Δεν είναι μόνο τα ελληνικά νοικοκυριά που απαισιοδοξούν για το μέλλον, αλλά και οι επαΐοντες που συμμετείχαν στο φετινό 10ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών. Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε μεταξύ των ομιλητών και των συνέδρων στο Φόρουμ των Δελφών, ο κόσμος μας σε δέκα χρόνια θα είναι χειρότερος από σήμερα – σε ό,τι αφορά τη δημοκρατία, την ευημερία και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Από την άλλη υπάρχουν υψηλές προσδοκίες για τα επιτεύγματα της τεχνολογίας και της επιστήμης, ιδίως στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης και της ιατρικής. Εμπιστοσύνη υπάρχει και στην χρήση της τεχνολογίας υπέρ του δημόσιου συμφέροντος, αλλά με πιθανό τίμημα στην ιδιωτικότητα και στην επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων.
Τα χαρακτηριστικά της έρευνας
Η έρευνα διοργανώθηκε από το ίδιο το Φόρουμ σε συνεργασία με την εταιρεία δημοσκοπήσεων About People, με την υποστήριξη της Deep Capital Group. Πραγματοποιήθηκε το διάστημα 27 Μαρτίου με 2 Απριλίου, με τη μορφή ηλεκτρονικών συνεντεύξεων σε δείγμα 266 ατόμων. Καθώς δεν πρόκειται γι’αυτό που λέμε «σταθμισμένο αντιπροσωπευτικό δείγμα», αλλά για ένα κοινό με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, οι προβλέψεις τους οφείλουν να αξιολογηθούν ανάλογα.
Ομιλητές και ομιλήτριες στο Φόρουμ των Δελφών ήταν κορυφαίοι οικονομολόγοι, πολιτικοί, εκπρόσωποι της επιχειρηματικής ελίτ, τεχνοκράτες και αναλυτές από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Αντίστοιχα ειδική σύνθεση είχε και το κοινό που παρακολούθησε το συνέδριο, με στελέχη επιχειρήσεων, οικονομικούς συντάκτες, μέλη διπλωματικών αποστολών, νέους επιστήμονες.
Οι απαντήσεις των συμμετεχόντων στην έρευνα μας δίνουν μια εικόνα του πώς οραματίζονται τον κόσμο μας το 2035, άνθρωποι που αν μη τι άλλο παρακολουθούν στενά τις διεθνείς εξελίξεις, και βρίσκονται σε θέσεις κλειδιά. Αυτό δε σημαίνει απαραίτητα ότι η δική τους γνώμη είναι πιο έγκυρη από εκείνη του γενικού πληθυσμού, ούτε ότι οι απόψεις τους είναι απαραίτητα διαφορετικές. Ιδίως σε ερωτήματα που αφορούν πανανθρώπινα ζητήματα, η απαισιοδοξία τους αντανακλά και ένα ευρύτερο κλίμα που επικρατεί στο σύνολο της κοινωνίας.
Γκρίζα σύννεφα
Το φετινό Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, με κεντρικό τίτλο «Realignments» – έθεσε στο επίκεντρο των εργασιών του «τις μεγάλες ανακατατάξεις και τις σεισμικές μετατοπίσεις που υφίσταται το παγκόσμιο σύστημα την τελευταία περίοδο σε μια σειρά από τομείς, από τη γεωπολιτική και την γεωοικονομία μέχρι την τεχνητή νοημοσύνη, την επιχειρηματικότητα ή την υγεία». Οπότε οι ερωτήσεις στην έρευνα γνώμης και προσδοκιών για τον κόσμο του 2035, καλύπτουν μια αντίστοιχη θεματολογία.
Ένα πρώτο συμπέρασμα είναι ότι παρατηρείται ένας δυισμός ανάμεσα στην αισιοδοξία για τεχνική, επιχειρηματική και οικονομική πρόοδο, και την απαισιοδοξία για κοινωνική, πολιτική και περιβαλλοντική οπισθοδρόμηση.
Ενώ η πλειονότητα των ερωτηθέντων θεωρούν ότι θα ζούμε περισσότερο, δεν φαίνεται να πιστεύουν ότι θα ζούμε απαραιτήτως και καλύτερα. Αντιθέτως η πλειονότητα θεωρεί ότι ο κόσμος μας στο μέλλον θα είναι χειρότερος (42,1%). Λιγότεροι από τρεις στους δέκα (28,9%) συμμερίζονται την ελπίδα ενός καλύτερου κόσμου. Ένα σημαντικό ποσοστό (24,1%) θεωρεί ότι τα πράγματα θα παραμείνουν περίπου ως έχουν.
Λιγότερη δημοκρατία, μεγαλύτερη ανισότητα
Οι πιο μαύρες προβλέψεις αφορούν τη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών. Μόλις το 14,7% των ερωτηθέντων εκτιμά το 2035 ότι θα υπάρξει βελτίωση της ποιότητας της δημοκρατίας, ενώ η πλειοψηφία (61,7%) προβλέπει επιδείνωση. Πάντως οι περισσότεροι δεν αναμένουν ιδιαίτερες αλλαγές στα καθεστώτα διακυβέρνησης την επόμενη δεκαετία (62,8%). Λίγοι θεωρούν ότι η δημοκρατία θα είναι το κυρίαρχο πολίτευμα στην πλειοψηφία των χωρών (18,8%) και ακόμα λιγότεροι ότι θα κυριαρχεί η απολυταρχία (18,8%).
Εξαιρετικά χαμηλά είναι τα ποσοστά εκείνων που πιστεύουν ότι θα ζούμε σε έναν κόσμο με λιγότερες κοινωνικές ανισότητες, μόλις 15,8%. Πάνω από τους μισούς (55,6%) φαίνεται να πιστεύουν ότι οι φτωχοί θα γίνονται φτωχότεροι και οι πλούσιοι πλουσιότεροι.
Πρόκειται για ανησυχητικό εύρημα, αν κρίνουμε ότι αρκετοί από τους ερωτηθέντες ανήκουν ούτως ή άλλως στις ανώτερες εισοδηματικές και κοινωνικές βαθμίδες. Ελαφρώς πιο αισιόδοξες, αλλά και πάλι γκρίζες είναι οι προβλέψεις για τις παγκόσμιες ανισότητες.
Ένα 31,2% περιμένει να μειωθεί η ψαλίδα μεταξύ ανεπτυγμένων και υπό ανάπτυξη χωρών, αλλά αρκετοί περισσότεροι (42,9%) περιμένουν αύξηση του χάσματος. Αντίστοιχα η πλειονότητα των ερωτηθέντων αναμένουν οικονομική ανάπτυξη, αλλά με αύξηση των ανισοτήτων (59,8%).
Σε ό,τι αφορά την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πάνω από τους μισούς (53%) περιμένουν επιδείνωση και ένας στους τέσσερις (24,1%) στασιμότητα. Περίπου οι δύο στους δέκα (21,4%) διατηρούν ελπίδες ότι τα πράγματα θα βελτιωθούν σε αυτό τον τομέα.
Πολυπολικός κόσμος
Οι περισσότεροι αναμένουν αναδιάταξη των παγκόσμιων γεωπολιτικών ισορροπιών ως το 2035. Πάνω από τους μισούς (51,5%) να πιστεύουν ότι θα ζούμε σε έναν πολυπολικό κόσμο, με πολλά κέντρα επιρροών. Ενδιαφέρον έχει ότι στο μπρα ντε φερ Κίνας και Ρωσίας, οι περισσότεροι ποντάρουν στην πρώτη. Το 23,3% θεωρεί ότι η Κίνα θα είναι παγκόσμια υπερδύναμη το 2035, έναντι 18,8% που βλέπουν στην πρώτη θέση τις ΗΠΑ
Μοιρασμένοι στα τρία ήταν ο σύνεδροι και οι ομιλητές στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών ως προς το μέλλον της Ευρώπης. Ο ένας στους τρεις θεωρεί ότι η ΕΕ δεν θα διαλυθεί αλλά θα χάσει την ισχύ της (33,5%), ελάχιστα λιγότεροι πιστεύουν ότι θα ισχυροποιήσει τη θέση της (32,3%) και οι τρεις στους δέκα (30,5%) ότι θα μείνει στην ίδια θέση με σήμερα. Για τον ΟΗΕ πάντως δεν υπάρχουν και πολλές ελπίδες, με την πλειονότητα να θεωρεί ότι θα έχει χάσει την ισχύ του.
Παρά το πολεμικό κλίμα που κυριαρχεί στην Ευρώπη, με υπέρογκη αύξηση των αμυντικών δαπανών, η πλειοψηφία (61,6%) δεν πολυπιστεύει ότι είναι πιθανός ένας νέος παγκόσμιος πόλεμος. Εξάλλου η κυρίαρχη μορφή των πολέμων δι’αντιπροσώπου, είναι ένα εξίσου αιματηρό και καταστροφικό υποκατάστατο των μετωπικών συγκρούσεων μεταξύ υπερδυνάμεων. Πάντως ένα αξιοσημείωτο ποσοστό, της τάξης του 31,6%, θεωρεί αρκετά πιθανή και μια κατά μέτωπο παγκόσμια πολεμική σύγκρουση.
Η τεχνολογία (δεν) απελευθερώνει
Το μέλλον μας θα έχει πολλή τεχνητή νοημοσύνη, αλλά και μεγάλη μοναξιά. Η συντριπτική πλειονότητα των ερωτηθέντων (89,1%), θεωρεί ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα έχει τη μεγαλύτερη επίδραση στις ζωές των ανθρώπων, σε απόσταση από άλλους κλάδους τεχνολογίας. Ακολουθούν η βιοτεχνολογία και η γενετική μηχανική (46,6%) και η ρομποτική (26,7%).
Όμως μολονότι η τεχνητή νοημοσύνη θα έχει αντικαταστήσει εν μέρει την ανθρώπινη εργασία, αυτό δε σημαίνει απαραίτητα ότι θα μειωθούν οι ώρες εργασίας. Το επικρατέστερο σενάριο είναι ότι άνθρωποι και ρομπότ θα συνεργάζονται (64,7%), ενώ τρεις στους δέκα δεν περιμένουν συνταρακτικές αλλαγές στο μοντέλο εργασίας.
Στα θετικά ότι αναμένεται μείωση του έμφυλου χάσματος στην εργασία, στα αρνητικά ότι οι ανθρώπινες σχέσεις θα γίνουν πιο απρόσωπες και ανταγωνιστικές. Το 63,5% θεωρεί ότι το μέλλον θα φέρει μεγαλύτερη αποξένωση, ενώ μόλις το 15,8% προσδοκά ότι θα υπάρξει μεγαλύτερη κατανόηση και ανεκτικότητα μεταξύ των ανθρώπων.
Στο μέτωπο του περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής, υπάρχουν ελάχιστες ελπίδες για αντιστροφή της κατάστασης. Οι περισσότεροι θεωρούν ότι η ρύπανση του πλανήτη θα συνεχιστεί και πως όποια πρόοδος συντελεστεί θα είναι ανεπαρκής.
