Ο Τομά Πικετί, ο Γάλλος οικονομολόγος που τάραξε τα νερά πριν από περίπου 10 χρόνια με το βιβλίο του «Το Κεφάλαιο στον Εικοστό Πρώτο Αιώνα», μίλησε στους Financial Times, για την «εκστρατεία» των προοδευτικών και αριστερών οικονομολόγων κατά των αυξανόμενων κοινωνικών ανισοτήτων. Στο επίκεντρό του είναι ο ρόλος της Αριστεράς, η οποία έπειτα από σημαντικές επιτυχίες, φαίνεται ότι έχει χάσει τη δυναμική της.
Και επισημαίνει ότι αυτό που της λείπει είναι η ατζέντα για το μέλλον, η οποία αφορά την αντιμετώπιση της ανισότητας, τόσο στην εξουσία όσο και στον πλούτο. Επίσης, στο ζήτημα της φορολογικής δικαιοσύνης. Όπως εξηγεί, οι ανισότητες είναι αυτές που οδηγούν στην εξαφάνιση του λεγόμενου Κέντρου.
Η προοδευτική φορολογία ήταν ένα ορθολογικό, σοσιαλιστικό, δημοκρατικό επίτευγμα, το οποίο κανείς δεν αμφισβητεί
Ο Τομά Πικετί είναι μεταξύ των 500 οικονομολόγων που υπέγραψαν την επιστολή με την οποία ζητούν από την παγκόσμια κοινότητα μέτρα καταπολέμησης της κοινωνικής ανισότητας.
Ο λαϊκισμός και οι ιδεολογικές οικογένειες
Μιλώντας στον δημοσιογράφο Τζόελ Σους, ο Τομά Πικετί δίνει μια απάντηση σε όλους όσοι βάζουν στο ίδιο καλάθι την Αριστερά και τη Δεξιά, χρησιμοποιώντας τον όρο «λαϊκισμός». Και ταυτόχρονα, επαναπροσδιορίζει τις έννοιες Δεξιά και Αριστερά με σύγχρονους όρους και βάσει της πραγματικότητας που όλοι βιώνουμε.
«Δεν λειτουργεί η δημοκρατία βάζοντας στην άκρη όλους όσοι δεν είναι σαν εσένα, αποκαλώντας τους λαϊκιστές»
Σύμφωνα με τον Γάλλο οικονομολόγο, αν αρχίσουμε να χαρακτηρίζουμε λαϊκιστές τόσο τον εθνικιστή, υπερκαπιταλιστή Ντόναλντ Τραμπ, όσο και τον δημοκρατικό σοσιαλιστή Μπέρνι Σάντερς, «χάνουμε την αίσθηση για ποιο πράγμα μιλάμε».
«Αυτή είναι πολύ συχνά μια στρατηγική του κοινωνικά πολύ προνομιούχου, αυτοαποκαλούμενου φιλοεπιχειρηματικού Κέντρου: αποκλείει όποιον δεν είναι σαν αυτό», λέει ο Τομά Πικετί. Και επισημαίνει ότι «δεν μπορείς να κάνεις τη δημοκρατία να λειτουργήσει βάζοντας στην άκρη όλους τους ανθρώπους που δεν είναι σαν εσένα, αποκαλώντας τους λαϊκιστές. Αυτό θα ήταν καταστροφή».
Για τον Τομά Πικετί, «υπάρχουν τρεις μεγάλες ιδεολογικές οικογένειες» από τη βιομηχανική επανάσταση. Αυτές είναι: «Ο εθνικισμός, ο φιλελευθερισμός και ο σοσιαλισμός. Η εθνικιστική πλευρά είναι αυτό που βλέπετε σε όλα τα αντιμεταναστευτικά κινήματα στη Γαλλία, στη Βρετανία κ.λπ. Ο Τραμπ είναι σίγουρα εθνικιστής, τόσο στις αντιμεταναστευτικές, εθνοκεντρικές διαστάσεις, αλλά και στον λόγο του υπέρ των εξορύξεων, αδιαφορώντας για το τι συμβαίνει στον υπόλοιπο κόσμο.
REUTERS/Charles Platiau
»Το καθαρά φιλελεύθερο, φιλοεπιχειρηματικό στρατόπεδο έχει αποδυναμωθεί σημαντικά από την αυξανόμενη ανισότητα και το στάσιμο εισόδημα της μεσαίας τάξης. Στις μέρες μας, νομίζω ότι δεν μπορείς πλέον να επανεκλεγείς με μια βασική φιλοεπιχειρηματική ατζέντα. Κοιτάξτε το Συντηρητικό Κόμμα στη Βρετανία. Η εκλογική βάση που θα είναι ευχαριστημένη με αυτό είναι τόσο περιορισμένη, δεν θα επανεκλεγεί ποτέ. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το δεξιό κόμμα [Reform UK], ακόμη και ένας δισεκατομμυριούχος όπως ο Έλον Μασκ στρέφονται στο είδος του εθνικιστικού, αντιμεταναστευτικού, αντιαριστερού λόγου. Επειδή πιστεύουν ότι αυτός είναι ο μόνος τρόπος -για να το θέσω με πολύ κυνικό τρόπο- να προσπαθήσουν να κερδίσουν τη λαϊκή ψήφο».
Η επιτυχία της Αριστεράς και γιατί είναι η εναλλακτική λύση
Η τρίτη ιδεολογική οικογένεια, εξηγεί ο Τομά Πικετί, είναι «η δημοκρατική σοσιαλιστική πλευρά, μπορείτε να την ονομάσετε αριστερή ή πιο ισότιμη πλευρά. Αυτή η πολιτική οικογένεια έχει σημειώσει απίστευτη επιτυχία ιστορικά. Έχει οικοδομήσει το κράτος πρόνοιας και έχει φέρει ευημερία και ισότητα σε βαθμό που κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί πριν από εκατό χρόνια».
Αλλά, τονίζει «έχουν σταματήσει κάπως να σκέφτονται το μέλλον. Σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν γίνει απλώς μια δύναμη διατήρησης, υπεράσπισης του κράτους πρόνοιας, υπεράσπισης του κοινωνικού συστήματος, και νομίζω ότι πρέπει να το ξανασκεφτούν, να έχουν μια νέα ατζέντα για το μέλλον – πιο διεθνιστική και επίσης πιο ισότιμη.
«Κάθε φορά που ένα κόμμα πιέζει για ισότητα και αναδιανομή, κάποια ελίτ προσπαθεί να το παρουσιάσει ως λαϊκιστικό»
»Αυτό θα πρέπει να έρθει με μια πολύ ισχυρή συμπίεση της ανισότητας και της κατανομής της εξουσίας και του πλούτου. Δεν λέω ότι θα είναι εύκολο, αλλά η εναλλακτική λύση είναι η εθνικιστική πλευρά αυτή τη στιγμή, επειδή η φιλοεπιχειρηματική, φιλελεύθερη πλευρά έχει αποδυναμωθεί από την αυξανόμενη ανισότητα και το στάσιμο μέσο εισόδημα».
Το ορθολογικό ερώτημα είναι πώς μοιράζεσαι τον πλούτο
Ο Τομά Πικετί η επιχειρηματολογία περί λαϊκισμού και οι διαχωρισμοί «εμείς και αυτοί» δεν είναι τίποτα περισσότερο από «μια τυπική στρατηγική ανθρώπων που θέλουν να διατηρήσουν την εξουσία και τον πλούτο τους να λένε ότι αυτό αφορά εμένα. Δεν είναι ζήτημα ατόμων. Είναι απλώς ζήτημα χρημάτων. Είναι τόσο απλό. Δεν είναι η αξιοπρέπεια ενός ατόμου, δεν είναι το αν οι άνθρωποι είναι καλοί άνθρωποι. Υπάρχουν καλοί άνθρωποι σε κάθε κοινωνική τάξη. Δεν υπάρχει τίποτα εναντίον των ατόμων.
»Είναι απλώς ένα πρακτικό, ορθολογικό ερώτημα για το πώς μοιράζεσαι τον πλούτο, πώς μοιράζεσαι το φορολογικό βάρος, πώς μοιράζεσαι την εξουσία. Και νομίζω ότι, ιστορικά, η οικοδόμηση του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας, η προοδευτική φορολογία – αυτό δεν είναι λαϊκιστικό επίτευγμα, αυτό ήταν ένα ορθολογικό, σοσιαλιστικό, δημοκρατικό επίτευγμα, το οποίο τώρα κανείς δεν αμφισβητεί».
Αλλά, σημειώνει, «κάθε φορά που ένα κόμμα προσπαθεί να πιέσει για ισότητα και αναδιανομή, πάντα έχεις και κάποια ελίτ που προσπαθεί να παρουσιάσει αυτό το κόμμα ως λαϊκιστικό».
Γιατί η Αριστερά είναι θύμα της επιτυχίας της
Απαντώντας στο ερώτημα γιατί οι ανισότητες και η δυσαρέσκεια στέλνουν ψηφοφόρους σε εθνικιστικά κόμματα, ο Τομά Πικετί λέει:
«Νομίζω ότι η Αριστερά δεν ήταν πολύ καλή στον επαναπροσδιορισμό της ατζέντας της για διάφορους λόγους. Ο κύριος λόγος είναι ότι η Αριστερά υπήρξε θύμα της ίδιας της επιτυχίας. Το κράτος πρόνοιας έχει γίνει πραγματικότητα. Κανείς δεν θέλει πραγματικά να επιστρέψει σε μια κατάσταση πριν από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τότε που τα συνολικά φορολογικά έσοδα και οι δημόσιες δαπάνες θα είναι λιγότερα από το 10% του ΑΕΠ.
»Τώρα το μόνο ερώτημα είναι: θα το σταθεροποιήσουμε στο 40 ή 50% σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες ή θα συνεχίσουμε να αυξάνουμε; Νομίζω ότι πρέπει να συνεχίσουμε να αυξάνουμε, γιατί αν δεν διαθέσουμε δημόσιους πόρους στην υγεία, την εκπαίδευση, την ενέργεια και τις μεταφορές, τότε θα διατεθούν ιδιωτικοί πόροι σε αυτές, επειδή αυτοί οι τομείς πρέπει να αναπτυχθούν. Και δεν νομίζω ότι αυτό θα είναι πιο αποτελεσματικό ή πιο δίκαιο.
»Αν σκεφτείτε την υγεία στις ΗΠΑ — το 20% του ΑΕΠ δαπανάται για την υγεία έναντι 10% στην Ευρώπη. Αν συγκρίνετε τους δείκτες υγείας [οι οποίοι γενικά δείχνουν καλύτερα αποτελέσματα στην Ευρώπη] — τι κάνετε με αυτά τα χρήματα;»
Η Αριστερά να επαναπροσδιορίσει την πρόσβαση στην εκπαίδευση
Μια άλλη επιτυχία της Αριστεράς είναι, κατά τον Τομά Πικετί, η επέκταση της εκπαίδευσης. «Επειδή ήταν επιτυχής, έχει δημιουργήσει μια νέα τάξη ανθρώπων με υψηλό μορφωτικό επίπεδο που ψηφίζουν την Αριστερά. Η Αριστερά πιέζει για την επέκταση της εκπαίδευσης καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα. Έτσι, οι άνθρωποι που έχουν σημειώσει τη μεγαλύτερη επιτυχία, που έχουν γίνει οι νικητές του παιχνιδιού της εκπαίδευσης, είναι κατά κάποιο τρόπο ευγνώμονες στην Αριστερά που το κατέστησε αυτό δυνατό».
Ωστόσο, επισημαίνει, αν κάποιος μεγαλώνει σε μια μικρή πόλη ή ένα μικρό χωριό, «είναι απλώς πιο δύσκολο να έχει πρόσβαση στα πανεπιστήμια από ό,τι αν μεγάλωνε σε ένα μεγάλο αστικό κέντρο, για ένα δεδομένο γονικό εισόδημα, δεδομένων κοινωνικών χαρακτηριστικών. Για διάφορους λόγους, ορισμένοι άνθρωποι υστερούν στο παιχνίδι της εκπαίδευσης, κάποιοι άνθρωποι βρίσκονται στην κορυφή. Η αφοσίωση στην Αριστερά σε αυτήν τη διαδικασία της εκπαιδευτικής επέκτασης έχει ανατραπεί εντελώς – παλιά ίσχυε ότι οι λιγότερο μορφωμένοι ψήφιζαν την Αριστερά».
Ο Τομά Πικετί τονίζει ότι η Αριστερά «πρέπει να επαναπροσδιορίσει την ισότητα στην πρόσβαση στην εκπαίδευση. Διότι επιτρέπει στους ανθρώπους από τις κατώτερες κοινωνικές τάξεις, και ιδιαίτερα τους ανθρώπους στις μικρότερες πόλεις, να αισθάνονται περισσότερο σεβαστοί».
Οι 500 πλουσιότεροι Γάλλοι σχεδόν εξαπλασίασαν τον πλούτο τους – αυτό δεν συνέβη στους μισθούς ή τον μέσο πλούτο
Μεταξύ άλλων, σημειώνει ότι ένα πράγμα που παρατηρούμε σήμερα, «σε όλες τις δυτικές δημοκρατίες είναι ότι υπάρχει αποσύνδεση μεταξύ του χάσματος εισοδήματος και του χάσματος εκπαίδευσης. Για ένα δεδομένο εισόδημα, όταν ανεβαίνεις στην εκπαίδευση, στην πραγματικότητα αυξάνονται οι ψηφοφόροι της Αριστεράς. Και για ένα δεδομένο επίπεδο εκπαίδευσης, όταν αυξάνεται το εισόδημά σου, στρίβεις προς τα δεξιά. Οι δύο διαστάσεις συνήθιζαν να πηγαίνουν μαζί, αλλά δεν πηγαίνουν πια. Ο άλλος μεγάλος μετασχηματισμός είναι αυτό το εδαφικό χάσμα [ανισότητα μεταξύ περιφερειών] που έχει επιστρέψει σε επίπεδα που δεν έχουμε δει από τις αρχές του 20ού αιώνα».
Ο φόρος Ζουκμάν και η Γαλλία
Ερωτηθείς για το πολιτικό αδιέξοδο στη Γαλλία, αλλά και το δημοσιονομικό της έλλειμμα, ο Τομά Πικετί βλέπει δύο πλευρές:
«Υπάρχει μια πολιτική πλευρά και μια πιο οικονομική πλευρά. Από πολιτική πλευρά, νομίζω ότι η Γαλλία βρίσκεται στην ίδια κατάσταση με πολλές άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Βρετανίας και των ΗΠΑ. Το φιλοεπιχειρηματικό Κέντρο πρέπει να επιλέξει μεταξύ της εθνικιστικής και της σοσιαλιστικής πλευράς. Αν δεν θέλει να επιλέξει, το φιλοεπιχειρηματικό κέντρο θα εξαφανιστεί. Δηλαδή, ήδη εξαφανίζονται. Αν γίνονταν νέες εκλογές τώρα, θα συρρικνώνονταν σε αριθμό στην Εθνοσυνέλευση και γι’ αυτό αντιστέκονται σε αυτό. Αλλά πρέπει να επιλέξουν».
Σχολιάζοντας την πρόταση της Αριστεράς για τη φορολόγηση των υπερ-πλουσίων στη Γαλλία, επισημαίνει: «Υπάρχει μια σαφής πρόταση από την Αριστερά να υπάρχει ένας ελάχιστος φόρος περιουσίας 2% για πλούτο άνω των 100 εκατομμυρίων ευρώ. Για μένα είναι στην πραγματικότητα το ελάχιστο που μπορεί να γίνει δεδομένης της αύξησης του ανώτατου πλούτου. Στη Γαλλία, οι 500 κορυφαίοι στη λίστα του πλούτου κατείχαν συλλογικά 200 δισεκατομμύρια ευρώ το 2010. Τώρα κατέχουν συλλογικά 1.200 δισεκατομμύρια ευρώ. Το ποσό έχει πολλαπλασιαστεί σχεδόν επί έξι. Φυσικά, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ, ο μέσος μισθός ή ακόμα και ο μέσος πλούτος δεν έχουν πολλαπλασιαστεί επί έξι κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.
»Αν δεν μπορούν να αποδεχθούν αυτόν τον φόρο περιουσίας, σημαίνει ότι στην πραγματικότητα λέτε στον πληθυσμό: “Ηη μεσαία τάξη πρέπει να πληρώσει, δεν ξέρουμε πώς μπορούν να πληρώσουν οι πλούσιοι”».
Ο δεξιός αντικοινωνικός λόγος θα συμβάλει στην επιστροφή του πολιτικού συστήματος σε ένα δίπολο Αριστερά-Δεξιά – και αυτό είναι ελπιδοφόρο
Από την άλλη πλευρά, είναι ο εθνικιστικός, αντιμεταναστευτικός λόγος, «που λέει: “Θα κάνουμε τους ξένους να πληρώσουν”. Ή υπονοούν ότι υπάρχει μεγάλη σπατάλη στις δημόσιες δαπάνες, μερικές από τις οποίες πηγαίνουν σε φτωχούς που δεν το αξίζουν, ειδικά όταν είναι ξένοι, αλλά και όταν είναι ντόπιοι που παίρνουν πάρα πολλά.
»Να δούμε, όταν οι εθνικιστές θα είναι στην εξουσία, πώς θα μειώσουν τις δαπάνες. Γιατί στην πράξη, ακόμα κι αν μειώσετε όλα όσα δίνετε στους μετανάστες, δεν είναι και τόσα πολλά. Δεν θα εξασφαλίσουν χρήματα για το σύστημα υγείας και τα πανεπιστήμια».
Αριστερά και Δεξιά μπορούν να συνεισφέρουν στον διάλογο
Αυτός ο εθνικιστικός λόγος, λέει ο Τομά Πικετί, «θα γίνει ένας πιο δεξιός, αντικοινωνικός λόγος. Αυτό θα συμβάλει στην επιστροφή του πολιτικού συστήματος σε ένα δίπολο Αριστερά-Δεξιά σύστημα, το οποίο για μένα είναι ο πιο ελπιδοφόρος τρόπος για να σημειωθεί κοινωνική και οικονομική πρόοδος. Όχι επειδή η Αριστερά έχει πάντα δίκιο και η Δεξιά έχει πάντα άδικο. Και οι δύο πλευρές έχουν διαφορετικές απόψεις και διαφορετικές οικονομικές εμπειρίες για να φέρουν στο τραπέζι του δημοκρατικού διαλόγου».
«Ο πληθωρισμός είναι φόρος πλούτου στους φτωχούς»
Ειδικά για τη Γαλλία, επισημαίνει ότι «χρειάζεται η διπολική κατανομή Αριστεράς και Δεξιάς. Το πρόβλημα στη Γαλλία αυτή τη στιγμή είναι αυτή η τριμερής διαίρεση. Υπάρχει ένα κεντρώο μπλοκ που αποκλείει όλους, είτε στην Αριστερά είτε στη Δεξιά. Εμφανίζεται ως το στρατόπεδο της λογικής που θα παραμένει στην εξουσία για πάντα. Αυτό είναι καταστροφή. Οι άνθρωποι χρειάζονται σαφή δημοκρατική παρέμβαση».
Μειώνοντας το χρέος…
Όσον αφορά το μεγάλο δημόσιο χρέος, για τον Τομά Πικετί υπάρχουν δύο δρόμοι. Εξηγεί ποιοι:
«Η βρετανική προσέγγιση του 19ου αιώνα αντιστοιχούσε σε ένα πολύ αριστοκρατικό πολιτικό σύστημα. Ουσιαστικά η μία βαθμίδα ήταν στην εξουσία και ήθελαν οι φορολογούμενοι να τα πληρώσουν. Ήταν αυτός ο καλύτερος τρόπος για να προετοιμαστεί η χώρα για τον 20ό αιώνα; Δεν είμαι απόλυτα σίγουρος, επειδή στην πραγματικότητα περισσότερα χρήματα επενδύονταν σε πληρωμές τόκων από ό,τι στην εκπαίδευση. Και η υστέρηση της Βρετανίας στην εκπαίδευση σε σχέση με τις ΗΠΑ ή ακόμα και σε σχέση με τη Γερμανία ή τη Γαλλία τον 20ό αιώνα είναι η νούμερο ένα εξήγηση για την παρακμή της Βρετανίας. Δεν θα συνιστούσα να γίνει το ίδιο στο μέλλον.
»Ποιοι είναι οι άλλοι τρόποι; Η πιο επιτυχημένη εμπειρία με το μεγάλο δημόσιο χρέος είναι πιθανώς η Γερμανία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Είχαν αυτόν τον εξαιρετικό φόρο στον ιδιωτικό πλούτο που συγκεντρώνει πολλά χρήματα. Αυτό συμβάλλει σημαντικά στη μείωση του δημόσιου χρέους χωρίς πληθωρισμό. (…).
»Ο άλλος τρόπος, φυσικά, είναι μέσω του πληθωρισμού, που είναι συνήθως ένας φόρος πλούτου στους φτωχούς».
Η δυστοπία της τεχνητής νοημοσύνης
Λάβρος κατά όσων ελέγχουν την τεχνητή νοημοσύνη είναι ο Τομά Πικετί, κυρίως λόγω της επίδρασής της στις ανισότητες.
«Αυτό που βρίσκω πραγματικά εντυπωσιακό είναι η ικανότητα των νέων παραγόντων της τεχνητής νοημοσύνης να πείσουν τις δημόσιες αρχές ότι θα πρέπει να τους επιτρέπεται να αρπάζουν ουσιαστικά την πνευματική ιδιοκτησία όλων των άλλων χωρίς καν να αναφέρουν ποιανού την πνευματική ιδιοκτησία έχουν χρησιμοποιήσει. Και στη συνέχεια να παράγουν το δικό τους είδος γνώσης ή απάντησης σε ερωτήσεις. Και εκεί ουσιαστικά έχουν το δικαίωμα να μην πουν ποιον έχουν χρησιμοποιήσει και αντιγράψει. Έχουν το δικαίωμα να μην πουν πώς ο αλγόριθμος το παράγει αυτό. Για μένα, αυτό είναι μια πλήρης δυστοπία – είναι πραγματικά τρελό».
Σύμφωνα με τον Γάλλο οικονομολόγο, «αυτό είναι ένα είδος υπερκαπιταλιστικής συμπεριφοράς του πιο βάναυσου είδους. Η οποία κατά κάποιο τρόπο είναι συνεπής και με την εθνικιστική ιδεολογία, η οποία έχει μια αίσθηση ιεραρχίας που βασίζεται στην κοινωνικο-εθνική καταγωγή. Η οποία επίσης ταιριάζει καλά με μια αίσθηση ιεραρχίας που περιλαμβάνει μερικές ιδιοφυΐες που θα μας σώσουν αν τους δώσουμε όλη την εξουσία».
Να μην φάμε τους φτωχότερους
Στην ερώτηση αν είναι αισιόδοξος ότι οι πολιτικές που προτείνει μπορεί κάποτε να εφαρμοστούν, ο Τομά Πικετί φαίνεται ότι το πιστεύει. Λέει:
«Νομίζω ότι ήμασταν πολύ κοντά το 2020 με τον φόρο περιουσίας που πρότειναν ο Μπέρνι Σάντερς και η Ελίζαμπεθ Γουόρεν: έναν ανώτατο φορολογικό συντελεστή περιουσίας 6% ετησίως. Αυτό θα μπορούσε να είχε συμβεί και αυτό θα μπορούσε ακόμα να συμβεί στο μέλλον. Στη Γαλλία αυτή τη στιγμή υπάρχει περίπου 90% υποστήριξη της κοινής γνώμης για τον ελάχιστο φόρο περιουσίας που προωθεί ο Γκαμπριέλ Ζουκμάν. Έχει τεθεί επίσης στη Σύνοδο Κορυφής της G20. Θα είναι πολύ δύσκολο να αντιταχθεί κανείς σε αυτό για πάντα».
Και σημειώνει ότι η «άλλη πιθανή συζήτηση είναι να πούμε: “Εντάξει, θα διώξουμε όλους τους μετανάστες, τους φτωχούς που δεν το αξίζουν και αυτό θα κάνει τη δουλειά”. Αλλά αυτός είναι πολύ μηδενιστικός λόγος. Διότι είναι ένας λόγος που λέει: “Εντάξει, δεν μπορούμε να ζητήσουμε από τους πλουσιότερους να συνεισφέρουν επειδή είναι πολύ ισχυροί, μπορούν να ξεφύγουν. Οπότε θα φάμε τους φτωχότερους”. Στην πραγματικότητα, δεν θα είναι εντάξει επειδή υπάρχουν απλώς λιγότερα χρήματα στη βάση από ό,τι στην κορυφή».
Ο Στάρμερ και η τύχη του Ολάντ
Ο Τομά Πικετί εκτιμά επίσης ότι οι Εργατικοί του Κιρ Στάρμερ στη Βρετανία κάνουν ένα τεράστιο λάθος και αν δεν προχωρήσουν στη φορολόγηση της μεγάλης περιουσίας, θα καταστραφούν. «Νομίζω ότι αν ο Στάρμερ δεν κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση, θα καταστρέψει το Εργατικό Κόμμα. Και μάλιστα με μεγαλύτερη επιτυχία από ό,τι ο [Φρανσουά] Ολάντ κατέστρεψε το Γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα, το οποίο θέτει πολύ υψηλά πρότυπα. (…)
«Από έξω, φαίνεται ότι ο Στάρμερ θα έχει μια απόδοση συγκρίσιμη με αυτή του Ολάντ, και για μένα αυτό είναι πολύ λυπηρό γιατί πιστεύω στο Εργατικό Κόμμα. Πρέπει να κινηθούν αριστερά όσον αφορά τις οικονομικές και δημοσιονομικές πολιτικές επειδή το Ηνωμένο Βασίλειο έχει ήδη τόσα πολλά κόμματα στη δεξιά. Δεν μπορείς να ανταγωνιστείς τα Συντηρητικά και τα Μεταρρυθμιστικά κόμματα πηγαίνοντας προς τα δεξιά».
Γιατί υπάρχει το κίνημα για ισότητα
Ο Τομά Πικετί κλείνει τη συνέντευξή του αισιόδοξα. Υποστηρίζει ότι «υπάρχει ένα ιστορικό κίνημα προς περισσότερη ισότητα», ισότητα συμμετοχής, κοινωνικής θέσης, αξιοπρέπειας μεταξύ των φύλων, μεταξύ των καταγωγών.
«Όταν οι νομισματικές ανισότητες είναι πολύ ακραίες, είναι επίσης ζήτημα συμμετοχής και αξιοπρέπειας, και απλώς καθιστά τις δημοκρατικές ανταλλαγές πολύ περίπλοκες. Νομίζω ότι αυτό το κίνημα προς την ισότητα είναι πολύ ισχυρό. Υπάρχει εδώ και περισσότερα από 200 χρόνια. Και έχει περάσει από σκαμπανεβάσματα. Δεν ήταν ποτέ γραμμικό. Αλλά νομίζω ότι μακροπρόθεσμα, θα συνεχιστεί».
