Εδώ και δεκαετίες, οι ΗΠΑ αποτελούσαν τον κύριο προορισμό για ταλαντούχους επιστήμονες, ερευνητές και επαγγελματίες από όλο τον κόσμο, χάρη στις κορυφαίες πανεπιστημιακές υποδομές, την επαρκή χρηματοδότηση και το δυναμικό περιβάλλον καινοτομίας.
Όμως, η επιστήμη ουδέποτε βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή της πολιτικής και των ενδιαφερόντων του Ντόναλντ Τραμπ. Κατά τη δεύτερη θητεία του 47ου προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, φαίνεται να ανατρέπεται η δυναμική αυτή με την Ευρώπη να αναδεικνύεται ως νέος πόλος έλξης για τα ταλέντα που εγκαταλείπουν τις ΗΠΑ.
Οι αιτίες του brain drain πολλές και θα διερευνηθούν στο διήμερο συνέδριο inForum: Brain Retain & Regain (2-3 Ιουνίου, Βιβλιοθήκη της Βουλής)
Η επίθεση που εξαπέλυσε η νεοεκλεγμένη κυβέρνηση Τραμπ στα πανεπιστήμια περιελάμβανε πάγωμα της ομοσπονδιακής χρηματοδότησης για την έρευνα, κατάργηση των προγραμμάτων DEI (Πολυμορφία, Ισότητα και Ένταξη)…
Περικοπές και κατάργηση προγραμμάτων
Οι πολιτικές που περιλαμβάνουν δραστικές περικοπές στη χρηματοδότηση ερευνητικών ιδρυμάτων έχουν προκαλέσει αναταραχή στον ακαδημαϊκό και επιστημονικό κόσμο. Σύμφωνα με πρόσφατες αναφορές, οι περικοπές αυτές, σε συνδυασμό με περιορισμούς στην είσοδο ξένων επιστημόνων και η κατάργηση προγραμμάτων έχουν οδηγήσει σε απολύσεις, κλείσιμο ερευνητικών τμημάτων και αβεβαιότητα για το μέλλον της επιστημονικής έρευνας.
Μια χημικός, που ζήτησε να παραμείνει ανώνυμη, δήλωσε ότι οι συνεχείς ειδήσεις για απολύσεις και περικοπές την οδήγησαν να επανεξετάσει την παραμονή της στις ΗΠΑ, παρά το γεγονός ότι είχε εξασφαλίσει μια πολλά υποσχόμενη θέση. Τρεις εξέχοντες καθηγητές του Γέιλ: oι Τζέισον Στάνλεϊ, Τίμοθι Σνάιντερ και Μάρσι Σορ, έφυγαν και πήγαν στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο.
Μια πρόσφατη έρευνα, σε περισσότερους από 1.200 επιστήμονες, ανέδειξε ένα εντυπωσιακό ποσοστό, της τάξης του 75%, που δηλώνει πως σκέφτεται πλέον να εγκαταλείψει τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Το φαινόμενο αυτό δημιουργεί μια μοναδική ευκαιρία για την Ευρώπη να αντιστρέψει τη δική της ιστορική διαρροή εγκεφάλων και να ενισχύσει τη θέση της στην παγκόσμια σκηνή της καινοτομίας. Nα γίνει ασφαλές καταφύγιο για την πρωτοποριακή έρευνα που θα μπορούσε να προωθήσει την καινοτομία και να ενισχύσει την πνευματική της ηγεσία στην παγκόσμια σκηνή. H επιτυχία αυτής της μετάβασης απαιτεί μακροπρόθεσμο όραμα και δέσμευση για τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος που ενθαρρύνει την καινοτομία και την ακαδημαϊκή ελευθερία.
Η Ευρώπη… στο κυνήγι της ευκαιρίας
Η Ευρώπη, αναγνωρίζοντας την κρίση στις ΗΠΑ ως μια ιστορική ευκαιρία, κινείται γρήγορα για να προσελκύσει τα «ταλέντα» που φεύγουν. Πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα σε ολόκληρη την ήπειρο εγκαινιάζουν προγράμματα για την υποδοχή Αμερικανών και διεθνών επιστημόνων. Το Πανεπιστήμιο Aix-Marseille στη Γαλλία, για παράδειγμα, ξεκίνησε το πρόγραμμα «Safe Place for Science», επενδύοντας 10-15 εκατομμύρια ευρώ για να υποστηρίξει 15 ερευνητές, προσελκύοντας πάνω από 50 αιτήσεις μέσα σε λίγες εβδομάδες. Παρόμοιες πρωτοβουλίες έχουν ανακοινωθεί στη Γερμανία, το Βέλγιο και την Ισπανία, με το Ινστιτούτο Max Planck και το Vrije Universiteit Brussel να ανοίγουν θέσεις για Αμερικανούς ερευνητές.
Ο οργανισμός της ΕΕ για την επιστημονική έρευνα, καθώς και οι τοπικές, περιφερειακές και εθνικές κυβερνήσεις, κινητοποιούνται για να προσεταιριστούν κορυφαίους Αμερικανούς επιστήμονες οι οποίοι εγκαταλείπουν τις ΗΠΑ λόγω των ασφυκτικών μέτρω κατά των πανεπιστημίων και της έρευνας.
Η πρωτοβουλία Choose Europe for Science είναι ένα φιλόδοξο πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που ανακοινώθηκε στις 5 Μαΐου 2025, με στόχο να καταστήσει την Ευρώπη έναν ελκυστικό προορισμό για ερευνητές και επιστήμονες παγκοσμίως, ιδιαίτερα από τις ΗΠΑ. Η πρωτοβουλία, που παρουσιάστηκε από την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και τον Γάλλο πρόεδρο, Εμανουέλ Μακρόν, στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης στο Παρίσι, επικεντρώνεται στην ενίσχυση της επιστημονικής ελευθερίας, της καινοτομίας και της ελκυστικότητας της Ευρώπης ως κέντρου έρευνας.
Οι επιπτώσεις για τις ΗΠΑ και τον κόσμο
Η διαρροή ταλέντων από τις ΗΠΑ απειλεί να υπονομεύσει την παγκόσμια ηγεμονία της στη επιστήμη και την τεχνολογία. Οι ΗΠΑ έχουν χτιστεί πάνω στην ικανότητά τους να προσελκύουν και να διατηρούν ταλέντα από όλο τον κόσμο, αλλά οι τρέχουσες πολιτικές κινδυνεύουν να αντιστρέψουν αυτή την τάση. Η απώλεια επιστημόνων όχι μόνο αποδυναμώνει την ερευνητική ικανότητα της χώρας, αλλά έχει και ευρύτερες συνέπειες για την παγκόσμια επιστήμη, καθώς η μείωση της συνεργασίας και της καινοτομίας μπορεί να επιβραδύνει την πρόοδο σε κρίσιμους τομείς όπως η κλιματική αλλαγή και η υγεία.
*Το inForum τελεί υπό την αιγίδα της Α.Ε. του Προέδρου της Δημοκρατίας κυρίου Κωνσταντίνου Αν. Τασούλα.
*Αν επιθυμείτε να παρακολουθήσετε το inForum, στις 2-3 Ιουνίου στη Βιβλιοθήκη της Βουλής (πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο) Λένορμαν 218 πατήστε ΕΔΩ
