Νόμος του ελληνικού κράτους αναμένεται να γίνουν οι νέοι δημοσιονομικοί κανόνες που ισχύουν για την Ευρώπη, δημιουργώντας ένα ασφυκτικό πλαίσιο για τα επόμενα χρόνια. Το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών ανάρτησε το σχετικό νομοσχέδιο προς διαβούλευση, με το βασικό δημοσιονομικό μέλημα να μετατοπίζεται από την επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος σε «κόφτες» δαπανών. Το βασικό στοιχείο των νέων κανόνων είναι, βεβαίως, ότι πλέον η κυβέρνηση θα είναι υποχρεωμένη να συμφωνεί στόχους για τις καθαρές δαπάνες, από τους οποίους δε θα επιτρέπεται να αποκλίνει σε μεσοπρόθεσμη βάση γιατί σε αυτή την περίπτωση θα ενεργοποιείται εναντίον της η διαδικασία του υπερβολικού ελλείμματος. Η υλοποίηση του προϋπολογισμού θα πραγματοποιείται με μεγάλη αυστηρότητα, καθώς τα υπουργεία και οι άλλοι φορείς της γενικής κυβέρνησης θα υποχρεούνται κάθε χρόνο να συνομολογούν μνημόνια με το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών και θα τιμωρούνται σε περίπτωση που δεν τα εφαρμόσουν.
Τι γίνεται όμως σε περίπτωση που υπάρξουν περισσότερα έσοδα;
Οι πρωτογενείς δαπάνες και τι γίνεται σε περιπτώσεις…αποκλίσεων
Δημοσιονομικό…θεμέλιο λίθο θα αποτελούν οι πρωτογενείς δαπάνες. Για τη χώρα μας οι καθαρές πρωτογενείς δαπάνες υπολογίζονται σε περίπου 100 δισ. ευρώ. Για το 2026 ο στόχος που έχει τεθεί από το Μεσοπρόθεσμο , όπως εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ορίζει ότι δεν μπορούν να αυξηθούν πάνω από 3,6%. Άρα οι καθαρές δαπάνες μπορούν να αυξηθούν μέχρι περίπου 3,6 δισ. ευρώ το 2026 σε σχέση με το 2025. Σημειώνεται ότι περαιτέρω αύξηση πέραν των 3,6 δις και έως 0,3% του ΑΕΠ είναι δυνατή εφόσον οι καθαρές δαπάνες των προηγούμενων ετών είναι χαμηλότερες από τα όρια που έχουν τεθεί.
Τι γίνεται όμως σε περίπτωση που υπάρξουν περισσότερα έσοδα; Σύμφωνα με το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, μόνο αν τα επιπλέον έσοδα αφορούν ενεργητικά μέτρα πολιτικής αύξησης , όπως είναι για παράδειγμα η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής. Αν πρόκειται για έσοδα που προέρχονται, για παράδειγμα, από μία καλή χρονιά στον τουρισμό ή από την αύξηση της κατανάλωσης, ο στόχος των δαπανών δεν μπορεί να αλλάξει.
Εάν όμως υπάρξουν μικρότερες των εκτιμώμενων δαπάνες; Σε μια τέτοια περίπτωση ο δημοσιονομικός χώρος θα μπορέσει να χρησιμοποιηθεί τα επόμενα έτη, αλλά μόνο έως 0,3% του ΑΕΠ επιπλέον σε σχέση με τους ετήσιους στόχους, κάτι που συνιστά μια «οροφή». Κάτι τέτοιο συνέβη φέτος -επί της ουσίας- με την κυβέρνηση να λαμβάνει το μέτρο για την επιδότηση ενοικίου, τα 250 ευρώ σε συνταξιούχους και ΑμεΑ και την αύξηση του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων
Τώρα, σε περιόδους που η οικονομία αποδίδει καλύτερα του αναμενομένου, τα επιπλέον έσοδα θα πρέπει είτε να αποπληρώνουν χρέος, είτε να αποταμιεύονται. Κι αυτό συνιστά έναν «κόφτη» διότι αυτό συνεπάγεται ότι τα επιπλέον χρήματα που θα προκύπτουν δε επιστρέφουν -ως μέρισμα- στην κοινωνία. Αντίθετα, σε μια κακή χρονιά, η κυβέρνηση θα μπορεί να χρησιμοποιήσει τα χρήματα που έχουν αποταμιευτεί.
Σε περίπτωση που μια χώρα υπερβεί την οροφή πρωτογενών δαπανών, τότε θα υπάρχουν κυρώσεις. Εξαίρεση θα υπάρχει μόνο για έκτακτες δαπάνες που αφορούν καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, όπως είναι μια πανδημία ή μεγάλης έκταση φυσική καταστροφή. Στις άλλες περιπτώσεις υπέρβασης των δαπανών κινείται η διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος που συνοδεύεται από περιοριστικές πολιτικές.
Το πρωτογενές πλεόνασμα καθίσταται πλέον υποχρεωτικό και με βάση τον…νόμο
Νόμος το πρωτογενές πλεόνασμα – Οι ρήτρες διαφυγής
Ο παλιός κανόνας που υπαγόρευε ότι το έλλειμμα δεν πρέπει να ξεπερνά το 3% του ΑΕΠ είναι σε ισχύ και με βάση τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες.
Το πρωτογενές πλεόνασμα καθίσταται πλέον υποχρεωτικό και με βάση τον…νόμο (όταν ψηφιστεί το αναφερόμενο νομοσχέδιο). Ούτε λίγο ούτε πολύ, η όποια κυβέρνηση θα είναι υποχρεωμένη πάση να καλύπτει με κρατικά έσοδα τις δαπάνες εξαιρουμένων των τόκων.
Το νομοσχέδιο προβλέπει επίσης «ρήτρες διαφυγής» για αποκλίσεις από τον κανόνα των καθαρών δαπανών και τη δημοσιονομική θέση του πρωτογενούς ισοζυγίου, υπό την προϋπόθεση ότι δεν τίθεται σε κίνδυνο η μεσοπρόθεσμη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών. Οι ρήτρες αυτές ενεργοποιούνται σε περίπτωση σοβαρής οικονομικής ύφεσης στη ζώνη του ευρώ ή στην Ένωση (γενική ρήτρα διαφυγής), ή σε εξαιρετικές περιστάσεις που εκφεύγουν του ελέγχου της Κυβέρνησης και έχουν σημαντική δημοσιονομική επίπτωση (εθνικές ρήτρες διαφυγής). Αξίζει να υπενθυμιστεί ότι για εφέτος έχει ήδη εγκριθεί η ρήτρα διαφυγής της Ελλάδας σε σχέση με τις αμυντικές δαπάνες και μάλιστα με έτος βάσης το 2024 και όχι το 2021, όπως είναι για άλλες χώρες.
Πότε θα ενεργοποιείται αυτόματα ο μηχανισμός
Μηχανισμός διόρθωσης
Για την αντιμετώπιση αποκλίσεων, προβλέπεται ένας διορθωτικός μηχανισμός. Αυτός ενεργοποιείται αυτόματα εφόσον υπάρχει σχετική σύσταση από το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επιπλέον, ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών μπορεί να τον ενεργοποιήσει εάν παρατηρηθούν ή εκτιμηθεί ότι θα επέλθουν αποκλίσεις από την πορεία των καθαρών δαπανών ή την τιμή αναφοράς για το έλλειμμα της Γενικής Κυβέρνησης. Το Δημοσιονομικό Συμβούλιο μπορεί επίσης να συστήσει την ενεργοποίηση αυτού του μηχανισμού.
Σε περίπτωση ενεργοποίησης, ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών καταρτίζει σχέδιο διορθωτικών ενεργειών εντός δύο μηνών, το οποίο υποβάλλεται προς ψήφιση στη Βουλή, αφού έχει εγκριθεί από το Υπουργικό Συμβούλιο και έχει ληφθεί η γνώμη του Δημοσιονομικού Συμβουλίου. Το σχέδιο αυτό καθορίζει τη διορθωτική περίοδο, ετήσιους στόχους δημοσιονομικών δεικτών και το περιεχόμενο των παρεμβάσεων σε έσοδα και δαπάνες, με κοστολόγηση των παρεμβάσεων.
Τα μνημόνια αυτά περιλαμβάνουν τριμηνιαίους στόχους εκτέλεσης του προϋπολογισμού
Μνημόνια, τριμηνιαίος έλεγχος και κυρώσεις
Όπως αναφέρθηκε και αρχικά, θα πρέπει να συνάπτονται μνημόνια συνεργασίας μεταξύ του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών και φορέων της Κεντρικής Διοίκησης, καθώς και μεταξύ εποπτευόντων υπουργείων και λοιπών φορέων της Γενικής Κυβέρνησης. Τα μνημόνια αυτά περιλαμβάνουν τριμηνιαίους στόχους εκτέλεσης του προϋπολογισμού, διορθωτικές παρεμβάσεις και άλλες δεσμεύσεις για τη χρηστή δημοσιονομική διαχείριση.
Από εκεί και πέρα, το Γενικό Λογιστηρίου του Κράτους ορίζει και ρυθμίζει τις δημοσιονομικές αναφορές της Γενικής Κυβέρνησης, συλλέγοντας μηνιαία και τριμηνιαία στοιχεία από όλους τους φορείς. Η Ελληνική Στατιστική Αρχή μεριμνά για την έγκαιρη και τακτική δημοσίευση τριμηνιαίων δεδομένων για το χρέος και το έλλειμμα.
Σε περίπτωση που σημειωθεί υποεκτέλεση των τριμηνιαίων στόχων δαπανών από φορείς της Κεντρικής Διοίκησης, προβλέπονται κυρώσεις, όπως η μη εξέταση αιτημάτων ενίσχυσης πιστώσεων. Ακόμη εάν δεν υποβληθούν έγκαιρα προβλέψεις ή σχέδια προϋπολογισμών, περικόπτεται ποσοστό από το Κίνητρο Επίτευξης Δημοσιονομικών Στόχων της οικονομικής υπηρεσίας του εποπτεύοντος υπουργείου.
Πηγή ΟΤ
