Όσο περισσότερο αναπτύσσεται η τεχνητή νοημοσύνη (AI), τόσο εντείνονται οι φόβοι για μαζικές απώλειες θέσεων εργασίας και για ριζικές αλλαγές των εργασιακών δικαιωμάτων.
Όμως στο αφανές παρασκήνιο έχουν αρχίσει να δημιουργούνται παράλληλα ολόκληρες «στρατιές» ενός «σκιώδους» εργατικού δυναμικού για λογαριασμό της τεχνητής νοημοσύνης.
Οι περισσότεροι ζουν σε υπανάπτυκτες ή αναπτυσσόμενες χώρες. Αμείβονται με «ψίχουλα». Συχνά δουλεύουν εξαντλητικές ώρες ή υπό άθλιες συνθήκες. Ή ίσως και τα δύο.
Μπορεί να είναι μπροστά από έναν υπολογιστή, παράγοντας ή ελέγχοντας υλικό και δεδομένα για μηχανική εκμάθηση.
Μπορεί να εργάζονται σε ορυχεία πολύτιμων μετάλλων, απαραίτητων -μεταξύ άλλων- για την κατασκευή ηλεκτρονικών υπολογιστών και smartphones.
Καθώς εξαπλώνεται η φρενίτιδα με την τεχνητή νοημοσύνη -ειδικά μετά την εμφάνιση του ChatGPT– οι θέσεις απασχόλησης για… φθηνά εργατικά χέρια, και δη στην υπηρεσία των αλγόριθμων, αυξάνονται και αυτές.
Πολλές χώρες που πλέον αποτελούν σημείο αναφοράς παραμένουν «γκρίζα ζώνη», καθώς έχουν αρχίσει να προσελκύουν μόλις πρόσφατα το ενδιαφέρον αναλυτών και ερευνητών.
Στο «παιχνίδι» έχουν για παράδειγμα μπει κράτη όπως η Αργεντινή, όπου πολλοί αναζητούν έξτρα εισόδημα μέσω Διαδικτύου, προσπαθώντας να επιβιώσουν στη δίνη του υπερπληθωρισμού.
Όπως και αλλού, απασχολούνται επί ώρες και έναντι μόλις λίγων σεντ με διάφορες αποστολές: από το να… εξευγενίσουν περιεχόμενο για το ChatGPT, μέχρι να δημιουργήσουν δεδομένα για τα αυτόνομα αυτοκίνητα του μέλλοντος.
Ταυτοχρόνως υπάρχουν άλλοι που διακινδυνεύουν τη ζωή τους για να προμηθεύσουν την αγορά με τις αναγκαίες πρώτες ύλες για την «επανάσταση της ΑΙ».
Η πιο κρίσιμη εξ αυτών θεωρείται το κοβάλτιο, απαραίτητο στην κατασκευή μπαταριών ιόντων λιθίου.
Τα μεγαλύτερα γνωστά αποθέματα βρίσκονται στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό.
Στα ορυχεία της κεντροαφρικανικής χώρας εργάζονται περίπου «40.000 παιδιά, σε ιδιαίτερα επικίνδυνες συνθήκες», όπως αναφέρει η Διεθνής Αμνηστεία.
Οι βάρδιες είναι 12ωρες και το ημερομίσθιο μεταξύ 1-2 δολαρίων.
Όχι τυχαία, πολλοί αναλυτές περιγράφουν τη συνολική κατάσταση ως «επαναποικισμό»…
Οι πτυχιούχοι «είλωτες» της Μαδαγασκάρης
Πρώην γαλλική αποικία, η νησιωτική χώρα της νοτιοανατολικής Αφρικής με τους περίπου 29 εκατομμύρια κατοίκους «ποντάρει» σε άμεσες ξένες επενδύσεις για την ανάπτυξή της, κυρίως σε τομείς που απαιτούν μεγάλο αριθμό εργαζομένων.
Προς τούτο προσφέρει ως δέλεαρ ένα προνομιακό φορολογικό σύστημα εδώ και σαράντα χρόνια, σε «ειδικές οικονομικές ζώνες».
Σε αυτό το πλαίσιο «ξεφυτρώνουν» όλο και περισσότερες εταιρείες παροχής υπηρεσιών εξωχώριας ανάθεσης στους τομείς της ψηφιοποίησης και της μηχανικής μάθησης.
Με την ΑΙ, το πελατολόγιό τους αυξάνεται, ενώ υπάρχουν διαθέσιμες ορδές εργαζομένων.
Καθώς η αγορά εργασίας της Μαδαγασκάρης προσφέρει λίγες ευκαιρίες, πρόκειται κυρίως για νέους πτυχιούχους.
«Λιώνουν» μπροστά από υπολογιστές, έχοντας ημερήσιους, εβδομαδιαίους ή μηνιαίους στόχους που πρέπει να πετύχουν, έναντι 80 ευρώ το μήνα.
Πρακτικά, είναι στην ίδια θέση με εκείνους που εργάζονταν σε τηλεφωνικά κέντρα. Μερικές φορές κάνουν και τα δύο…
Όμως οι εταιρίες αυτές «δεν προσφέρουν προοπτικές ή καλό βιοτικό επίπεδο», παρατηρεί σε ρεπορτάζ της εφημερίδας Liberation ο Κλεμέν Λε Λουντέκ του Πολυτεχνικoύ Ινστιτούτου Παρισιού.
Το δε γεγονός ότι «προσελκύουν μεγάλο αριθμό πτυχιούχων», επισημαίνει, «δυσχεραίνει την ανάπτυξη της χώρας σε στρατηγικούς τομείς»…
Οι «παιδαγωγοί» του ChatGPT
Με λιγότερο από 2 δολάρια την ώρα, εργαζόμενοι στην Κένυα αναλαμβάνουν να διδάξουν… ευγένεια στο ChatGPT.
Πρακτικά «χτενίζουν» με τις ώρες τεράστιους όγκους περιεχομένου, ώστε να διασφαλιστεί ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα είναι… ευπρεπής.
Το θέμα έφερε στην επιφάνεια πρόσφατη έρευνα του περιοδικού Time, περιγράφοντας τον εφιάλτη περίπου τριάντα Κενυατών υπαλλήλων της εταιρείας παροχής υπηρεσιών επισήμανσης δεδομένων (data labeling), Sama, οι οποίοι εργάζονταν στα γραφεία της στο Ναϊρόμπι.
Αποστολή τους ήταν να ταξινομούν κείμενα που περιγράφουν λεπτομερώς σκηνές βιασμού, επιθέσεων ή ρητορικής μίσους.
Όλοι τους δήλωσαν ότι υπέφεραν ψυχικά από αυτή την εργασία, η οποία αμειβόταν με μόλις 1,32 δολάρια την ώρα.
«Ήταν βασανιστήριο», είπε ένας από αυτούς στο Time, μνημονεύοντας ως παράδειγμα την ιστορία ενός άνδρα που βίαζε έναν σκύλο.
«Διαβάζαμε πολλές τέτοιες περιγραφές όλη την εβδομάδα», ανέφερε.
«Μέχρι να φτάσει Παρασκευή, σκεφτόμασταν αυτές τις εικόνες».
Όλα αυτά γίνονταν από τα τέλη του 2021 για λογαριασμό της OpenAI, της εταιρείας που δημιούργησε το ChatGPT.
Σύμφωνα με τον Sama, η συνεργασία διακόπηκε λίγο αργότερα, οκτώ μήνες πριν από τη λήξη της σύμβασης, όταν η καλιφορνέζικη εταιρεία ζήτησε να εξετάζονται, εκτός από τα κείμενα, και εικόνες.
Οι… εξπέρ νοικοκύρηδες της Βενεζουέλας
Μέσα σε λίγα μόλις χρόνια, «στρατιές» αυτοαπασχολούμενων στη Βενεζουέλα έχουν γίνει ειδικοί στη σήμανση εικόνων για την «εκπαίδευση» των αυτόνομων αυτοκινήτων.
Πρόκειται για μια κουραστική δουλειά, που μπορεί να βρει κανείς μέσω συμμετοχικών πλατφορμών εργασίας και αμείβεται μέσες άκρες με 2,50 δολάρια την ώρα.
Για τους σκληρά εργαζόμενους, τα έσοδα μπορεί να φτάσουν και τα 300 δολάρια το μήνα: ποσό σχεδόν διπλάσιο από τον μέσο μηνιαίο μισθό.
Ο αριθμός των Βενεζουελάνων απασχολούμενων σε αυτόν τον κλάδο είναι πάντως δύσκολο να προσδιοριστεί.
«Σε ορισμένα νοικοκυριά, εργάζεται όλη η οικογένεια και σε ορισμένες περιπτώσεις ο χρήστης έχει πολλούς λογαριασμούς», παρατηρεί ο ερευνητής, επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Γέιλ, Τζούλιαν Ποσάντα.
Η ανάθεση γίνεται κυρίως από τεχνολογικές εταιρείες που έχουν έδρα στις ΗΠΑ, στον Καναδά, στη Γερμανία και στη Γαλλία.
«Το πρόβλημα είναι ότι οι εργαζόμενοι δεν γνωρίζουν ποτέ για ποιον δουλεύουν», επισημαίνει.
Μερικές φορές, δε, λέει στη Liberation η κοινωνιολόγος Πάολα Τουμπαρό,
«οι εργαζόμενοι πρέπει να βγάλουν φωτογραφίες τους ή να ηχογραφήσουν τη φωνή τους για να τροφοδοτήσουν βάσεις δεδομένων».
Οι ψηφιακές «φάρμες» της Ινδίας
Στην κατηγορία των άχαρων ψηφιακών εργασιών, η Ινδία βρίσκεται εδώ και αρκετά χρόνια στην κορυφή του βάθρου.
Ένας από τους λόγους είναι οι περίφημες «φάρμες των clicks», με χαμηλόμισθους εργαζόμενους, που για πενταροδεκάρες μπορούν να δώσουν στους πελάτες τους υπεραξία.
Αυτοί περιλαμβάνουν από φυσικά πρόσωπα, μέχρι εταιρείες, που θέλουν να ενισχύουν την επισκεψιμότητα στον ιστότοπό τους, τους followers τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή τις προβολές περιεχομένου στο YouTube.
Τα χίλια «likes», για παράδειγμα, κοστίζουν ένα δολάριο στις ινδικές «φάρμες των clicks».
«Αν το καλοσκεφτείτε, αυτό είναι μια μορφή εργασίας τεχνητής νοημοσύνης, μόνο που παίζει με τους αλγόριθμους», λέει η Πάολα Τουμπαρό, βασιζόμενη σε έρευνα της ομάδας της DiPlab στο Πολυτεχνικό Ινστιτούτο Παρισιού.
Άλλες φορές, αντίθετα, οι αλγόριθμοι «τρέφονται» μέσω αυτών των εργαζομένων, με αναθέσεις έργου που αποσκοπούν στη βελτίωση των επιδόσεων της τεχνητής νοημοσύνης.
Μπορεί να είναι για παράδειγμα απομαγνητοφωνήσεις βίντεο ή μεταφράσεις.
Οι πελάτες είναι συνήθως από τη Δύση. Κάτι που πρακτικά σημαίνει για τους Ινδούς εργαζόμενους ότι θα πρέπει -λόγω της διαφοράς ώρας- να δουλεύουν μέσα στην άγρια νύχτα.
Για πολλούς ωστόσο αυτή η απασχόληση είναι όχι απλά μια πρόσθετη πηγή εισοδήματος, αλλά μέσο βιοπορισμού.
