Κάθε φθινόπωρο εδώ και περισσότερο από έναν αιώνα η Σουηδική Ακαδημία Επιστημών απονέμει τα περίφημα Βραβεία Νόμπελ. Βέβαια το βραβείο για την Οικονομία, που απονέμεται τη Δευτέρα, ξεκίνησε να απονέμεται μόλις το 1969 και αποτελεί επιλογή της Κεντρικής Τράπεζας της Σουηδίας.
Και το βραβείο για την Ειρήνη, ένα από τα 5 αρχαιότερα που θεσπίστηκαν από τον Σουηδό βιομήχανο και εφευρέτη Άλφρεντ Νόμπελ (τα άλλα είναι Φυσικής, Χημείας, Ιατρικής και Λογοτεχνίας), απονέμεται στο Όσλο, πρωτεύουσα της Νορβηγίας, και μάλιστα στο δημαρχείο της πόλης – το 1901 που έγινε η πρώτη απονομή, Σουηδία και Νορβηγία ήταν ενιαία κρατική οντότητα.
Εκτός από το χρυσό μετάλλιο με την ανάγλυφη μορφή του Άλφρεντ Νόμπελ και το δίπλωμα, οι τιμώμενοι εισπράττουν εφέτος και χρηματικό έπαθλο 11 εκατομμυρίων σουηδικών κορονών, δηλαδή περίπου 1 εκατ. ευρώ. Αν είναι περισσότεροι οι νικητές, τότε μοιράζονται το ποσό. Ευλόγως αναρωτιέται κανείς από πού προέρχεται αυτό το κεφάλαιο που διανέμεται κάθε χρόνο στους τιμηθέντες με το βραβείο και πώς διαμορφώνεται το ύψος των διανεμομένων χρηματικών επάθλων.
Αμύθητη περιουσία
«Η απάντηση είναι απλή», γράφει η Λουίζ ντε Μεζονέβ στη «Les Echos»: «από το μυαλό του εμπνευσμένου οραματιστή Άλφρεντ Νόμπελ». Ο εφευρέτης του δυναμίτη προτού αποβιώσει το 1896 είχε συγκεντρώσει μια περιουσία που αντιστοιχεί σε 2,2 δισ. «σημερινές» σουηδικές κορόνες (περίπου 295 εκατ. ευρώ). Το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας αυτής προήλθε από συμμετοχές στη ρωσική πετρελαϊκή εταιρεία Baku Petroleum, αλλά και σε περίπου εκατό εργοστάσια κατασκευής πυρομαχικών και δυναμίτη σε ολόκληρο τον κόσμο.
Ο Νόμπελ κατείχε επίσης σημαντικά μερίδια σε εταιρείες εξόρυξης, σε ορυχεία χρυσού, ενώ είχε επίσης έσοδα από τα… 355 διεθνή διπλώματα ευρεσιτεχνίας που είχε λάβει. «Για να μην αναφέρουμε τη θαλαμηγό του (την πρώτη στον κόσμο με αλουμινένια καρίνα, σύμφωνα με την ιστοσελίδα του Ιδρύματος Νόμπελ), τα πανάκριβα άλογα και τα επίσης ακριβά ακίνητα που διέθετε στο Σαν Ρέμο, στο Παρίσι και στην πατρίδα του τη Σουηδία», γράφει η ρεπόρτερ της «Les Echos».
Ένεκα οι φόροι…
Όλα καλά, τα χρόνια όμως περνούσαν και όσο γερνούσε ο Άλφρεντ Νόμπελ σκεφτόταν ένα σημαντικό πρόβλημα που αναδεικνυόταν και οφείλετο στη γνωστή και ανίατη μανία των Γάλλων με τους φόρους. Διότι ένα μεγάλο μέρος των περιουσιακών στοιχείων (μετρητά και ομόλογα) που ήταν κατατεθειμένα σε τράπεζες του Παρισιού, μετά τον θάνατό του θα υπόκεινταν στους γαλλικούς φόρους κληρονομιάς, που από τον 19ο αιώνα τρόμαζαν τους πλούσιους.
Έτσι ένας νεαρός βοηθός του Άλφρεντ Νόμπελ, ο Ράγκναρ Σόλμαν, αυτοβούλως και με μεγάλη μυστικότητα (θα απέβλεπε προφανώς κι αυτός σε κάποιο μερίδιο) πήρε την πρωτοβουλία να βγάλει λαθραία από τη Γαλλία τόσο τα μετρητά όσο – και κυρίως – τους τίτλους διαφόρων περιουσιακών στοιχείων του αφεντικού του.
Αυτοί οι τίτλοι πουλήθηκαν στη συνέχεια στο Λονδίνο και τη Στοκχόλμη, σύμφωνα με την ιστοσελίδα του Ιδρύματος Νόμπελ.
Υστεροφημία
Ένα χρόνο πριν από το θάνατό του, το 1895, ότι ο Άλφρεντ Νόμπελ αποφάσισε να φροντίσει για την υστεροφημία του. Έτσι, παρά τις έντονες για προφανείς λόγους αντιρρήσεις της οικογένειάς του, αποφάσισε να δημιουργήσει ένα καταπίστευμα που θα επένδυε σε «ασφαλείς αξίες». Και τα έσοδα από αυτές τις επενδύσεις, όπως ο ίδιος χειρογράφως είχε ζητήσει, «θα διανέμονταν κάθε χρόνο με τη μορφή Βραβείων σε όσους κατά τη διάρκεια της χρονιάς που είχε προηγηθεί είχαν φέρει το μεγαλύτερο όφελος για την ανθρωπότητα».
Ο Σουηδός κροίσος πέθανε στις 10 Δεκεμβρίου 1896 και το 1900 η διαχείριση της περιουσίας του ανατέθηκε, βάσει των επιθυμιών του, στο εδρεύον στη Στοκχόλμη Ίδρυμα Νόμπελ. Ένα χρόνο αργότερα, το 1901, απονεμήθηκαν τα πρώτα Βραβεία που συνοδεύονταν με ένα ποσό που ισοδυναμούσε με 9 εκατ. σουηδικές κορόνες με τις ισοτιμίες του 2016. Ή με περίπου 900.000 δολάρια, όπως αναφέρεται λεπτομερώς στον του Ιδρύματος.
Αποπληθωρισμένες αποδόσεις 3%
«Το Ίδρυμα είναι επομένως υπεύθυνο για τη διαχείριση των περιουσιακών στοιχείων και για τη σωστή επένδυσή τους ώστε να διαιωνιστεί ο θεσμός της απονομής των Βραβείων», γράφει η ρεπόρτερ της «Les Echos». Συγκεκριμένα, το Ίδρυμα είναι υπεύθυνο για τη διασφάλιση ότι τα περιουσιακά στοιχεία που προορίζονται για το χρηματικό έπαθλο επενδύονται με τέτοιο τρόπο ώστε να διατηρούν την οικονομική βάση του Βραβείου και να εξασφαλίσουν την ανεξαρτησία των θεσμών που είναι υπεύθυνα για την επιλογή των βραβευομένων», σημειώνει στην ετήσια έκθεσή του το Ίδρυμα.
Ο στόχος είναι, σύμφωνα με το καταστατικό, να εξασφαλίζεται μια ελάχιστη ετήσια απόδοση 3% πάνω από τον πληθωρισμό. Τα επενδεδυμένα κεφάλαια κατανέμονται σε ποσοστό 55% για την αύξηση του αποθεματικού, σε ποσοστό 10% σε ομόλογα, ποσοστό 10% σε ακίνητα και σε ποσοστό 25% σε τοποθετήσεις σε διάφορα αμοιβαία κεφάλαια με επενδυτικό ρίσκο.
Χρηματιστηριακές διακυμάνσεις
Επομένως οι αποδόσεις των επενδύσεων συνδέονται εγγενώς με τους οικονομικούς και χρηματιστηριακούς κύκλους. Και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το ποσό που διανέμεται κάθε χρόνο στους τιμωμένους με το Βραβείο συν τω χρόνω μεταβάλλεται χρόνο με τον χρόνο. Έτσι, το 2012 λόγω της παγκόσμιας κρίσης, το Ίδρυμα Νόμπελ απένειμε στους νικητές χρηματικό έπαθλο μειωμένο κατά 20% συγκριτικά με την προηγούμενη χρονιά.
«Η προσαρμογή του απονεμομένου χρηματικού επάθλου ανάλογα με την κατάσταση και τις διακυμάνσεις της οικονομίας και των διεθνών αγορών είναι ένα απαραίτητο μέτρο για να προστατευθούν μακροπρόθεσμα τα επενδυτικά κεφάλαια του Ιδρύματος», σημειώνει το ίδιο το Ίδρυμα στην ιστοσελίδα του. Γι’ αυτό και το έπαθλο την περασμένη δεκαετία είχε περιοριστεί στα 8 εκατ. κορόνες (περίπου 900.000 ευρώ). Το 2020 έφθασε πάλι στα 10 εκατ. κορόνες και πλέον, μετά τις πολύ καλές αποδόσεις των αγορών κεφαλαίων και ομολόγων τα τελευταία χρόνια, οι εφετινοί νικητές των Βραβείων εισπράττουν 11 εκατ. κορόνες, δηλαδή ένα εκατ. ευρώ.
Πηγή: ot.gr
