Ο 21ος αιώνας βρίσκει τον κόσμο πιο συνδεδεμένο από ποτέ – και μαζί του, πιο ευάλωτο σε επιδημίες. Οι παγκόσμιες μετακινήσεις, οι ανισότητες στην υγειονομική περίθαλψη, η κλιματική αλλαγή και η στενή επαφή ανθρώπων και ζώων συνθέτουν ένα εκρηκτικό μείγμα που ευνοεί την εξάπλωση ιογενών ασθενειών, ειδικά στις φτωχότερες χώρες του πλανήτη…
Όπως δείχνουν τα στοιχεία, οι αναπτυσσόμενες χώρες πλήττονται σφοδρότερα από φυσικές καταστροφές, ενώ η περιορισμένη πρόσβαση σε ποιοτική υγειονομική περίθαλψη αφήνει τις κοινότητες εκτεθειμένες. Αντιθέτως, τα ζώα –μεταξύ των οποίων και πιθανοί φορείς ιών– συχνά λαμβάνουν καλύτερη φροντίδα. Επιπλέον, τουρίστες που ταξιδεύουν ασυνείδητα μεταφέρουν ιούς από περιοχή σε περιοχή, ενισχύοντας την παγκόσμια διασπορά.
Ο Payton Phillips, ερευνητής του Πανεπιστημίου της Τζόρτζια, τονίζει την ανάγκη για μια πιο προληπτική προσέγγιση. «Είναι κρίσιμο να εξετάσουμε τις συνθήκες που δημιουργούμε και πώς αυτές μπορεί να οδηγήσουν σε μελλοντικές επιδημίες. Η συμπεριφορά μας, τα ταξιδιωτικά μας πρότυπα, οι ελλείψεις στα συστήματα υγείας και οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες έχουν τεράστια επίδραση», σημειώνει. «Γι’ αυτό είναι απαραίτητο να επενδύσουμε στην υγιεινή, στην πρόσβαση σε καθαρό νερό και στις ιατρικές παρεμβάσεις, ώστε να περιορίσουμε τις επιδημίες πριν εκδηλωθούν.»
Πάνω από 300 επιδημίες υπό το μικροσκόπιο
Ομάδα ερευνητών ανέλυσε δεδομένα από περισσότερες από 300 παγκόσμιες επιδημίες, συμπεριλαμβανομένων των 100 πιο σοβαρών ξεσπασμάτων από το 1977 έως το 2017. Η μελέτη εντόπισε 48 παράγοντες που συνέβαλαν στην εμφάνισή τους, οι οποίοι κατατάχθηκαν σε δύο βασικές κατηγορίες: κοινωνικοοικονομικοί και περιβαλλοντικοί.
Κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες περιλαμβάνουν την ανεξέλεγκτη χρήση αντιβιοτικών, τη μόλυνση του νερού και της τροφής, την κακή διαχείριση των λυμάτων και την ανεπαρκή δημόσια υγεία.
Περιβαλλοντικοί παράγοντες σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, την παρουσία φορέων όπως τα κουνούπια, καθώς και την εξάπλωση εισβλητικών ειδών.
Η μελέτη υπογραμμίζει ότι η πρόληψη είναι εφικτή – και αναγκαία. «Αν γνωρίζουμε πως μια περιοχή αντιμετωπίζει πρόβλημα με την ποιότητα του νερού ή έχει αδύναμο σύστημα υγείας, μπορούμε να παρέμβουμε πριν ξεσπάσει μια κρίση. Οφείλουμε να κινηθούμε εγκαίρως, όχι να αντιδρούμε κατόπιν εορτής», καταλήγει ο Phillips.
Η επιδημιολογική πρόληψη του αύριο δεν περνά μόνο από τα εργαστήρια, αλλά και από την κοινωνική δικαιοσύνη, τις υποδομές και την πολιτική βούληση.
