Ο Γκαμπριέλ Ζουκμάν με την πρότασή του να φορολογηθούν με 2% οι υπερπλούσιοι, ώστε να διασφαλιστούν πόροι για την αντιμετώπιση του ελλείμματος στη Γαλλία, έχει κατορθώσει να δημιουργήσει φανατικούς οπαδούς, αλλά και φανατικούς αντιπάλους. Ωστόσο, ο Γάλλος οικονομολόγος, μαθητής του Τομά Πικετί, έχει πετύχει κάτι πολύ σημαντικό στην Ευρώπη. Άνοιξε ξανά τη συζήτηση για τη φορολογική δικαιοσύνη.
Σε συνέντευξή του στην ισπανική εφημερίδα El Pais, και στον δημοσιογράφο Άλεξ Βιθέντε, εξηγεί γιατί δεν εγκαταλείπει αυτό τον αγώνα. Παρά το γεγονός ότι η πρότασή του έχει απορριφθεί από τη γαλλική κυβέρνηση και τα κόμματα της γαλλικής Δεξιάς και Ακροδεξιάς στο κοινοβούλιο.
Η φορολογία ως ζήτημα κοινωνικής δικαιοσύνης
Το βιβλίο του με τον μακροσκελή τίτλο «Les milliardaires ne paient pas d’impôt sur le revenu et nous allons y mettre fin» (Οι δισεκατομμυριούχοι δεν πληρώνουν φόρο εισοδήματος και εμείς θα το σταματήσουμε αυτό»), έγινε εκδοτικό φαινόμενο μέσα σε ένα μήνα. Πούλησε σχεδόν 50.000 αντίτυπα. Όταν ο Βιθέντε τον ρωτάει «πώς εξηγεί την επιτυχία ενός βιβλίου για τη φορολογία», δίνει μια πολύ απλή απάντηση:
«Η εργασία μου αποκαλύπτει ότι οι δισεκατομμυριούχοι πληρώνουν, ανάλογα με το εισόδημά τους, πολύ λιγότερους φόρους από όλους τους άλλους. Η πλειοψηφία του πληθυσμού φέρει ένα συνολικό φορολογικό βάρος μεταξύ 25% και 50% του εισοδήματός της. Οι δισεκατομμυριούχοι πληρώνουν μεταξύ 0% και 2% του πλούτου τους. Αυτό παραβιάζει την αρχή της ισότητας ενώπιον του νόμου, η οποία κατοχυρώνεται στο Γαλλικό Σύνταγμα».
Και εξηγεί γιατί η φορολογία είναι ζήτημα κοινωνικής δικαιοσύνης.
«Είναι γεγονός ότι χωρίς φόρους, δεν υπάρχει κοινωνία. Είναι ένα δομικό στοιχείο της δημοκρατίας. Ανάλογα με το αν ορίσουμε τον φορολογικό συντελεστή στο 0%, 50% ή 90%, έχουμε πολύ διαφορετικές κοινωνίες. Και στη Γαλλία, έχουμε επίσης χρέος 116% του ΑΕΠ και έλλειμμα 5,4%, ακόμη και σε περιόδους ανάπτυξης. Πρέπει να ισοσκελίσουμε τα βιβλία και να κατανείμουμε το βάρος πιο δίκαια».
Στην παρατήρηση ότι ο πλούτος των δισεκατομμυριούχων εκτοξεύεται στα ύψη, o Ζουκμάν παραθέτει αριθμούς.
«Το 1997, αντιπροσώπευε το 3% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Σήμερα είναι 14%. Οι εταιρείες τους, όλες πολυεθνικές, έχουν επωφεληθεί από την παγκοσμιοποίηση και οι ιδιοκτήτες τους μόλις που πληρώνουν φόρο εισοδήματος. Επομένως, μπορούν να επανεπενδύσουν τα κέρδη τους σχεδόν χωρίς να πληρώνουν φόρους. Μια φούσκα στο χρηματιστήριο αρκεί ώστε ένα άτομο να αντιπροσωπεύει αρκετές ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ μιας χώρας».
Γιατί λέει «όχι» η Βουλή
Ο δημοσιογράφος αναρωτιέται γιατί, ενώ το 86% των Γάλλων υποστηρίζουν τον φόρο 2% στους υπερπλούσιους (μεταξύ αυτών 9 στους 10 δεξιούς ψηφοφόρους), η πρόταση απορρίφθηκε από το Κοινοβούλιο.
Ο Γκαμπριέλ Ζουκμάν δίνει μια απάντηση ανάλογη με αυτήν που έδωσε πρόσφατα ο Τομά Πικετί στους Financial Times, αλλά και ο Τζόζεφ Στίγκλιτς τον Οκτώβριο στη Liberation.
«Λόγω της επιρροής των δισεκατομμυριούχων στην πολιτική ζωή και στη συζήτηση ιδεών. Τους τελευταίους μήνες, έχουν κινητοποιηθεί για να αποτρέψουν την έγκριση της πρότασης και έχουν διαδώσει ψεύδη μέσω των μέσων ενημέρωσης που ελέγχουν. Αλλά η δύναμή τους δεν πρέπει να υπερεκτιμάται: οι δυνάμεις της δημοκρατίας είναι ισχυρότερες μακροπρόθεσμα. Η δημιουργία νέων φόρων είναι πάντα μια δύσκολη μάχη».
Άνεμος Τραμπισμού
Ο Γκαμπριέλ Ζουκμάν δεν διαψεύδει ότι είναι αριστερός, παρά το γεγονός ότι προέρχεται από εύπορη οικογένεια. Και στην ερώτηση «αν μισεί τους πλούσιους», εξηγεί: «Δεν πρόκειται για άτομα, αλλά για τη δημοκρατία, για το πώς διαφορετικές ομάδες συμβάλλουν δίκαια στο κοινό καλό».
Όσο για τους χαρακτηρισμούς «ψευδοερευνητής» και «ακτιβιστής της ακροαριστεράς», που του αποδίδει ο πλουσιότερος Γάλλος, Μπερνάρ Αρνό, του ομίλου ειδών πολυτελείας LVMH, λέει:
«Είναι η νευρική αντίδραση των πολύ πλουσίων που γνωρίζουν ότι η κατάσταση είναι μη βιώσιμη. Και επίσης απόδειξη ότι δεν έχουν ουσιαστικά επιχειρήματα. Ελλείψει λόγων, καταφεύγουν σε προσβολές, τύπου Τραμπ: όταν κάποιος διαφωνεί, τον αποκαλούν κομμουνιστή και, με αυτόν τον τρόπο, η γνώση και οι ακαδημαϊκοί δυσφημούνται. Είναι ο άνεμος του Τραμπισμού που φυσάει σε όλο τον κόσμο».
Ο Γκαμπριέλ Ζουκμάν εξηγεί ότι ο ελάχιστος φόρος 2% «δεν είναι δημοσιονομική επανάσταση ή τιμωρία για τους πλούσιους. Προκύπτει από μια έκθεση για την G-20, κατόπιν αιτήματος της βραζιλιάνικης κυβέρνησης».
Από τη συζήτηση του προϋπολογισμού στη Γαλλία, όπου συντονισμένα τα δεξιά κόμματα καταψήφισαν την πρόταση για φορολόγηση των πλουσίων
«Πρότεινα να κάνουμε το ίδιο με τους δισεκατομμυριούχους όπως και με τις πολυεθνικές: να ορίσουμε έναν ελάχιστο συντελεστή», λέει ο Ζουκμάν. «Το 2% υπολογίστηκε έτσι ώστε να μην πληρώνουν λιγότερα από όλους τους άλλους, αλλά ούτε και περισσότερα. Δεν είναι μια ριζοσπαστική ιδέα, ούτε είναι ιδιαίτερα αριστερή. Είναι απλώς το ελάχιστο, η πιο μινιμαλιστική εκδοχή της φορολογικής δικαιοσύνης. Έχουμε εντοπίσει μια ανωμαλία και πρέπει να τη διορθώσουμε».
Και στην ερώτηση ποιος επέτρεψε να συμβεί αυτό, απαντά:
«Ήταν πάντα εκεί, αλλά έχει επιδεινωθεί με την πρόσφατη έκρηξη αυτών των περιουσιών. Το 1996, οι 500 μεγαλύτερες περιουσίες ισοδυναμούσαν με το 6% του γαλλικού ΑΕΠ. Σήμερα ελέγχουν το 42%. Τότε, ένας φόρος 2% θα αντιπροσώπευε μόλις το 0,1% του ΑΕΠ. Σήμερα θα ήταν 0,8%, ένα πιο σημαντικό ποσοστό για μια χώρα που πρέπει να εξοικονομήσει 2,5%».
Γιατί οι υπερπλούσιοι στις ΗΠΑ πληρώνουν περισσότερα
Ο Γκαμπριέλ Ζουκμάν εξηγεί επίσης ότι στις ΗΠΑ οι υπερπλούσιοι πληρώνουν –συνήθως- περισσότερους φόρους από τους αντίστοιχους στην Ευρώπη.
«Στις ΗΠΑ, αυτή η συζήτηση έλαβε χώρα σχεδόν πριν από έναν αιώνα», λέει με αφορμή ένα σκάνδαλο. «Το 1933, ο Τύπος αποκάλυψε ότι η J.P. Morgan, μια από τις μεγάλες περιουσίες της εποχής, δεν είχε πληρώσει φόρους το 1931 ή το 1932. Το σκάνδαλο οδήγησε τον πρόεδρο Ρούσβελτ να ψηφίσει έναν νόμο που τιμωρούσε τις εταιρείες χαρτοφυλακίου. Έκτοτε, ορισμένοι δισεκατομμυριούχοι έχουν πληρώσει περισσότερα από τους Ευρωπαίους: περίπου το 9% του εισοδήματός τους».
Ωστόσο, παραδέχεται ο Ζουκμάν, «ακόμα κι έτσι, ο Έλον Μασκ και ο Τζεφ Μπέζος έχουν βρει τρόπους να πληρώνουν πολύ λίγα. Υπήρξε μια χρονιά που ο Μπέζος δήλωσε τόσο χαμηλό εισόδημα που έλαβε ακόμη και οικογενειακά επιδόματα».
Ο Γκαμπριέλ Ζουκμάν απαντά και στο επιχείρημα ότι αν φορολογηθούν οι πλούσιοι, θα φύγουν από τη χώρα.
«Αυτό είναι ένα κλασικό και εξαιρετικά υπερβολικό επιχείρημα. Η φορολογική εξορία υπάρχει, αλλά δεν είναι μαζική και μπορεί να περιοριστεί», λέει. Μέτρα υπάρχουν, όπως να φορολογηθούν για μερικά χρόνια όσους έχουν γίνει δισεκατομμυριούχοι στη Γαλλία και μετά φεύγουν. Και επισημαίνει ότι υπάρχει και το αμερικανικό μοντέλο – το οποίο δεν προτείνει. Οι πολίτες των ΗΠΑ υποχρεώνονται να πληρώνουν φόρους, όπου κι αν ζουν, για όλη τους τη ζωή.
Επισημαίνει ότι όλα μπορούν να γίνουν με δημοκρατικό τρόπο.
Πώς διαμόρφωσε τη σκέψη του
Στην ερώτηση αν η σκέψη του είναι αποτέλεσμα παρατήρησης ή βιωμένης εμπειρίας, ο Γκαμπριέλ Ζουκμάν απαντά:
«Η κρίση του 2008 ήταν ένα σημείο καμπής. Ήμουν 21 ετών και ήθελα να καταλάβω τι συνέβαινε. Βυθίστηκα στις διεθνείς στατιστικές και ανακάλυψα το μέγεθος της φοροδιαφυγής. Στη συνέχεια έζησα για σχεδόν δέκα χρόνια κοντά στο Σαν Φρανσίσκο, όπου συνυπάρχουν ο ακραίος πλούτος και η έλλειψη στέγης. Ήμουν εκεί όταν κέρδισε ο Τραμπ. Όλα αυτά με οδήγησαν να ασχοληθώ άμεσα με τη δημόσια πολιτική».
Εμμέσως παραδέχεται ότι έχει δεχθεί πιέσεις και απειλές.
«Ήμουν προετοιμασμένος: Έζησα κάτι παρόμοιο από πρώτο χέρι στις ΗΠΑ όταν εργαζόμουν στις εκστρατείες του Μπέρνι Σάντερς και της Ελίζαμπεθ Γουόρεν το 2020. Υπήρξαν θύματα άγριων εκστρατειών μίσους. Η φορολογική ιστορία δείχνει ότι κάθε σημαντική μεταρρύθμιση είναι μια δύσκολη μάχη».
Όσο για την απότομη διασημότητα, ο 38χρονος οικονομολόγος, το βλέπει μάλλον ψύχραιμα:
«Ποτέ δεν επεδίωξα αυτή την προβολή. Προσπαθώ να το χρησιμοποιήσω για να διαδώσω τη γνώση και να ενθαρρύνω τον δημοκρατικό διάλογο. Αν αυτή η προσοχή βοηθήσει τους ανθρώπους να ασπαστούν αυτές τις ιδέες, αξίζει τον κόπο».
