. Το ευρωπαϊκό όραμα για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη είναι θεμελιωδώς διαφορετικό από αυτό των Ηνωμένων Πολιτειών. Η μίμηση της αμερικανικής προσέγγισης θα υπονόμευε τα πιο πολύτιμα περιουσιακά στοιχεία της Ευρώπης.
Η ΕΕ έχει χαράξει τη δική της πορεία, αντλώντας έμπνευση από ιδέες γύρω από μια μακρόπνοη κοινωνική πολιτική «προσανατολισμένη στην αποστολή της». Αυτή η στρατηγική -της οποίας η Πράσινη Συμφωνία αποτελεί βασικό συστατικό- δίνει προτεραιότητα σε συντονισμένες, στοχευμένες πολιτικές που τοποθετούν την ευημερία των πολιτών και το περιβάλλον πάνω από την αύξηση του ΑΕΠ για το δικό τους καλό.
Ο Ντράγκι αναγνωρίζει τη σημασία της μείωσης της εξάρτησης της Ευρώπης από τα ορυκτά καύσιμα και τάσσεται γενικά υπέρ της Πράσινης Συμφωνίας. Ωστόσο, η προσέγγισή του παραμένει εντυπωσιακά συμβατική.
Το «ευρωπαϊκό όνειρο» είναι θεμελιωδώς διαφορετικό από το «αμερικανικό όνειρο»
Η έκθεσή του παραβλέπει τις δυνατότητες μείωσης της κατανάλωσης ενέργειας και υλικών για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων. Αντί να προσηλωθεί στη συμβατική οικονομική επέκταση, η Ευρώπη θα μπορούσε να επικεντρωθεί στον περιορισμό της υπερκατανάλωσης και στην ικανοποίηση των αναγκών των ανθρώπων πιο αποτελεσματικά – τοποθετώντας την ευημερία πάνω από την επιδίωξη της μέγιστης αύξησης του ΑΕΠ. Τα στοιχεία γύρω από τη χρήση των προϊόντων είναι συγκλονιστικά: τα περισσότερα υλικά χρησιμοποιούνται μόνο μία φορά προτού απορριφθούν.
Η πολιτική για την καινοτομία θα πρέπει επίσης να δίνει προτεραιότητα στα «αναγγενητικά» συστήματα. Οι δημόσιες επενδύσεις και τα φορολογικά κίνητρα θα πρέπει να προωθούν μοντέλα κυκλικής παραγωγής, υποδομές ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, οικολογικά βιομηχανικά πάρκα, έξυπνη κινητικότητα, αναγεννητική γεωργία και στέγαση χαμηλών εκπομπών άνθρακα.
Ορισμένοι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής της Δεξιάς χρησιμοποίησαν την έκθεση Ντράγκι για να επιχειρηματολογήσουν ενάντια στις κλιματικές και περιβαλλοντικές πολιτικές της ΕΕ, ισχυριζόμενοι ότι είναι πολύ δαπανηρές. Οι Χριστιανοδημοκράτες, για παράδειγμα, πίεσαν για καθυστέρηση ή αποδυνάμωση της Πράσινης Συμφωνίας. Αλλά αυτό θα ήταν λάθος. Μια μεσοβέζικη μετάβαση δεν θα πετύχει.
Η Ευρώπη αντιμετωπίζει μεγάλες προκλήσεις και μόνο σκεπτόμενοι πέρα από τα παραδοσιακά πλαίσια και αγκαλιάζοντας μετασχηματιστικές λύσεις μπορεί η ήπειρος να εξασφαλίσει το μέλλον της.
Το «ευρωπαϊκό όνειρο» είναι θεμελιωδώς διαφορετικό από το «αμερικανικό όνειρο». Αυτό πρέπει να αντικατοπτρίζεται στις επιλογές της Ευρώπης για την καινοτομία, την ανταγωνιστικότητα, την περιβαλλοντική και κλιματική πολιτική και την προστασία της ευημερίας των πολιτών.
