Μετά τα σκληρά μαθήματα της πανδημίας και του πολέμου στην Ουκρανία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή φαίνεται αποφασισμένη να μην πιαστεί ξανά απροετοίμαστη. Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, παρουσίασε το νέο σχέδιο προϋπολογισμού της ΕΕ για την περίοδο 2028-2034, αναδεικνύοντας ως κορυφαία προτεραιότητα την ευελιξία και την ικανότητα ταχείας αντίδρασης σε απρόβλεπτες κρίσεις.
Στην καρδιά του σχεδίου βρίσκεται η πρόταση για έναν νέο μηχανισμό χρηματοδότησης κρίσεων ύψους έως 395 δισ. ευρώ.
Το χαρακτηριστικό του;
Τα κεφάλαια δεν θα προέρχονται από τα ήδη δεσμευμένα κονδύλια, αλλά από την έκδοση κοινού χρέους στις αγορές — όπως συνέβη με τα Ταμεία Ανάκαμψης NextGen κατά την πανδημία.
«Οι κρίσεις δεν είναι πια η εξαίρεση, αλλά η νέα κανονικότητα», είπε χαρακτηριστικά η φον ντερ Λάιεν, υπενθυμίζοντας πως το 90% του σημερινού προϋπολογισμού έχει ήδη δεσμευτεί για τρέχουσες ανάγκες. Έτσι, η Κομισιόν φέρνει στο τραπέζι ένα σχέδιο που θα μπορεί να ενεργοποιηθεί άμεσα όποτε η Ευρώπη βρεθεί μπροστά σε μια μεγάλη κρίση.
Σύμφωνα με τα έγγραφα που δόθηκαν στη δημοσιότητα, η ενεργοποίηση του μηχανισμού θα αποφασίζεται από τα κράτη-μέλη μέσω του Συμβουλίου, και μόλις αυτό συμβεί, η Επιτροπή θα βγαίνει στις αγορές για να αντλήσει κεφάλαια. Τα χρήματα θα διατίθενται στα κράτη-μέλη με τη μορφή δανείων — όχι επιχορηγήσεων.
Σαν το SURE
Η φιλοσοφία θυμίζει τη δημιουργία του προγράμματος SURE, που βοήθησε κράτη-μέλη όπως η Ιταλία και η Ισπανία να στηρίξουν την απασχόληση στη διάρκεια της πανδημίας, αλλά και του Ταμείου Ανάκαμψης που κινητοποίησε συνολικά περίπου 650 δισ. ευρώ.
Παράλληλα, η πρόεδρος της Κομισιόν προτείνει και το Catalyst Europe, ένα νέο πρόγραμμα 150 δισ. ευρώ που θα χρηματοδοτεί στρατηγικές επενδύσεις, όπως στην αμυντική βιομηχανία, τις υποδομές και τις τεχνολογίες αιχμής. Όπως είπε η φον ντερ Λάιεν, τα κράτη-μέλη που θα αντλήσουν αυτά τα κεφάλαια θα πρέπει να τα κατευθύνουν σε συγκεκριμένες ευρωπαϊκές προτεραιότητες.
Για πρώτη φορά, λοιπόν, η ΕΕ δεν σχεδιάζει απλώς να αντιδράσει στην επόμενη κρίση αλλά να έχει έτοιμο εργαλείο «πρώτης γραμμής». Στόχος: να μη χρειαστεί να «εφεύρει» λύσεις υπό πίεση, αλλά να διαθέτει από πριν τη χρηματοδοτική ευελιξία που απαιτούν οι καιροί.
