Το να πηγαίνεις πλέον σε ένα σούπερ μάρκετ δεν είναι διασκεδαστικό όπως παλιά, αφού οι τιμές στα βασικά τρόφιμα ανεβαίνουν με γεωμετρική πρόοδο, αφήνοντας πίσω τους ανθρώπους εξουθενωμένους οικονομικά.
Το κόστος των τροφίμων στην Ελλάδα αυξήθηκε κατά 2,20% τον Αύγουστο του 2025 σε σχέση με τον ίδιο μήνα του προηγούμενου έτους. Τα τελευταία πέντε χρόνια ο πληθωρισμός στα τρόφιμα έχει εκτοξευθεί κατά 30%, γεγονός που καθιστά την ακρίβεια το κυρίαρχο -και άλυτο- πρόβλημα των πολιτών.
Και αυτό φυσικά, δεν είναι πρόβλημα μόνο της Ελλάδας.
Ένας στους τρεις πολίτες στη ζώνη του ευρώ, ανησυχεί για το αν θα μπορέσει να αγοράσει τα τρόφιμα που θα ήθελε. Και αυτό είναι κάτι περισσότερο από ένα απλό συναίσθημα: οι τιμές των τροφίμων παραμένουν πεισματικά υψηλές – κατά το ένα τρίτο υψηλότερες από ό,τι πριν από την πανδημία.
Όλοι πρέπει να τρώνε. Ωστόσο, οι τιμές των τροφίμων έχουν ακόμη μεγαλύτερη σημασία για τα νοικοκυριά με χαμηλότερο εισόδημα, για τα οποία το να έχουν ένα γεύμα στο τραπέζι κάθε μέρα καταναλώνει μεγαλύτερο μερίδιο του εισοδήματός τους.
Η σταθερότητας των τιμών στα τρόφιμα, κυρίως στα βασικά καταναλωτικά αγαθά, αποτελεί σημαντική πρόκληση και επιδίωξη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), δεδομένου -όπως θα διαπιστώσετε παρακάτω- ότι επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τη νομισματική πολιτική, σύμφωνα με το ιστολόγιο της ΕΚΤ.
Ο πληθωρισμός στα τρόφιμα
Ο στόχος της ΕΚΤ για σταθερότητα τιμών ορίζεται με βάση τον δείκτη τιμών του Εναρμονισμένου Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (HICP).
Ο δείκτης δείχνει πόσο πληρώνει ένα μέσο νοικοκυριό με ένα τυπικό καλάθι κατανάλωσης για ψωμί, βούτυρο, μεταφορές, διακοπές και μια σειρά από άλλα προϊόντα και υπηρεσίες.
Όλα αυτά μπορούν να αναλυθούν σε τέσσερις γενικές κατηγορίες: ενέργεια, υπηρεσίες, καταναλωτικά αγαθά και τρόφιμα.
Η βαρύτητα που δίνεται στα τρόφιμα στη ζώνη του ευρώ είναι περίπου 20% – περισσότερο από το διπλάσιο βάρος που δίνεται στην ενέργεια. Μετράμε τον πληθωρισμό συγκρίνοντας την αλλαγή στα επίπεδα τιμών σε μια χρονική στιγμή σε σύγκριση με 12 μήνες πριν.
Ενώ ο πληθωρισμός των τιμών των τροφίμων στη ζώνη του ευρώ άρχισε να αυξάνεται λίγο αργότερα από τον συνολικό μετρούμενο πληθωρισμό μετά την πανδημία (δείτε: Διάγραμμα 1), έφτασε σε πολύ υψηλότερα επίπεδα, ξεπερνώντας το 15% στο αποκορύφωμά του, και χρειάστηκε περισσότερος χρόνος για να ομαλοποιηθεί.
Διάγραμμα 1 – Κύριος δείκτης HICP και πληθωρισμός τιμών τροφίμων
Τα τελευταία στοιχεία, από τον Αύγουστο του 2025, δείχνουν ότι ο πληθωρισμός των τιμών των τροφίμων είναι επί του παρόντος ο υψηλότερος και στις τέσσερις κατηγορίες του HICP που διαμορφώνεται στο 3,2%.
Συνήθως, οι κεντρικές τράπεζες όπως η ΕΚΤ επικεντρώνονται στις συνολικές μεταβολές των τιμών. Τις περισσότερες φορές, δίνεται λιγότερη προσοχή στις επιμέρους συνιστώσες – ενέργεια, υπηρεσίες, καταναλωτικά αγαθά και τρόφιμα.
Τρεις λόγοι που οι τιμές των τροφίμων έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον
Υπάρχουν τρεις λόγοι για τους οποίους οι τιμές των τροφίμων παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον σήμερα.
- Πρώτον, το χάσμα που έχει δημιουργηθεί μεταξύ των τιμών των τροφίμων και των συνολικών τιμών είναι πολύ μεγαλύτερο και πιο επίμονο από ό,τι στο παρελθόν.
- Δεύτερον, οι τιμές των τροφίμων επηρεάζουν τους πάντες συνεχώς και, ως εκ τούτου, διαμορφώνουν και τις προσδοκίες για τον πληθωρισμό.
- Τρίτον, οι αυξήσεις στις τιμές των τροφίμων πλήττουν τα φτωχότερα νοικοκυριά περισσότερο από άλλα.
Από την εισαγωγή του ευρώ το 1999, οι τιμές των τροφίμων τείνουν να αυξάνονται ελαφρώς περισσότερο από άλλες τιμές, όπως αντικατοπτρίζεται στην ανοδική κίτρινη γραμμή τάσης στο Διάγραμμα 1 (πίνακας β). Ωστόσο, το χάσμα που έχει συσσωρευτεί από το 2022 είναι σαφώς εξαιρετικό και επίμονο.
Ας ρίξουμε μια πιο προσεκτική ματιά στους διαδρόμους των σούπερ μάρκετ.
Οι εξελίξεις στις τιμές των τροφίμων ήταν αρκετά ετερογενείς μεταξύ των κατηγοριών προϊόντων και μεταξύ των χωρών.
Οι τιμές του κρέατος για το βοδινό κρέας, τα πουλερικά και το χοιρινό κρέας, για παράδειγμα, είναι πλέον περισσότερο από 30% υψηλότερες από ό,τι στο τέλος του 2019. Εν τω μεταξύ, οι τιμές του γάλακτος έχουν αυξηθεί κατά περίπου 40% και του βουτύρου κατά περίπου 50% σε σύγκριση με τα επίπεδα πριν από την πανδημία (δείτε: Διάγραμμα 2).
Διάγραμμα 2 – Δυναμική των τιμών των τροφίμων σε όλα τα προϊόντα
Στο γάλα καταγράφεται άλμα 40% περίπου. Στο βούτυρο ακόμα μεγαλύτερο, στο 50% περίπου σε σχέση πάντα με τα προ πανδημίας επίπεδα. Οι τιμές γίνονται ακόμα πιο… αλμυρές, όταν πρόκειται για καφέ, ελαιόλαδο και σοκολάτα.
O πόλεμος Ρωσίας – Ουκρανίας και κλιματική αλλαγή
Σε όλες τις χώρες της ζώνης του ευρώ, η αύξηση των τιμών των τροφίμων από το τέλος του 2019 κυμαίνεται από 20% στην Κύπρο έως 57% στην Εσθονία (δείτε: Διάγραμμα 3).
Ο αδικαιολόγητος πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας προκάλεσε απότομη αύξηση του κόστους της ενέργειας (ιδίως του φυσικού αερίου) και των λιπασμάτων. Αυτό οδήγησε σε αύξηση των τιμών των τροφίμων στο σύνολο της ζώνης του ευρώ κατά την περίοδο 2021-23, ιδίως στις χώρες της Βαλτικής.
Διάγραμμα 3 – Δυναμική των τιμών των τροφίμων σε όλες τις χώρες
Πιο πρόσφατα, οι αυξήσεις στο κόστος εργασίας και στις παγκόσμιες τιμές των τροφίμων, που συνδέονται εν μέρει με την κλιματική αλλαγή, έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην εκ νέου αύξηση του πληθωρισμού των τροφίμων.
Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που παίζουν ρόλο στους άνισους ρυθμούς πληθωρισμού των τροφίμων μεταξύ των χωρών, συμπεριλαμβανομένων των διαφορετικών εκθέσεων σε διαταραχές των τιμών των βασικών προϊόντων, των διαφορετικών δυναμικών του κόστους εργασίας και του διαφορετικού κόστους ενέργειας.
Γιατί οι τιμές των τροφίμων έχουν μεγάλη σημασία
Γιατί, λοιπόν, οι τιμές του ψωμιού, του βουτύρου και της σοκολάτας είναι σημαντικές για τη νομισματική πολιτική;
Καταρχάς, σε αντίθεση με πολλά άλλα αγαθά, η κατανάλωση τροφίμων είναι απαραίτητη και αντιπροσωπεύει ένα μεγάλο μερίδιο του καλαθιού κατανάλωσης του HICP. Η έρευνα και τα στοιχεία από την Έρευνα Καταναλωτικών Προσδοκιών της ΕΚΤ υποδηλώνουν ότι τα νοικοκυριά δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στις μεταβολές των τιμών των τροφίμων.
Πολλοί καταναλωτές αγοράζουν τρόφιμα καθημερινά και, ως εκ τούτου, παρατηρούν γρήγορα ακόμη και μικρές αλλαγές τιμών. Αντίθετα, τα λιγότερο συχνά ή λιγότερο σημαντικά είδη, όπως τα διαρκή αγαθά ή τα ενοίκια για κατοικίες βάσει μακροπρόθεσμων συμβάσεων, τείνουν να επηρεάζουν λιγότερο τον αντιληπτό πληθωρισμό.
Ως αποτέλεσμα, οι τιμές των τροφίμων έχουν δυσανάλογη σημασία για τις αντιλήψεις και τις προσδοκίες για τον πληθωρισμό, οι οποίες είναι κρίσιμες για τη διασφάλιση της σταθερότητας των τιμών στη ζώνη του ευρώ. Πρόσφατα, δεδομένων των υψηλών τιμών που αντιμετωπίζουν οι καταναλωτές στα σούπερ μάρκετ, αυτό το φαινόμενο έχει αυξηθεί.
Φτωχοί και πλούσιοι
Δεύτερον, τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος πρέπει να δαπανούν μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματός τους σε βασικά αγαθά, όπως τρόφιμα, ενέργεια και στέγαση.
Και κάθε φορά που οι τιμές των βασικών αγαθών αυξάνονται, τα φτωχότερα νοικοκυριά επηρεάζονται δυσανάλογα. Κατά συνέπεια, βιώνουν υψηλότερους ρυθμούς πραγματικού πληθωρισμού από τους πλουσιότερους γείτονές τους, γεγονός που υποδηλώνει ότι πρέπει να μειώσουν περισσότερο άλλα έξοδα για να εξισορροπήσουν τους προϋπολογισμούς τους.
Καθώς τα νοικοκυριά με χαμηλότερο εισόδημα εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τους μισθούς, οι υψηλοί ρυθμοί πραγματικού πληθωρισμού για αυτά τα νοικοκυριά μπορούν επίσης να τροφοδοτήσουν τις μισθολογικές απαιτήσεις που ωθούν περαιτέρω τον πληθωρισμό προς τα πάνω μέσω των λεγόμενων δευτερογενών επιδράσεων.
Τρίτον, οι τάσεις στις σχετικές τιμές προσφέρουν πληροφορίες για το πόσο επίμονο μπορεί να είναι ένα σοκ και βοηθούν στην κατανόηση της επίδρασης των μακροπρόθεσμων δυνάμεων στον πληθωρισμό – όπως επίσης συζητείται στις αναλύσεις στις οποίες βασίζεται η αξιολόγηση της στρατηγικής νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ για το 2025.
Συνολικά, αυτοί οι παράγοντες υπογραμμίζουν τη σημασία της στενής παρακολούθησης των εξελίξεων στις τιμές των τροφίμων, καθιστώντας τους ιδιαίτερα σημαντικούς στις τρέχουσες αναλύσεις της ΕΚΤ.
Στην Ελλάδα τα τρόφιμα τραβούν την ανηφόρα
Ο πληθωρισμός στην Ελλάδα σε σχέση με τον μέσο όρο στην Ευρωζώνη παραμένει σημαντικά υψηλότερος, με τους καταναλωτές να πληρώνουν ακριβότερα βασικά αγαθά στο οικογενειακό τραπέζι, καθότι σύμφωνα με έκθεση της Eurostat, από το 2019 οι τιμές στα τρόφιμα στην Ελλάδα έχουν αυξηθεί κατά 30%.
Ειδικότερα, ποσοστιαία αύξηση της τάξης του 1,59% σε ετήσια βάση σημείωσε τον Αύγουστο ο πληθωρισμός στα σουπερμάρκετ, σύμφωνα με την έρευνα του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ). Η αύξηση αυτή είναι σημαντική, καθώς η πλειονότητα των καταναλωτών στην Ελλάδα επιλέγουν το οργανωμένο λιανεμπόριο για να κάνουν τα ψώνια τους.
Η έρευνα αφορούσε τις πληθωριστικές τάσεις στο οργανωμένο εμπόριο τροφίμων από τον Αύγουστο του 2024 έως τον Αύγουστο του 2025, όπου διαπιστώνεται ότι το κόστος των τροφίμων δεν υποχωρεί. Και πως βασικά είδη διατροφής παραμένουν στην κορυφή των αυξήσεων που επιβαρύνουν το οικογενειακό πορτοφόλι. Και μάλιστα, την ώρα που ο γενικός πληθωρισμός στην Ελλάδα τον Ιούλιο ήταν διπλάσιος (3,7%) σε σχέση με τον μέσο όρο της Ευρωζώνης (2%), σύμφωνα με τη Eurostat.
Επιπλέον, διαπιστώνεται ότι στο πρώτο οκτάμηνο του 2025 καταγράφονται πληθωριστικές πιέσεις της τάξης του 1,27%. Σε σύγκριση με τον Ιούλιο, η αύξηση του πληθωρισμού στα σουπερμάρκετ ήταν 0,18%.
Το ΙΕΛΚΑ αποδίδει αυτές τις πληθωριστικές πιέσεις κυρίως στη διεθνή συγκυρία και στις αυξήσεις τιμών στις πρώτες ύλες, όπως ο καφές, το κακάο και το κρέας.
Μεγάλες είναι οι αυξήσεις των τιμών σε πολλά βασικά είδη, σύμφωνα με την έρευνα του ΙΕΛΚΑ, το τελευταίο 12μηνο.
Η μεγαλύτερη καταγράφεται τα φρέσκα κρέατα, 11,31%, ενώ ακολουθούν μπισκότα, σοκολάτες, ζαχαρώδη: +9,02%, φρέσκα ψάρια και θαλασσινά: +5,69%, είδη πρωινού & ροφήματα: +5,61%, και κατεψυγμένα: +5,29%.
