Τον δραστικό περιορισμό της γραφειοκρατίας που πνίγει την ανταγωνιστικότητα και τη δυναμική των startups στην ΕΕ ζητούν με κοινή τους επιστολή 19 ηγέτες κρατών-μελών, μεταξύ των οποίων ο Εμανουέλ Μακρόν, ο Φρίντριχ Μερτς και η Τζόρτζια Μελόνι, λίγο πριν από την έναρξη της Συνόδου Κορυφής στις Βρυξέλλες.
Η υπερβολική «χαρτούρα» στην ΕΕ κρατάει πίσω τις εταιρείες που σκοντάφτουν ξανά και ξανά στα ίδια εμπόδια
Όπως αναφέρει το Sky News, στην επιστολή προς τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, ζητούν περιορισμό του ρυθμιστικού πλαισίου του λεγόμενου red tape, ώστε η πρόσβαση σε επενδύσεις και ευρωπαϊκά κονδύλια για μικρομεσαίες επιχειρήσεις και startups να καταστεί ευκολότερη και πιο λειτουργική. Όπως τονίζουν, η Ένωση πρέπει να «επανεξετάσει, μειώσει και συγκρατήσει» τη σχετική νομοθεσία που θέτει διαρκή προσκόμματα στις καινοτόμες επιχειρήσεις.
«Θέλουμε να διαφυλάξουμε την Ευρωπαϊκή Ένωση για ό,τι αντιπροσωπεύει, ελευθερία, ασφάλεια και ευημερία. Για να το πετύχουμε αυτό, πρέπει να αλλάξουμε πορεία. Όχι απλώς λίγο, αλλά ουσιαστικά», αναφέρεται μεταξύ άλλων στο κείμενο. Γίνεται λόγος για «περιττούς κανόνες» που πρέπει να εντοπιστούν και υπογραμμίζεται ότι «η απλοποίηση είναι το κλειδί για την ανταγωνιστικότητα».
Στο ίδιο πνεύμα κινείται η δήλωση του επικεφαλής της Ένωσης Γερμανικών Τραπεζών την προηγούμενη εβδομάδα. Όπως είπε ο Heiner Herkenhoff, το ισχύον κανονιστικό πλαίσιο αποτελεί τροχοπέδη «επειδή η Ευρώπη εξακολουθεί να είναι ένα μωσαϊκό διαφορετικών εθνικών ρυθμίσεων».
Οι ευρωπαϊκές startups εξακολουθούν πάντως να δυσκολεύονται να επεκταθούν εκτός συνόρων λόγω της γραφειοκρατίας, αναφέρουν οι New York Times, παρά τη ραγδαία ανάπτυξή τους τα τελευταία χρόνια στην ΕΕ χάρη στα ερευνητικά κέντρα, τους αναπτυσσόμενους τεχνολογικούς κλάδους και τα επενδυτικά κεφάλαια σε Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία, Εσθονία και Σουηδία. Η υπερβολική «χαρτούρα» – από τις απαιτήσεις προσλήψεων και τους περιβαλλοντικούς κανόνες, μέχρι τη χρηματοοικονομική εποπτεία και τη νομοθεσία για συγκέντρωση κεφαλαίων – κρατάει πίσω τις εταιρείες που σκοντάφτουν ξανά και ξανά στα ίδια εμπόδια.
Παρά τις δυσκολίες, το 2024 υπήρχαν 35.000 εταιρείες σε πρώιμο στάδιο σε ΕΕ και Βρετανία – τέσσερις φορές περισσότερες από μία δεκαετία νωρίτερα – ενώ οι επενδύσεις δεκαπλασιάστηκαν στα 426 δισ. δολάρια, σύμφωνα με στοιχεία της Atomico. Στην Ελλάδα ειδικά, η νεοφυής επιχειρηματικότητα είναι ένας από τους ταχύτερα αναπτυσσόμενους κλάδους στην Ευρώπη, αν και οι ιδρυτές τους εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν την ίδια γραφειοκρατική red tape που περιπλέκει τα πράγματα.
ΕΕ: Ένα κατακερματισμένο κανονιστικό πλαίσιο
Ένας από τους βασικούς στόχους της ΕΕ ήταν η δημιουργία ενιαίας αγοράς. Ωστόσο, αυτό δεν έχει επιτευχθεί καθώς οι κανονισμοί που διέπουν τα πάντα, από τις άδειες λειτουργίας μέχρι τους εργατικούς νόμους, διαφέρουν σημαντικά από χώρα σε χώρα. Παρά τις όποιες προσπάθειες της Κομισιόν να καταπολεμήσει τη γραφειοκρατία, οι startups εξακολουθούν να κινούνται μέσα σε ένα αποσπασματικό ρυθμιστικό πλαίσιο.
«Η δυσκολία κρύβεται στη λεπτομέρεια», λέει ο Max Flötotto, ανώτερος εταίρος της McKinsey στο Μόναχο, που βοηθά fintech startups να αναπτυχθούν. «Ακόμη κι αν υπάρχει κοινή ευρωπαϊκή οδηγία, η εφαρμογή της διαφέρει από χώρα σε χώρα. Αυτό απαιτεί περισσότερη δουλειά και κάνει τη διαδικασία πιο περίπλοκη» λέει. Οι επιχειρηματίες και οι επενδυτές επισημαίνουν επίσης την ανάγκη για ενιαία κεφαλαιαγορά, η οποία θα απλοποιούσε τη συγκέντρωση κεφαλαίων και την επέκταση πέρα από τα σύνορα.
«Η Ευρώπη πρέπει επιτέλους να συντονιστεί και να δημιουργήσει μια ενιαία κεφαλαιαγορά», δηλώνει στην αμερικανική εφημερίδα ο Φινλανδός επιχειρηματίας Peter Vesterbacka, που συνέβαλε στην παγκόσμια επιτυχία του Angry Birds. Ο ίδιος εντοπίζει ένα βαθύτερο πρόβλημα: την απουσία της νοοτροπίας «Silicon Valley» που συνοψίζεται στη φράση «μπορώ να το κάνω».
Τα εμπόδια στην Ελλάδα
Ο Γιάννης Γκιόκας έχει ιδρύσει εταιρείες και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού και όπως λέει η γραφειοκρατία είναι ένα γνώριμο εμπόδιο. Το 2011, εν μέσω της ελληνικής κρίσης, ίδρυσε εταιρεία κυβερνοασφάλειας, αλλά την μετέφερε στις ΗΠΑ για να μπορέσει να αναπτυχθεί γρηγορότερα. Τρία χρόνια αργότερα, εξαγοράστηκε από πάροχο τηλεπικοινωνιών του Χονγκ Κονγκ.
Το 2018, συνέβαλε στη δημιουργία της Finclude, με έδρα την Ιρλανδία, η οποία θα ανέπτυσσε ένα ενιαίο ευρωπαϊκό credit score (αριθμητικός δείκτης για την πιστοληπτική ικανότητα), μετά την οδηγία της ΕΕ για ενίσχυση της συμμετοχής στον χρηματοπιστωτικό τομέα.
Παρότι η εταιρεία απέκτησε παρουσία σε Ελλάδα και Κύπρο, δεν κατάφερε να μπει σε καμία άλλη αγορά – ούτε καν της Ιρλανδίας. Κι αυτό λόγω των διαφορετικών ερμηνειών της νομοθεσίας από τα κράτη-μέλη. Ο κανονισμός λειτουργούσε «περισσότερο ως νομικό πλαίσιο παρά ως τεχνικός οδηγός, οπότε ήταν ανοιχτός σε εκατοντάδες διαφορετικές εφαρμογές» εξηγεί ο ίδιος.
Παρόμοια εμπόδια συνάντησαν και άλλες startups. Η Gravity Wave, ισπανική εταιρεία καθαρής τεχνολογίας που αφαιρεί πλαστικά από τη θάλασσα και τα ανακυκλώνει μετατρέποντάς τα σε έπιπλα ή πρώτες ύλες, βρέθηκε μπροστά στις πολύπλοκες διαδικασίες μεταφοράς αποβλήτων μεταξύ χωρών της ΕΕ. Τα δύο αδέλφια που διευθύνουν την εταιρεία επισκέφθηκαν δεκάδες εργοστάσια για να βρουν τοπικούς ανακυκλωτές σε Ιταλία και Ελλάδα, ώστε να αποφύγουν τις χρονοβόρες γραφειοκρατικές διαδικασίες.
Τα πράγματα έγιναν ακόμα πιο δύσκολα όταν πολλές εταιρείες ανακύκλωσης αρνήθηκαν να δεχτούν τα πλαστικά τους και η επέκταση σε άλλες χώρες αποδείχθηκε ακόμα πιο περίπλοκη. «Κάθε χώρα τείνει να προστατεύει τις δικές της επιχειρήσεις. Προτιμούν να συνεργάζονται με ‘τους δικούς τους ανθρώπους’», λέει η Amaia Rodríguez Sola. Ακόμη και η απλή καταχώριση της εταιρείας αποδείχθηκε περιπέτεια, καθώς οι Αρχές τους έδωσαν τρεις διαφορετικούς αριθμούς μητρώου, έναν για τη συλλογή αποβλήτων, έναν για την παραγωγή και έναν για τις πωλήσεις.
Τον περασμένο Μάιο, ο Lars Rasmussen, συνιδρυτής του Google Maps, βοήθησε φοιτητές να διοργανώσουν στην Αθήνα το πρώτο διεθνές startup fair της Ελλάδας, το Panathenea. Ο ίδιος σημειώνει ότι έπειτα από μια δεκαετή οικονομική κρίση, οι Έλληνες αντιλαμβάνονται ότι η επιχειρηματικότητα είναι ο δρόμος προς τα εμπρός. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Rasmussen έχει επενδύσει σε περίπου δώδεκα ελληνικές startups, μεταξύ των οποίων η PhosPrint, εταιρεία βιοεκτύπωσης με λέιζερ που εξειδικεύεται στην αναγεννητική ιατρική.
Παραδείγματα επιτυχίας, όπως το Spotify της Σουηδίας, δείχνουν ότι το εμπόδιο μπορεί να ξεπεραστεί, τονίζει και προσθέτει: «Αρκεί ένα παράδειγμα για να αποδείξει ότι μπορείς να δημιουργήσεις μια startup που αλλάζει τον κόσμο». Η πρόοδος είναι άνιση αλλά υπάρχουν θύλακες ισχύος, λέει από την πλευρά του ο Flötotto της McKinsey: «Ξέρουμε πώς να το κάνουμε, απλώς δεν το έχουμε εφαρμόσει σε μεγάλη κλίμακα».
Αλλαγή προσέγγισης
Σύμφωνα με το αμερικανικό μέσο που επικαλείται δηλώσεις ειδικών, η Ευρώπη έχει ήδη αρχίσει να μετατοπίζει το βάρος από τους υπερβολικά φιλόδοξους περιβαλλοντικούς στόχους σε μια προσέγγιση που ευνοεί περισσότερο την ανάπτυξη και δίνει στις νεοφυείς επιχειρήσεις χώρο να αναπτυχθούν – ακόμα και σε εκείνες που έχουν «πράσινους» στόχους.
Το 2026 η ΕΕ σχεδιάζει να υιοθετήσει ενιαίο κανονιστικό πλαίσιο για τις startups, ώστε να διευκολύνει την ανάπτυξή τους σε ολόκληρη την Ένωση. Υπενθυμίζεται ότι σε έκθεση της McKinsey και του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ ζητείται απλούστευση των κανονισμών, καθώς η καθυστέρηση στις επενδύσεις τεχνολογίας θα μπορούσε να κοστίσει στην ΕΕ 2-4 τρισ. ευρώ μέχρι το 2040, δηλαδή περισσότερο από ό,τι σκοπεύει να δαπανήσει για υγεία, άμυνα και πράσινη μετάβαση μαζί.
Αν και η πλειονότητα των κρατών-μελών επιδιώκουν να απλοποιήσουν τη νομοθεσία της Ένωσης, οι λίγες σοσιαλδημοκρατικές φωνές εντός του ευρωπαϊκού μπλοκ – μεταξύ αυτών η κυβέρνηση του Πέδρο Σάντσεθ στην Ισπανία – φοβούνται ότι τα μέτρα που επιδιώκονται μπορεί να οδηγήσουν τελικά σε απορρύθμιση και χαλάρωση της δέσμευσης για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, αναφέρει η ισπανική έκδοση ARA.
Μάλιστα, η Ισπανία είναι το μοναδικό μεγάλο κράτος-μέλος της ΕΕ που δεν υπέγραψε την κοινή επιστολή υπέρ της επιτάχυνσης των διαδικασιών για τη μείωση της γραφειοκρατίας.
Να σημειωθεί ότι η έκκληση των κρατών-μελών δεν είναι καινούργια ενώ η «βιασύνη» συμπίπτει με την πίεση του Ντόναλντ Τραμπ προς την ΕΕ να μειώσει τους κανονισμούς για τις επιχειρήσεις. Οι Βρυξέλλες έχουν προωθήσει σειρά νομοθετικών προτάσεων που στοχεύουν στην απλούστευση των κανονισμών, κυρίως στον αγροτικό, ψηφιακό και βιομηχανικό τομέα, και στη μείωση της γραφειοκρατίας που αντιμετωπίζουν οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, ειδικά οι μικρομεσαίες.
