Σε ένα σύνθετο περιβάλλον με αρκετές ανατροπές και πολλές προκλήσεις βρίσκεται η ελληνική οικονομία. Η αστάθεια που παρατηρείται στο διεθνές περιβάλλον σε συνδυασμό με τα δομικά προβλήματα που παρατηρούνται εντός των συνόρων διαμορφώνουν ένα νέο σκηνικό στην αγορά εργασίας και την καταναλωτική εμπιστοσύνη.
Οι σύγχρονες προκλήσεις στην αγορά εργασίας και η ριζική αναδιαμόρφωση των οικονομιών και των κοινωνιών
Πρόσφατες έρευνες δείχνουν λιγότερη αισιοδοξία στους καταναλωτές και μεικτές τάσεις στην επιχειρηματική κοινότητα ενώ αναλύσεις Οργανισμών με μεγάλη εμβέλεια εξετάζουν τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα μας στην αντιστοίχιση δεξιοτήτων με τις ανάγκες της αγοράς.
Νέες δοκιμασίες αναδύονται στην οργάνωση της αγοράς εργασίας σε ένα περιβάλλον μειωμένου εργατικού δυναμικού
Ο Δείκτης Εμπιστοσύνης Καταναλωτών
Το εξαμηνιαίο «Βαρόμετρο ΕΒΕΘ» του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης αποτυπώνει με ευκρίνεια την κατάσταση που βιώνουν οι καταναλωτές στη Θεσσαλονίκη που δεν διαφέρει από αυτή στο σύνολο της χώρας. Παράλληλα εξετάζει τις επιχειρηματικές προσδοκίες που ναι μεν παρουσιάζει σταθερότητα, αλλά με σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των κλάδων.
Η έρευνα που διεξήχθη από την εταιρεία Palmos Analysis σε δείγμα 800 επιχειρήσεων και 700 καταναλωτών στο νομό Θεσσαλονίκης (αφορά το δεύτερο εξάμηνο του 2025), αποτυπώνει μεταξύ άλλων την εμμονή της ακρίβειας ως κυρίαρχη ανησυχία για τα νοικοκυριά, ενώ για τις επιχειρήσεις αναδεικνύεται ένα σύνθετο περιβάλλον προκλήσεων, με το υψηλό κόστος φορολογίας και ενέργειας στην κορυφή.
Ο Δείκτης Εμπιστοσύνης Καταναλωτών παραμένει σχεδόν αμετάβλητος στις -32 μονάδες (έναντι -31 τον Μάρτιο 2025), αντανακλώντας μια σταθερά αρνητική ψυχολογία.
Η κατάσταση αυτή τροφοδοτείται από:
- Αναζωπύρωση της ανησυχίας για την ακρίβεια: Ο δείκτης πρόβλεψης για την εξέλιξη των τιμών το επόμενο 12μηνο επανήλθε στο +36, υποδηλώνοντας ότι τα νοικοκυριά εξακολουθούν να αναμένουν αυξήσεις.
- Αρνητική αξιολόγηση της οικονομικής κατάστασης: Οι καταναλωτές αξιολογούν αρνητικά την οικονομική κατάσταση του νοικοκυριού τους το τελευταίο εξάμηνο και παραμένουν απαισιόδοξοι για το μέλλον.
- Αισθητή επιδείνωση στην πρόθεση για σημαντικές αγορές: Το 56% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για μεγάλες αγορές (έναντι 49% τον Μάρτιο), ενώ το 63% αναμένει να δαπανήσει λιγότερα το επόμενο 12μηνο (από 51%).
Ανατρέχοντας στο Δείκτη Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης στο σύνολο της χώρας, αυτός βρίσκεται στις -47 μονάδες.
Επιχειρηματικές Προσδοκίες: Εικόνα Πολλών Ταχυτήτων
Το επιχειρηματικό κλίμα στο Νομό Θεσσαλονίκης παρουσιάζει σταθερότητα, αλλά με σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των κλάδων.
- Βιομηχανία: Ο δείκτης παραμένει σταθερός σε ελαφρά αρνητικό έδαφος στις -5 μονάδες. Ενώ η παραγωγή του τελευταίου εξαμήνου αξιολογείται καλύτερα, οι προσδοκίες για το μέλλον επιδεινώνονται, αλλά παραμένουν σε θετικό έδαφος. Ως κυριότερος περιοριστικός παράγοντας για την παραγωγή επανέρχεται στην πρώτη θέση η έλλειψη εργατικού δυναμικού (46%).
- Υπηρεσίες: Ο δείκτης καταγράφει σταθερότητα σε θετικό έδαφος στο +14. Ωστόσο, καταγράφεται επιδείνωση στις προσδοκίες για τη ζήτηση (+21 από +32) και την απασχόληση το επόμενο εξάμηνο.
- Λιανικό Εμπόριο: Ο δείκτης παραμένει σταθερά αρνητικός στο -7 (όσο και τον Μάρτιο του 2025). Οι πωλήσεις του προηγούμενου εξαμήνου παρουσιάζουν αισθητή ανάκαμψη (δείκτης στο -19 από -32), αλλά οι εκτιμήσεις για τις πωλήσεις και τις παραγγελίες του επόμενου εξαμήνου επιδεινώνονται.
- Κατασκευές: Για πρώτη φορά μετά από σχεδόν δύο χρόνια, ο δείκτης περνά σε οριακά αρνητικό έδαφος στις -2 μονάδες (από +6 το προηγούμενο εξάμηνο). Η πτώση αποδίδεται στην χαμηλότερη κατασκευαστική δραστηριότητα του προηγούμενου εξαμήνου και τη συνεχιζόμενη πτωτική τάση στις παραγγελίες. Η έλλειψη εργατικού δυναμικού παραμένει ο κυρίαρχος περιοριστικός παράγοντας (57%).
Κενές θέσεις εργασίας
Με τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού στην Ελλάδα που αυξάνονται, την αγορά εργασίας που «στενεύει» και τις επιχειρήσεις που δυσκολεύονται ολοένα περισσότερο να βρουν προσωπικό καταπιάνεται στο πλαίσιο του 2ου Ετήσιου Συνεδρίου του Κέντρου Κρήτης του ΟΟΣΑ για τη Δυναμική των Πληθυσμών ο οικονομολόγος του ΟΟΣΑ, Cem Özgüzel, που παρουσίασε μελέτη για τις ελλείψεις δεξιοτήτων και τις αναντιστοιχίες στην ελληνική αγορά.
Τα νέα στοιχεία αναδεικνύουν τον ρόλο της μετανάστευσης ως κρίσιμου παράγοντα για την ενίσχυση της απασχόλησης και την κάλυψη των κενών θέσεων εργασίας.
Σύμφωνα με τα ευρήματα της μελέτης, το 71% των επιχειρήσεων στην Ελλάδα δηλώνει δυσκολία στην εξεύρεση προσωπικού, ποσοστό χαμηλότερο από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ αλλά σταθερά υψηλό. Η «στενότητα» της αγοράς έχει αυξηθεί ραγδαία μετά το 2020, ενώ το ποσοστό μεταναστών στη χώρα (11%) υπολείπεται του μέσου όρου των χωρών του ΟΟΣΑ (15%). Οι περισσότεροι μετανάστες διαθέτουν χαμηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης από τους ντόπιους (26% έναντι 42%) και εργάζονται κυρίως σε χαμηλής ειδίκευσης επαγγέλματα, όπως η γεωργία, οι κατασκευές και οι υπηρεσίες. Ωστόσο, σχεδόν οι μισοί (45%) απασχολούνται σε θέσεις κάτω των προσόντων τους.
Ο οικονομολόγος του ΟΟΣΑ υπογράμμισε ότι προτεραιότητα πολιτικής πρέπει να είναι η καλύτερη αντιστοίχιση δεξιοτήτων με τις ανάγκες της αγοράς, η ταχύτερη αναγνώριση επαγγελματικών προσόντων και η αξιοποίηση του ταλέντου των μεταναστών για τη βιώσιμη αντιμετώπιση των ελλείψεων εργατικού δυναμικού.
Σε αναζήτηση καλύτερης αντιστοίχισης δεξιοτήτων με τις ανάγκες της αγοράς
Συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού
Η συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού τα επόμενα χρόνια αναμένεται να γίνει εντονότερη λόγω της γήρανσης. Εκτιμάται μάλιστα ότι μπορεί να προκαλέσει μέχρι το 2050 μείωση στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ στις χώρες του ΟΟΣΑ κατά 8% σε σχέση με το 2021. Η εκτίμηση για την αντίστοιχη μείωση στην Ελλάδα, αν δεν ληφθούν μέτρα, είναι περίπου διπλάσια (15%), λόγω της αυξημένης επιβάρυνσης της χώρας μας από τις δυσμενείς δημογραφικές εξελίξεις.
Αναπόφευκτα η αγορά εργασίας θα χρειαστεί να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες.
Στα σενάρια που εξετάζονται σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ για την αντιμετώπιση των προκλήσεων, κεντρικό ρόλο έχει η αξιοποίηση δεξαμενών εργατικού δυναμικού, οι οποίες σήμερα εμφανίζουν χαμηλά ποσοστά συμμετοχής στην αγορά εργασίας.
Ειδικότερα στην Ελλάδα, η ανεργία των γυναικών μετρήθηκε στο 11% τον Σεπτέμβριο 2025, ενώ η ανεργία των ανδρών ανήλθε σε 6%. Τον ίδιο μήνα η ανεργία των νέων ηλικίας 15-24 διαμορφώθηκε στο 19%, ενώ η συνολική ανεργία ήταν 8%.
Τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχουν σημαντικά περιθώρια για την αύξηση του εργατικού δυναμικού με την ενσωμάτωση περισσότερων γυναικών και νέων.
Εργαζόμενοι μεγαλύτερης ηλικίας
Παράλληλα, αυτό που άμεσα θα μπορούσε να αποδώσει, όπως δείχνουν παραδείγματα από τη διεθνή πρακτική που θα συζητηθούν στο συνέδριο (Ισπανία), είναι η αξιοποίηση της νόμιμης μετανάστευσης για την στοχευμένη κάλυψη ελλείψεων στην αγορά εργασίας.
Καθώς λοιπόν ο ενεργός πληθυσμός της χώρας μας μειώνεται, με την πτώση να είναι μεγαλύτερη στην πιο δυναμική ηλικιακή κατηγορία των νέων, αυξάνεται η εξάρτηση από εργαζομένους σε μεγαλύτερη ηλικία. Οι εκτιμήσεις για το ενεργό εργατικό δυναμικό δεν είναι αισιόδοξες και οδηγούν σε άνοδο των ηλικιακών ομάδων 55-64 και άνω των 65 ετών.
Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ οι αγορές εργασίας του μέλλοντος θα χρειαστεί να προσαρμοστούν σε συνθήκες όπου θα κυριαρχούν οι μεσήλικες και οι μεγαλύτερης ηλικίας άνθρωποι.
