Το σοκ που προκάλεσε στις διεθνείς αγορές η εμπορική πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ έδειξε –πρόσκαιρα ίσως- ότι δημιουργείται μια ευκαιρία για το ευρώ. Από την Κριστίν Λαγκάρντ έως τους επικεφαλής χρηματοοικονομικών κολοσσών, όλοι εκτιμούν ότι η κυριαρχία του δολαρίου δεν μπορεί να θεωρείται δεδομένη. Τα ψηφιακά νομίσματα ίσως το αλλάξουν αυτό.
Υπάρχει η ελπίδα ότι αυτό θα μπορούσε να ενισχύσει το ευρώ, ως σταθερή και αξιόπιστη λύση στις εμπορικές συναλλαγές μεταξύ των χωρών. Το όραμα της επικεφαλής της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, είναι μια ενισχυμένη νομισματική κυριαρχία για την Ευρώπη, στην οποία το δολάριο δεν θα είναι πλέον, «το νόμισμά μας, αλλά το πρόβλημά σας». Φράση δάνειο από τον υπουργό Οικονομικών του Ρίτσαρντ Νίξον, Τζον Κόναλι.
Μέχρι που ψηφίστηκε στις ΗΠΑ ο νέος νόμος που αφορά τα ψηφιακά νομίσματα.
Πώς λειτουργεί το χρήμα
Με πολύ απλά λόγια, έως σήμερα, το χρήμα δημιουργείται από τράπεζες του ιδιωτικού τομέα. Αυτές εκδίδουν πιστώσεις που υποστηρίζονται από ένα πολύ μικρότερο στρώμα δημόσιου χρήματος, το οποίο δημιουργείται από την κεντρική τράπεζα, όπως μετρητά και αποθεματικά.
Πρόκειται για ένα σύστημα δύο επιπέδων, που βασίζεται στην ικανότητα των εμπορικών τραπεζών να εγγυώνται αυτό που είναι γνωστό ως «ενότητα του χρήματος». Δηλαδή ικανότητά τους να μετατρέπουν τις ιδιωτικές τους υποσχέσεις σε χρήμα κεντρικής τράπεζας όποτε απαιτείται.
Τι αλλάζει
Όλα αυτά έρχεται να αλλάξει ο νόμος GENIUS, που ψηφίστηκε από τη Γερουσία στις 17 Ιουνίου, με δεδομένη τη στήριξη του προέδρου των ΗΠΑ. Ο Ντόναλντ Τραμπ, από πολέμιος, έχει αναδειχθεί σε υπέρμαχο των ψηφιακών νομισμάτων.
Είναι το μεγαλύτερο νομοσχέδιο στις ΗΠΑ για τα ψηφιακά νομίσματα μέχρι σήμερα και θεσπίζει το νομικό πλαίσιο για ένα νέο σύστημα παραγωγής χρήματος. Επιτρέπει στον ιδιωτικό τομέα να δημιουργεί χρήματα βασισμένα σε γραμμές κώδικα blockchain (ψηφιακό χρήμα), ενώ παράλληλα υποστηρίζεται από δημόσιο χρήμα, δηλαδή δολάρια.
Η υπόσχεση πίσω από αυτό το σύστημα είναι ότι θα αυξήσει την ελεύθερη διαθεσιμότητα ισοδύναμων δολαρίων στο εξωτερικό, διατηρώντας παράλληλα αυστηρότερους ελέγχους στο εσωτερικό. Έτσι θα αποτραπεί η δημιουργία «ιδιωτικού» χρήματος που μπορεί να προκαλέσει ανεξέλεγκτο πληθωρισμό και οικονομική αστάθεια.
Δίκτυο «σταθερών κρυπτονομισμάτων»
Ταυτόχρονα, ο νόμος στοχεύει στη δημιουργία ενός παγκόσμιου δικτύου ρυθμιζόμενων «σταθερών κρυπτονομισμάτων» (stablecoins), δηλαδή ψηφιακών νομισμάτων συνδεδεμένων με το δολάριο. Το δίκτυο αυτό θα απορροφούσε τη ζήτηση για το δολάριο από το εξωτερικό και θα την ανακατευθύνει πίσω στις ΗΠΑ μέσω πλατφορμών τις οποίες η Ουάσιγκτον μπορεί να ρυθμίσει, να οπλίσει και, φυσικά, να φορολογήσει.
Αν αυτό επιτευχθεί, θα μπορέσει να ενισχύσει τη ζήτηση για ομόλογα της κυβέρνησης των ΗΠΑ, σε μια εποχή που οι ΗΠΑ αγωνίζονται να πείσουν τους μεγάλους επενδυτές του κόσμου, όπως funds, κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες άλλων χωρών, ότι μπορούν να διατηρήσουν το χρέος τους υπό έλεγχο.
Ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Σκοτ Μπέσεντ, έχει επιβεβαιώσει αυτό τον στόχο, σε μια στιγμή που οι επενδυτές απομακρύνονται από το δολάριο και τα ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου, λόγω Τραμπ.
«Τα σταθερά κρυπτονομίσματα μπορούν να ενισχύσουν την υπεροχή του δολαρίου… επειδή τα σταθερά κρυπτονομίσματα θα μπορούσαν να καταλήξουν να είναι ένας από τους μεγαλύτερους αγοραστές ομολόγων του αμερικανικού δημοσίου», έγραψε στο Χ.
Τον κίνδυνο έχει αναγνωρίσει και η Κριστίν Λαγκάρντ, καθώς ανησυχεί πως τα σταθερά κρυπτονομίσματα προσφέρουν ουσιαστικά έναν τρόπο να παρακάμψουν πλήρως τις ξένες νομισματικές αρχές όπως η ΕΚΤ. Και παράλληλα να διοχετεύσουν ρευστότητα απευθείας στην κεφαλαιαγορά των ΗΠΑ και μακριά από τις τοπικές κεφαλαιαγορές αλλού.
Το ψηφιακό ευρώ
Την ίδια ώρα, η Ευρώπη δεν έχει μείνει αδιάφορη στην τεχνολογική εξέλιξη, που οδηγεί στη δημιουργία ψηφιακών νομισμάτων. Αν και με διαφορετική προσέγγιση από αυτή των ΗΠΑ, η ΕΕ έχει ήδη καθορίσει νομικά πώς πρέπει να μοιάζει ένα σταθερό κρυπτονόμισμα. Και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα εργάζεται για να εκδώσει ένα ψηφιακό νόμισμα κεντρικής τράπεζας (CBDC). Αυτό που όλοι ονομάζουν «ψηφιακό ευρώ». Στις ΗΠΑ, ο Ντόναλντ Τραμπ απαγόρευσε στην Fed να κόψει «ψηφιακό δολάριο».
Ο ρόλος του ψηφιακού ευρώ θα είναι ουσιαστικά να ενοποιήσει το σύστημα λιανικών πληρωμών σε όλη την ευρωζώνη. Στόχος, να «απεξαρτηθεί» η ΕΕ από τους παρόχους πληρωμών των ΗΠΑ, όπως η Visa και η Mastercard.
Ωστόσο, το κίνητρο είναι και γεωπολιτικό. Σύμφωνα με τον Ροντ Γκάρατ, καθηγητή Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, που μίλησε στο POLITICO, «εάν υπάρξει κάποιο είδος πολέμου ή πολιτικής αναταραχής, η σκέψη είναι ότι πρέπει να έχουμε τον έλεγχο των υποδομών μας».
Άλλες κεντρικές τράπεζες έχουν αναστείλει τα όποια σχέδια για ένα «εθνικό ψηφιακό νόμισμα». Ωστόσο στις Βρυξέλλες πιστεύουν ότι ένα ψηφιακό ευρώ θα παρείχε στους Ευρωπαίους καταθέτες αξιόπιστο καταφύγιο, αν υπάρξει κάποια κρίση. Και σταδιακά πείθονται όλο και περισσότερες ευρωπαϊκές κεντρικές τράπεζες για τη χρησιμότητά του.
Τι φοβάται η Ευρώπη
Λόγω και του γεγονότος ότι η διαδικασία στην ΕΕ κινείται αργά, η Ευρώπη φαίνεται ολοένα και πιο ανήσυχη ότι η ιδέα της μπορεί να μην είναι σε θέση να ανταγωνιστεί την αμερικανική.
Ένας από τους φόβους που εκφράζονται είναι ότι τα stablecoins που εκδίδονται από τις ΗΠΑ θα μπορούσαν να προσελκύσουν τις ευρωπαϊκές αποταμιεύσεις μακριά από επενδύσεις πιο κοντά στην πατρίδα τους, απογοητεύοντας τις προσπάθειες προσέλκυσης παγκόσμιου κεφαλαίου στο ευρώ και επέκτασης της χρήσης του ως αποθεματικού νομίσματος. Μελέτη για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προειδοποίησε ότι «τα σταθερά κρυπτονομίσματα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως εργαλεία πολιτικής και να ενισχύσουν τον παγκόσμιο ρόλο του δολαρίου ΗΠΑ ως αποθεματικού νομίσματος». Προειδοποίησε επίσης ότι, εκτός εάν το ψηφιακό ευρώ έχει «υψηλά (ή άπειρα) όρια διακράτησης», θα είναι δύσκολο να «ανταγωνιστεί ουσιαστικά τις τραπεζικές καταθέσεις και τα σταθερά κρυπτονομίσματα».
Άλλος λόγος είναι τα επιτόκια καταθέσεων. Όπως έχει παραδεχθεί και η Κριστίν Λαγκάρντ, «αν έχω την επιλογή μεταξύ 2% ή 4,25%, πιθανότατα θα εξετάσω το 4,25%, ειδικά εάν ο εκδότης των σταθερών κρυπτονομισμάτων μου πει ότι τα χρήματά μου είναι πλήρως εγγυημένα και θα έχω πλήρη πρόσβαση στις διασφαλίσεις και τις εγγυήσεις εξαργύρωσης που θα ήταν διαθέσιμες στην πόλη μου».
Τα άλλα προβλήματα
Υπάρχουν μια σειρά από άλλα προβλήματα που δεν έχουν επιλυθεί σχετικά με τα σταθερά κρυπτονομίσματα. Ένα από αυτά είναι η αξία εναλλαξιμότητας. Δηλαδή, πρέπει τα σταθερά κρυπτονομίσματα που είναι συνδεδεμένα με συγκεκριμένα νομίσματα, όπως το ευρώ ή το δολάριο – αλλά εκδίδονται σε διαφορετικές χώρες με χαλαρότερη εποπτεία – να αντιμετωπίζονται ως ίσα και εναλλάξιμα με εκείνα που εκδίδονται βάσει αυστηρότερων κανόνων της ΕΕ;
Η ΕΚΤ θεωρεί πως όχι, η Κομισιόν πιστεύει ότι οι κίνδυνοι είναι υπερεκτιμημένοι. Ο νόμος GENIUS είναι ασαφής σχετικά με το ζήτημα της εναλλαξιμότητας. Απαιτεί από τους εκδότες σταθερών κρυπτονομισμάτων να υποστηρίζουν τα tokens 1:1 με μετρητά ή βραχυπρόθεσμο δημόσιο χρέος των ΗΠΑ (T-bills) και απαγορεύει ρητά την εκταμίευση τέτοιων περιουσιακών στοιχείων και την πληρωμή τόκων, εξαλείφοντας έτσι τον κίνδυνο οι εκδότες να συσσωρεύουν περισσότερες υποχρεώσεις από όσες μπορούν να αποπληρώσουν. Επίσης, σε περίπτωση πτώχευσης τράπεζας, οι κάτοχοι token πρέπει να πληρωθούν πριν από τους περισσότερους άλλους πιστωτές.
Ποιοι κίνδυνοι ελλοχεύουν
Πολλοί υποστηρίζουν ότι ένα σύστημα συναλλαγών που καθοδηγείται αποκλειστικά από τον ιδιωτικό τομέα φέρει κινδύνους. Από τους προφανείς (απάτη, νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και κακής διαχείρισης κινδύνων) έως την άνοδο οικοσυστημάτων κλειστού βρόχου που απειλούν την λεγόμενη ενιαία φύση του χρήματος.
Ο οικονομικός ιστορικός Μπάρι Άιχενγκριν υποστηρίζει ότι ο νόμος GENIUS θα πάει τις ΗΠΑ στο χάος του 19ου αιώνα, όταν οι ιδιωτικές τράπεζες εξέδιδαν δικά τους δολάρια που κατέρρεαν τακτικά λόγω έλλειψης κατάλληλης υποστήριξης.
Ωστόσο, ο Τόνι ΜακΛάφλιν, που έχει εργαστεί στον τομέα πληρωμών των Barclays, HSBC και Citi, επισημαίνει στο POLITICO: «Δεν νομίζω ότι ο κόσμος συνειδητοποιεί πόσο ριζικά ανατρεπτικό είναι ένα stablecoin με ισοδύναμο μετρητών». Επικεφαλής πλέον της Ubyx, νεοσύστατης εταιρείας που στοχεύει να διευκολύνει τη συνεργασία μεταξύ των ανταγωνιστικών stablecoins, υποστηρίζει ότι τα σταθερά ψηφιακά νομίσματα είναι η δεύτερη έλευση της ταξιδιωτικής επιταγής.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι τα πράγματα αλλάζουν και στον χρηματοοικονομικό τομέα. Ένας άλλος πόλεμος, ψηφιακός είναι σε εξέλιξη, και θα επηρεάσει το κόστος, την κίνηση του χρήματος και τη γεωπολιτική τάξη.
