Η φτώχεια βαθαίνει, η οικονομική ανισότητα παραμένει στα ύψη, οι υλικές στερήσεις εντείνονται, μας ενημερώνει η ΕΛΣΤΑΤ στη νέα έρευνα για το εισόδημα και τις συνθήκες διαβίωσης του πληθυσμού. Τα στοιχεία για το 2024 μπορεί να μη δείχνουν κάποια δραματική μεταβολή σε σύγκριση με το 2023, η συνολική τάση όμως δείχνει στασιμότητα ή επιδείνωση.
Ένα στοιχείο που πέρασε σχεδόν απαρατήρητο, αφορά τους δείκτες ευημερίας, όπως μετριούνται με βάση το βαθμό ικανοποίησης των πολιτών σε τρεις τομείς: Την προσωπική τους ζωή, την εμπιστοσύνη στους άλλους ανθρώπους και την εργασία τους.
Για την τελευταία η ΕΛΣΤΑΤ δεν παραθέτει στοιχεία φέτος. Με βάση την έρευνα του 2024, οι Έλληνες είναι οι πλέον δυσαρεστημένοι με την εργασία τους μετά τους Βούλγαρους – με μέσο όρο ικανοποίησης το 6,8 σε μια κλίμακα 0 ως 10 (έναντι 7,4 στην ΕΕ των 27).
πηγή: ΕΛΣΤΑΤ (Έρευνα Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης 2024)
Ανικανοποίητοι και καχύποπτοι
Στον δείκτη ικανοποίησης από τη προσωπική ζωή παρατηρούμε ήπια επιδείνωση. Στην έρευνα του 2024 το 23,8% του πληθυσμού δήλωνε χαμηλά ποσοστά ικανοποίησης από τη ζωή του (βαθμοί 0 ως 5 της κλίμακας) Το ποσοστό αυτό, με βάση τους πίνακες της Εurostat, μας κατέτασσε ως τον πλέον δυσαρεστημένο λαό στην ΕΕ των 27 μετά τη Βουλγαρία.
Φέτος έχουν αυξηθεί όσοι δηλώνουν καθόλου, ελάχιστα και λίγο ικανοποιημένοι, στο 25,4%, ενώ έχουν μειωθεί αντίστοιχα όσοι είναι αρκετά και πολύ ικανοποιημένοι.
Σε ό,τι αφορά την εμπιστοσύνη στους άλλους, είμαστε από τους πλέον καχύποπτους λαούς στην Ευρώπη. Το 2023 η εμπιστοσύνη στους άλλους κυμαίνονταν στο 4,7 – κάτω από τη βάση του 5. Ήταν η τέταρτη χαμηλότερη βαθμολογία στην ΕΕ, μετά την Κύπρο, τη Λιθουανία και τη Σλοβενία (τα στοιχεία της Εurostat για τη Γαλλία χαρακτηρίστηκαν «χαμηλής αξιοπιστίας).
Φέτος, το 39,2% του πληθυσμού δηλώνει μηδενική ως λίγη εμπιστοσύνη στους άλλους ανθρώπους (βαθμοί 0 ως 4 της κλίμακας), ποσοστό εξαιρετικά υψηλό, αλλά σχετικά βελτιωμένο σε σχέση με πέρυσι (40,8%).
Πλήρη εμπιστοσύνη στους ανθρώπους, δηλώνει το 1,4% του πληθυσμού ηλικίας 16 ετών και άνω, ενώ καθόλου εμπιστοσύνη στους ανθρώπους δηλώνει το 7,8%.
Μεγάλη εμπιστοσύνη στους ανθρώπους (βαθμοί 7 έως 9 της κλίμακας), δηλώνει το 28,7% του πληθυσμού 16 ετών και άνω.
Ποσοστό 39,2% του φτωχού πληθυσμού δηλώνει ότι δεν εμπιστεύεται τους άλλους καθόλου ή τους εμπιστεύεται λίγο, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τον μη φτωχό πληθυσμό ανέρχεται σε 39,3%. Πάντως σε ό,τι αφορά τους φτωχούς τα ποσοστά όσων δεν εμπιστεύονται τους άλλους έχουν μειωθεί αισθητά σε σύγκριση με το 2023 (45,6%).
Πλήρη εμπιστοσύνη στους ανθρώπους δηλώνει το 0,9% του φτωχού πληθυσμού και το 1,5% του μη φτωχού πληθυσμού (Πίνακες 14 και 15).
Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ
Υλικές στερήσεις
Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, τα ποσοστά του πληθυσμού που υποφέρουν από υλικές αυξήθηκαν στο 14%, από 13,5% το 2023. Το ποσοστό αυτό μας κατατάσσει στην τρίτη χειρότερη θέση στην Ευρώπη, μετά τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία.
Ο υψηλός βαθμός υλικής και κοινωνικής στέρησης και τα χαμηλά επίπεδα ευημερίας (ικανοποίησης και εμπιστοσύνης) συσχετίζονται. Πρόσφατη έρευνα της Επιτροπής Κοινωνικών και Οικονομικών υποθέσεων του ΟΗΕ (World Social Report 2025), συνδέει την εμπιστοσύνη – διαπροσωπική και θεσμική – με το λεγόμενο «κοινωνικό συμβόλαιο». Τα επίπεδα εμπιστοσύνης φαίνεται ότι επηρεάζουν σημαντικά την κοινωνική συνοχή, τη συμμετοχή των πολιτών και τις αντιλήψεις για τη διακυβέρνηση. Παρατηρείται θετική συσχέτιση μεταξύ της θεσμικής εμπιστοσύνης και της αναδιανομής του εισοδήματος, υπογραμμίζοντας το ρόλο της αποτελεσματικής διακυβέρνησης στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης.
Έλλειμμα εμπιστοσύνης στους θεσμούς
Το έλλειμμα εμπιστοσύνης στους θεσμούς επηρεάζει και τα επίπεδα εμπιστοσύνης στο διπλανό μας.
Σύμφωνα με την έρευνα του ΟΗΕ – αξιοποιώντας στοιχεία από το Ευρωβαρόμετρο, τον ΟΟΣΑ κ.λπ –η διάβρωση της εμπιστοσύνης είναι ιδιαίτερα έντονη στις χώρες με χαμηλό εισόδημα και επιδεινώνεται από την ανισότητα, τη διαφθορά και την πολιτική αστάθεια.
Όταν το 98% των Ελλήνων θεωρούν ότι η διαφθορά είναι διαδεδομένη στη χώρα μας, ενώ παράλληλα έχουμε την 4η μεγαλύτερη οικονομική ανισότητα στην ΕΕ, είναι αναμενόμενο η εμπιστοσύνη να φθίνει.
Τα στοιχεία της Public Issue για την «Εμπιστοσύνη στους Θεσμούς» (2024) δείχνουν ότι οι πολίτες, σε ποσοστό 70%, δεν εμπιστεύονται τη Δικαιοσύνη, το 78%, δεν εμπιστεύονται τη Βουλή και την Κυβέρνηση, ενώ σαφής έλλειψη εμπιστοσύνης καταγράφεται και για τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, σε ποσοστό 64%.
Πηγή: Διανέοσις 2024
… και στον διπλανό μας
Με βάση αντίστοιχη έρευνα της Διανέοσις (Τι πιστεύουν οι Έλληνες), τα επίπεδα κοινωνικής εμπιστοσύνης στη χώρα μας είναι εξαιρετικά χαμηλά. Μόλις το 12,8% θεωρεί ότι οι περισσότεροι άνθρωποι είναι άξιοι εμπιστοσύνης, ενώ για το 86,6% ισχύει ότι στις συναλλαγές μας με τους άλλους ανθρώπους πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί.
Το αίσθημα δυσπιστίας είναι ακόμη εντονότερο στις γυναίκες παρά στους άνδρες αλλά και στις ηλικίες άνω των 55 ετών, ενώ ενισχύεται όσο χαμηλότερο είναι το εκπαιδευτικό επίπεδο και η κοινωνική τάξη.
Στην έρευνα περιλαμβάνονται και συγκεκριμένα ερωτήματα, που μετράνε την εμπιστοσύνη ανάλογα με το βαθμό οικειότητας. Για παράδειγμα, το 42,5% θεωρεί «πολύ» και «αρκετά πιθανό» να του επιστρέψει κάποιος άγνωστος το χαμένο πορτοφόλι (εφόσον είχε ταυτότητα μέσα), αλλά και ένα 56,8% θεωρεί «λίγο» ή «καθόλου πιθανό» ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Εάν δεν πρόκειται για κάποιον άγνωστο αλλά για έναν γείτονα, οι περισσότεροι ερωτώμενοι δηλώνουν ότι θα του εμπιστεύονταν τα κλειδιά του σπιτιού τους (55,6%) για μια περίπτωση ανάγκης. Ωστόσο ένα διόλου ευκαταφρόνητο 43,9% δηλώνουν ότι μάλλον δεν θα το έκαναν.
Το συμπέρασμα των ερευνητών είναι ότι στην Ελλάδα, επικρατεί η καχυποψία σε βάρος της εμπιστοσύνης στον διπλανό μας, ενώ η αξία της αλληλεγγύης δεν αξιολογείται στις ιδιαίτερα σημαντικές.
