Το μεγαλύτερο μπλακ άουτ στην Ευρώπη εδώ και πάνω από είκοσι χρόνια, το οποίο συνέβη στην Ιβηρική Χερσόνησο, προκάλεσε ώρες χάους για τους κατοίκους της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και ορισμένων περιοχών της Γαλλίας νωρίτερα αυτή την εβδομάδα.
Το συμβάν έθεσε εκ νέου το ερώτημα προς τις κυβερνήσεις σε ολόκληρη την ήπειρο: θα μπορούσε να συμβεί κάτι αντίστοιχο και σε άλλες χώρες; Οι πολιτικοί ηγέτες και οι διαχειριστές των ευρωπαϊκών δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας διαβεβαιώνουν ότι τέτοιου είδους διακοπές είναι εξαιρετικά σπάνιες και ότι τα ευρωπαϊκά ηλεκτρικά δίκτυα συγκαταλέγονται στα πιο σταθερά παγκοσμίως, όπως σημειώνει ο Guardian.
Ειδικοί προειδοποιούν
Ωστόσο, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι, παρά τη σπανιότητα και τα υψηλά πρότυπα αξιοπιστίας, κανένα δίκτυο δεν είναι αλάνθαστο. Ο καθηγητής Τζιανζχόνγκ Γου, επικεφαλής της Σχολής Μηχανικής στο Πανεπιστήμιο του Κάρντιφ, ανέφερε στον Guardian ότι «οι διακοπές ρεύματος μπορούν να συμβούν οπουδήποτε». Κατά τον ίδιο, για να εξασφαλιστεί ένα δίκτυο εντελώς απαλλαγμένο από κάθε είδους διακοπή θα απαιτούνταν επενδύσεις πολύ πέρα από τα οικονομικά όρια.
Η Τσαρμαλί Τζαγαμάχα, ανώτερη διευθύντρια στο Energy Systems Catapult, που χρηματοδοτείται από την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, τόνισε ότι «κανένα σύστημα δεν μπορεί να είναι 100% ανθεκτικό», επομένως ο σχεδιασμός και οι επενδύσεις πρέπει να ισορροπούνται με τη διαθεσιμότητα πόρων και το κόστος μείωσης των κινδύνων.
Οι κυριότεροι παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν καταστροφική διακοπή ρεύματος είναι εξωτερικοί – όπως ακραία καιρικά φαινόμενα και φυσικές καταστροφές – αλλά και εσωτερικοί, ανθρωπογενείς. Καταιγίδες, καύσωνες, σεισμοί, κεραυνοί και ηλιακές εκλάμψεις μπορούν να βλάψουν κρίσιμες υποδομές, όπως υποσταθμούς και γραμμές μεταφοράς, διαταράσσοντας τη σταθερότητα του δικτύου. Στην περίπτωση της πρόσφατης διακοπής στην Ισπανία, οι πρώτες εκτιμήσεις μιλούσαν για «σπάνιο ατμοσφαιρικό φαινόμενο» λόγω απότομης μεταβολής θερμοκρασίας που αποσταθεροποίησε το δίκτυο, υπόθεση όμως που η Red Eléctrica απέρριψε αργότερα.
Η κλιματική αλλαγή αυξάνει τη συχνότητα και τη σφοδρότητα τέτοιων φαινομένων. Στις αρχές του 2021, η πολιτεία του Τέξας στις ΗΠΑ υπέστη τρεις διαδοχικές χειμερινές καταιγίδες, με αποτέλεσμα το πάγωμα ανεμογεννητριών και μονάδων φυσικού αερίου και την πλήρη διακοπή ηλεκτροδότησης για 4,5 εκατομμύρια σπίτια και επιχειρήσεις, μερικές φορές επί ημέρες.
Πώς είδε η Ελλάδα το μπλακ άουτ στην Ισπανία
Στην ελληνική περίπτωση τόσο το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, όσο και ο ΑΔΜΗΕ βρέθηκαν σε κατάσταση εγρήγορσης αλλά υπήρξαν καθησυχαστικοί για ένα αντίστοιχο φαινόμενο στην Ελλάδα.
Στις 28/4 ο ΑΔΜΗΕ είχε προειδοποιήσει για την ανάγκη αυξημένης επιφυλακής κατά τη διάρκεια της ημέρας, ενώ δημοσίευσε και ανανεωμένη προειδοποίηση για τις 29 Απριλίου. Η εφαρμογή του περιορισμού στη λειτουργία των φωτοβολταϊκών απαιτήθηκε από τις 12 έως τις 4 το μεσημέρι.
Παράλληλα, στην έκτακτη σύσκεψη στο ΥΠΕΝ, οι συμμετέχοντες εξέτασαν την ετοιμότητα του συστήματος ηλεκτρισμού στη χώρα μας ιδίως μετά το πολύωρο μπλακ άουτ στην ηλεκτροδότηση της Ιβηρικής Χερσονήσου. Πηγές αναφέρουν ότι η σύσκεψη ήταν καθαρά ενημερωτικού χαρακτήρα και είχε ως σκοπό την ανταλλαγή ενημέρωσης αναφορικά με τα αίτια που προκάλεσαν τη συσκότιση σε Ισπανία και Πορτογαλία.
Δεν είναι τυχαίο ότι το ισπανικό ηλεκτρικό σύστημα πριν σημειωθεί η μεγάλη διακοπή σήμερα το μεσημέρι, λειτουργούσε με 82% ΑΠΕ, εκ των οποίων πάνω από 60 % φωτοβολταϊκά και τα υπόλοιπα αιολικά και ηλιοθερμικά. Κι αυτό διότι η υπερπαραγωγή των ΑΠΕ τώρα την άνοιξη που η ηλιοφάνεια είναι μεγάλη και η παραγωγή των φωτοβολταϊκών εξαιρετικά υψηλή, σε συνδυασμό με τη σχετικά χαμηλή ενεργειακή ζήτηση αυτήν την εποχή, δημιουργεί ανισορροπία παραγωγής – ζήτησης. Κάτι που πιθανώς δεν ελήφθη υπόψη από τις αρμόδιες αρχές της ιβηρικής χερσονήσου.
Χαρακτηριστική είναι και η δήλωση του προέδρου του ΑΔΜΗΕ, κ. Μάνου Μανουσάκη, ο οποίος είχε πει πρόσφατα πως «ποτέ δεν υπάρχει τέλος συναγερμού για την ασφαλή ηλεκτροδότηση της χώρας. Όλοι οι φορείς είναι σε πλήρη εγρήγορση 365 ημέρες το χρόνο, προκειμένου να έχουμε την ασφάλεια της ηλεκτροδότησης».
Ανθρωπογενείς παράγοντες
Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν και καθαρά ανθρωπογενείς κίνδυνοι. Γεωπολιτικοί παράγοντες και κυβερνοεπιθέσεις μπορούν να προκαλέσουν «μεγάλες διακοπές», όπως επισήμανε η Τσαρμαλί Τζαγαμάχα. Παρότι στην περίπτωση της Ιβηρικής δεν εντοπίστηκαν ενδείξεις κακόβουλης επίθεσης, ο Ολλανδός ειδικός στον κυβερνοχώρο Ντέιβ Μάασλαντ τόνισε ότι «οι επιθέσεις σε δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας δεν αποτελούν επιστημονική φαντασία». Υπενθύμισε τις επιθέσεις της Ρωσίας στο ουκρανικό σύστημα ηλεκτρισμού το 2015 και το 2016, καθώς και την αποτυχημένη απόπειρα μετά το 2022.
Στην πράξη, μια διακοπή ρεύματος προκαλείται είτε από μηχανική βλάβη σε γραμμές μεταφοράς, υποσταθμούς ή άλλες υποδομές είτε από σύνθετα προβλήματα συγχρονισμού του συστήματος. Μετά τη διακοπή στην Ισπανία, αναδείχθηκε ιδιαίτερα το ζήτημα της συμβολής των ανανεώσιμων πηγών στην αστάθεια. Αν και η τελική αιτία παραμένει υπό διερεύνηση, είναι βέβαιο ότι μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα η ισπανική αγορά έχασε δύο σημαντικές πηγές παραγωγής στη νοτιοδυτική, ηλιακά «πλούσια» περιοχή της χώρας. Η απώλεια αυτή φαίνεται ότι αποσταθεροποίησε τη σύνδεση με το γαλλικό δίκτυο, οδηγώντας σε γενικευμένη κατάρρευση.
Τέλος, ένα δίκτυο με μεγάλη διείσδυση αιολικών και φωτοβολταϊκών είναι πιο απαιτητικό στη λειτουργία σε σύγκριση με ένα που βασίζεται σε ορυκτά καύσιμα. Τα συμβατικά εργοστάσια άνθρακα, φυσικού αερίου ή πυρηνικής ενέργειας διαθέτουν περιστρεφόμενες τουρμπίνες οι οποίες παρέχουν αδράνεια και συμβάλλουν στη διατήρηση της συχνότητας στα 50 Hz. Αντίθετα, οι ανανεώσιμες πηγές δεν παράγουν αδράνεια, με αποτέλεσμα σε περιόδους υψηλής παραγωγής να γίνεται πιο δύσκολη η διατήρηση της συχνότητας και μία σημαντική απόκλιση να οδηγεί σε αυτόματη αποσύνδεση γεννητριών και σε κατάρρευση ολόκληρου του δικτύου.
Κυβερνοεπιθέσεις
Αν και το σενάριο της κυβερνοεπίθεσης δεν έχει αποδειχθεί, παραμένει μια πιθανότητα για αντίστοιχα μελλοντικά συμβάντα. Μιλώντας στον OT, σε παλαιότερη συνέντευξή του, ο Βαγγέλης Στύκας, ειδικός σε θέματα κυβερνοασφάλειας, είχε αναφέρει ότι η έξαρση του ενδιαφέροντος για τα φωτοβολταϊκά συστήματα αύξησε τον κίνδυνο για μια επίθεση η οποία μπορεί να χρησιμοποιήσει τους ηλιακούς συλλέκτες και να έχει μεγάλες επιπτώσεις στα ενεργειακά συστήματα των χωρών που θα γίνουν στόχοι.
Μιλώντας στον ΟΤ, ο κ. Στύκας είχε σημειώσει την ανάγκη για ενίσχυση της ασφάλειας στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ειδικά με την εκτόξευση της ζήτησης για φωτοβολταϊκά. «Η γρήγορη είσοδος αυτής της τεχνολογίας στην αγορά (rush to market) οδήγησε ορισμένες εταιρείες να παραμερίσουν την ασφάλεια», είχε σημειώσει χαρακτηριστικά.
πηγή: ΟΤ
