Το viager είναι ένα από τα πιο παράξενα, αμφιλεγόμενα και χαρακτηριστικά φαινόμενα της γαλλικής αγοράς ακινήτων. Πρόκειται για έναν τρόπο αγοραπωλησίας που βασίζεται κυριολεκτικά… στη ζωή και στον θάνατο. Η αξία του ακινήτου, το ύψος της προκαταβολής και η διάρκεια των πληρωμών εξαρτώνται από το πόσο θα ζήσει ο πωλητής.
Στην πράξη, ο ηλικιωμένος ιδιοκτήτης πουλάει το σπίτι του σε έναν αγοραστή, κρατώντας όμως το δικαίωμα να ζει σε αυτό μέχρι το τέλος της ζωής του. Ο αγοραστής καταβάλλει ένα αρχικό ποσό, το λεγόμενο bouquet, και στη συνέχεια μια μηνιαία ή τριμηνιαία «δια βίου» σύνταξη, γνωστή ως rente viagère. Αν ο πωλητής συνεχίσει να κατοικεί στο ακίνητο, η συμφωνία ονομάζεται viager occupé. Αν το παραχωρήσει αμέσως, viager libre.
Η λέξη viager σημαίνει «διάρκεια ζωής», αλλά στη Γαλλία έχει σχεδόν μυθική βαρύτητα. Από τη σατιρική ταινία Le Viager του 1972 —όπου ένας γιατρός προσπαθεί να επωφεληθεί από τον επικείμενο, όπως νομίζει, θάνατο ενός ασθενούς, μόνο για να διαπιστώσει ότι εκείνος ζει περισσότερο απ’ όλους, μέχρι την πραγματική ιστορία της Jeanne Calment, της γυναίκας που έζησε μέχρι τα 122 και κράτησε το ρεκόρ της μακροβιότερης viager στην ιστορία, η ιδέα έχει στοιχειώσει τη γαλλική φαντασία. Ο δικηγόρος που είχε αγοράσει το σπίτι της στην Αρλ πέθανε πριν από εκείνη, αφού πλήρωνε τη rente επί τρεις δεκαετίες.
«Αρπακτικά» ή ευκαιρία;
Για κάποιους, όπως ο Pierre, Παριζιάνος επενδυτής ακινήτων, το viager είναι μια απλή οικονομική επένδυση. «Έκανα την πρώτη μου συναλλαγή πριν δεκαπέντε χρόνια και κέρδισα αμέσως», λέει στο France 24. «Ο ενοικιαστής πέθανε μέσα σε έναν μήνα». Από τότε έχει αγοράσει περισσότερα από δώδεκα ακίνητα με τον ίδιο τρόπο. Άλλες φορές βγήκε κερδισμένος, άλλες όχι. Σε μια περίπτωση, ο πωλητής χρησιμοποίησε το bouquet για να αναδιαμορφώσει το διαμέρισμα με ράμπες και ειδικές μπανιέρες. «Όταν πήρα τα κλειδιά, έπρεπε να το ξαναφτιάξω απ’ την αρχή. Είναι λοταρία. Ποτέ δεν ξέρεις τι θα πάρεις.»
Ο Pierre έχει ακούσει να τον αποκαλούν «αρπακτικό», αλλά δεν συμμερίζεται την κατηγορία. «Για μένα είναι μια καθαρή συναλλαγή. Ο πωλητής εξασφαλίζει εισόδημα και ηρεμία. Κάποιοι με ζηλεύουν όταν λέω πως μια συμφωνία κράτησε μόνο έξι μήνες. Αλλά ξέρεις, είναι οι ίδιοι που θέλουν να κερδίσουν το λαχείο χωρίς να παίξουν. Πρέπει να παίξεις για να κερδίσεις.»
Υπάρχουν όμως κι εκείνοι που δεν μπορούν να ξεπεράσουν το ηθικό βάρος. Η Roselyne και ο σύζυγός της αρνήθηκαν να αγοράσουν μια βίλα στη Σεν Ραφαέλ στα τέλη της δεκαετίας του 1990, παρότι ήταν εξαιρετική ευκαιρία. «Δεν μπορούσαμε να το κάνουμε ηθικά», λέει. «Στο τέλος, σκέφτεσαι ότι απλά περιμένεις να πεθάνει κάποιος όσο το δυνατόν πιο γρήγορα.»
Στη Γαλλία του σήμερα, το viager γνωρίζει αναβίωση, καθώς ο πληθυσμός γερνάει και οι τιμές των ακινήτων παραμένουν στα ύψη. Για τους μεν είναι τρόπος επιβίωσης, για τους δε τρόπος πλουτισμού. Και για όλους, μια υπενθύμιση ότι στη γαλλική αγορά, η αξία ενός σπιτιού μπορεί να μετριέται όχι μόνο σε ευρώ —αλλά και σε χρόνια ζωής.
Δήθεν κληρονόμοι
Ο Μπερτράν Φουρνί εργάζεται ως μεσίτης στην εταιρεία Légasse Viager. Τα περισσότερα προβλήματα που έχει συναντήσει όλα αυτά τα χρόνια στη δουλειά του δεν είχαν ποτέ να κάνουν ούτε με τους πωλητές ούτε με τους αγοραστές, αλλά με τους αυτοδιορισμένους κληρονόμους των πωλητών.
«Είναι σπάνιο, αλλά συμβαίνει. Ένας ανιψιός ή μια ανιψιά, ή ένας δεύτερος ξάδερφος που πίστευε ότι θα κληρονομήσει και ανακαλύπτει ότι δεν ισχύει. Κάποιοι φτάνουν στο σημείο να προσλάβουν δικηγόρο για να βεβαιωθούν ότι δεν υπήρξε κάποια εκμετάλλευση της ευάλωτης θέσης του πωλητή», λέει.
Όμως, όπως σημειώνει, «όταν αυτό συμβαίνει, ποτέ δεν ήταν ιδιαίτερα κοντά με το άτομο έτσι κι αλλιώς».
Ο Φουρνί συχνά αναπτύσσει στενές σχέσεις με τους ηλικιωμένους πωλητές του. «Συνήθως έχουν ζήσει απίστευτες ζωές», λέει, προσθέτοντας ότι σχεδόν πάντα εκφράζουν τεράστια ανακούφιση μόλις ολοκληρωθεί η συμφωνία.
«Πετάνε από τη χαρά τους όταν βγαίνουν από το γραφείο του συμβολαιογράφου. Όλοι λένε “γιατί δεν το έκανα νωρίτερα;”», αφηγείται.
Η Χιρς είναι μία από αυτούς.
Συνεχίζει να διδάσκει γιόγκα – τα στρώματα από το πρωινό μάθημα είναι ακόμα απλωμένα στην άκρη του σαλονιού – αλλά πια δεν χρειάζεται να το κάνει.
Αν και γνωρίζει πολύ καλά ότι το σπίτι της δεν της ανήκει πλέον τυπικά, δεν την ενοχλεί.
«Πάντα ονειρευόμουν να έχω ένα μικρό εξοχικό κάπου στο Νότο. Τώρα αυτό επιτέλους πρόκειται να συμβεί καθώς αποφάσισα να αγοράσω ένα μικρό ξύλινο σπιτάκι στην Κορσική».
