Περισσότερη κινητικότητα στην αγορά εργασίας προτείνουν οι Ευρωπαίοι οικονομολόγοι σε νέα έρευνα, την ώρα που όλοι συμφωνούν ότι κάτι πρέπει να γίνει για το γεγονός ότι η Ευρώπη υστερεί σε σχέση με την Αμερική και την Κίνα. Σύμφωνα με τους ειδικούς, η Γηραιά Ήπειρος μένει πίσω σε ανάπτυξη και καινοτομία επειδή οι εργαζόμενοι μένουν για πολλά χρόνια στις ίδιες δουλειές, κάτι που περιορίζει τη διάδοση ιδεών.
Στην Ευρώπη, ένας στους τέσσερις παραμένει στον ίδιο εργοδότη πάνω από 20 χρόνια
Αυτό αποτελεί εμπόδιο στην ανταγωνιστικότητα και τους υψηλότερους μισθούς για τους ίδιους τους εργαζόμενους, υποστηρίζουν. Ως εκ τούτου, απαιτούνται μεταρρυθμίσεις ώστε οι άνθρωποι να αλλάζουν πιο εύκολα δουλειά, να απολαμβάνουν παροχές που δεν εξαρτώνται από την παραμονή σε συγκεκριμένη εργασία (π.χ. αποζημίωση απόλυσης στο σύνολο των ετών), να υπάρχει μικρότερη σύνδεση μισθών με την παλαιότητα και να στηρίζονται καλύτερα οι νέες επιχειρήσεις.
«Οι κυβερνήσεις δεν έχουν αντιληφθεί τη σοβαρότητα της κατάστασης», προειδοποίησε ο Μάριο Ντράγκι στις 16 Σεπτεμβρίου. Ο ίδιος παρουσίασε ένα τολμηρό πρόγραμμα προ ενός έτους, καλώντας τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να διευρύνουν την ενιαία αγορά μειώνοντας τα εμπόδια στο εσωτερικό εμπόριο και ενοποιώντας τις κεφαλαιαγορές. Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας, μόνο το 10% των – πολλών – προτάσεών του έχουν εφαρμοστεί.
Ευρώπη: Μια διαφορετική πρόκληση
Σύμφωνα με την εν λόγω έρευνα, το γεγονός ότι αυτές οι μεταρρυθμίσεις έχουν αφεθεί στην άκρη από τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής είναι ως έναν βαθμό κατανοητό. Για δεκαετίες, η Ευρώπη αγωνιζόταν με την ανεργία, η οποία κορυφώθηκε το 2013 σε σχεδόν 12%. Τώρα έχει μειωθεί κάτω από 6% χάρη σε πολιτικές που διευκόλυναν τις προσλήψεις και τις απολύσεις, ενώ έκαναν τα επιδόματα ανεργίας λιγότερο ελκυστικά, καθώς και χάρη στην ισχυρότερη ζήτηση για εργαζομένους μεγαλύτερης ηλικίας.
Πλέον οι πολιτικοί βρίσκονται μπροστά σε μια διαφορετική πρόκληση: την τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης και της καινοτομίας. Όπως αναφέρει ο Economist, η αγορά λειτουργεί καλύτερα όταν οι εργαζομένοι βρίσκονται σε θέσεις κατάλληλες για τα ταλέντα τους και αυτό συχνά συνεπάγεται μετακινήσεις μεταξύ εταιρειών. Δηλαδή, αλλάζοντας πόστα και ρόλους, οι εργαζόμενοι μαθαίνουν και διδάσκουν νέες δεξιότητες, βοηθώντας στη διάδοση ιδεών σε ολόκληρη την οικονομία.
Επιτρέπουν επίσης στις πιο παραγωγικές εταιρείες να επεκταθούν ταχύτερα, αυξάνοντας με τη σειρά τους τους μισθούς. Το πρόβλημα είναι ότι στην Ευρώπη ένας στους τέσσερις εργάζεται στον ίδιο εργοδότη για περισσότερο από δύο δεκαετίες, σε σύγκριση με μόλις έναν στους δέκα Αμερικανούς. Η μελέτη του Niklas Engbom από το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης διαπιστώνει ότι οι εργαζόμενοι μεγαλύτερης ηλικίας είναι λιγότερο πιθανό να αλλάξουν εργοδότη, υποδηλώνοντας ότι το πρόβλημα θα επιδεινωθεί καθώς η ήπειρος γερνάει.
Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι η διαρκής εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης έχει αντιστρέψει το φαινόμενο της «μεγάλης παραίτησης» που είχε παρατηρηθεί στα χρόνια της πανδημίας, καθώς οι μαζικές απολύσεις και οι φόβοι ότι η AI θα καταργήσει επαγγέλματα έχουν δημιουργήσει μια νέα τάση, αυτή της «μεγάλης παραμονής». Από την άλλη, πολλοί εκπρόσωποι της Gen Z εξακολουθούν να αλλάζουν δουλειές νωρίς στην καριέρα τους, το λεγόμενο job-hopping, καθώς νιώθουν απροετοίμαστοι και χωρίς στήριξη στην επαγγελματική τους ανέλιξη.
Παρ’ όλα αυτά, η μακροχρόνια παραμονή στην εργασία κάποτε είχε νόημα. Σε μια σταθερή οικονομία, οι επιχειρήσεις επωφελούνται από εξειδικευμένους εργαζόμενους με υψηλά προσόντα και είναι διατεθειμένες να δαπανήσουν χρήματα για την εκπαίδευσή τους. Οι πρακτικές της αγοράς εργασίας που ταιριάζουν σε μια τέτοια οικονομία είναι κατ’ εξοχήν ευρωπαϊκές. Ωστόσο, δεν ταιριάζουν σε μια εποχή δασμών και ολοένα εντονότερου ανταγωνισμού από την Κίνα.
Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων διαθέτει 70 δισ. ευρώ (83 δισ. δολάρια) για να δαπανήσει στην καινοτομία έως το 2027. Οι κυβερνήσεις της ΕΕ έχουν πλέον το δικαίωμα να παραβιάζουν τους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων όταν επιδιώκουν να προωθήσουν τεχνολογικές καινοτομίες.
Δημιουργική προστασία
Στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης, ο μεγαλύτερος κίνδυνος στην αντιμετώπιση των σημερινών προκλήσεων μπορεί να προέλθει από τις επιχειρήσεις που είναι πολύ απρόθυμες να αλλάξουν τον τύπο της τεχνολογίας που χρησιμοποιούν και που, αντιθέτως, προκρίνουν τις σταδιακές βελτιώσεις», σημειώνει ο Αντονέν Μπερζό της σχολής επιχειρήσεων HEC Paris. «Όσο περισσότερο συνδέεις τον εργαζόμενο με την επιχείρησή σου, τόσο περισσότερο ανταμείβεις αυτή τη συμπεριφορά».
Τι θα μπορούσαν, λοιπόν, να κάνουν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής; Μια επιλογή είναι να διασφαλιστεί ότι οι παροχές, όπως οι συντάξεις και οι αποζημιώσεις απόλυσης, είναι μεταβιβάσιμες και δεν σχετίζονται με την αρχαιότητα. Μια άλλη επιλογή είναι να αποσυνδεθούν οι συλλογικές διαπραγματεύσεις μεταξύ συνδικάτων και εργοδοτών που καθορίζουν τους μισθούς ανάλογα με τον χρόνο παραμονής στην εταιρεία. Μια τρίτη επιλογή είναι τα επιδόματα ανεργίας να καταστούν διαθέσιμα σε όσους παραιτούνται από τη δουλειά τους και όχι μόνο σε όσους απολύονται.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους η ευρωπαϊκή αγορά εργασίας θα μπορούσε να γίνει πιο ζωντανή, σύμφωνα με τους οικονομολόγους. Η έλλειψη κινητικότητας των εργαζομένων και καινοτόμων εταιρειών στην Ευρώπη δεν αντικατοπτρίζει εν τέλει μόνο προβλήματα στην ίδια την αγορά εργασίας. Οι στεγαστικές πολιτικές που αυξάνουν το κόστος μετακίνησης παγιδεύουν εργαζόμενους σε λιγότερο παραγωγικές περιοχές. Οι νεοφυείς επιχειρήσεις χρειάζονται χρηματοδότηση από τις κεφαλαιαγορές, καθώς και εργατικό δυναμικό.
Σε κάθε περίπτωση, η Ευρώπη οφείλει να βρει τρόπο να ενισχύσει την καινοτομία και την ανάπτυξη χωρίς ωστόσο αυτό να αποβεί εις βάρος των εργαζομένων.
