Επιστολική ψήφος: Τι αλλάζει με την τροπολογία που κατέθεσε η κυβέρνηση – Όλες οι πληροφορίες, τι ισχύει

Το νομοσχέδιο του υπουργείου Εσωτερικών με τίτλο «Εκλογή ευρωβουλευτών, διευκόλυνση εκλογέων μέσω επιστολικής ψήφου, εκκαθάριση εκλογικών καταλόγων και λοιπές διατάξεις του υπουργείου Εσωτερικών» δίνει, για πρώτη φορά, τη δυνατότητα σε όλους τους Έλληνες, ανεξάρτητα από τον τόπο κατοικίας τους, είτε εντός Ελλάδας είτε στο εξωτερικό, τη δυνατότητα να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμά, αρχής γενομένης από τις προσεχείς ευρωεκλογές αλλά και σε τυχόν μελλοντική διενέργεια δημοψηφισμάτων, μέσω επιστολικής ψήφου.

Αναλυτικότερα, με το νομοσχέδιο για την επιστολική ψήφο στις ευρωεκλογές και τα δημοψηφίσματα:

• Αλλάζει το τοπίο της ψήφου αποδήμων, αλλά και το τοπίο και για τους εκλογείς στην Ελλάδα.
• Αποτελεί μια ουσιαστική κίνηση, για την ενίσχυση συμμετοχής στην εκλογική διαδικασία. Μετά τις ευρωεκλογές του 2014, κατά τις οποίες σημειώθηκε ιστορικό χαμηλό συμμετοχής των εκλογέων, η Ευρωπαϊκή Ένωση ενθάρρυνε τα κράτη-μέλη να υιοθετήσουν, μεταξύ άλλων, την επιστολική ψήφο για να αυξήσουν τη συμμετοχή.
• Η δυνατότητα αύξησης της συμμετοχής συνεπάγεται διεύρυνση και εμβάθυνση της δημοκρατίας, καθώς αυτή γίνεται πιο αντιπροσωπευτική. Τα αποτελέσματα των εκλογών αντικατοπτρίζουν τις απόψεις περισσότερων πολιτών και κοινωνικών ομάδων, που για λόγους, οικονομικούς ή αντικειμενικούς, μπορεί να είχαν πρακτικές δυσκολίες συμμετοχής στη διαδικασία.
• Το κράτος εκσυγχρονίζεται, συμπορεύεται με πιο σύγχρονες θεσμικές διαδικασίες, ανταποκρίνεται στις ευρωπαϊκές συστάσεις, υιοθετεί καλές πρακτικές δημόσιας διοίκησης και αξιοποιεί τη διεθνή εμπειρία, προσαρμόζοντάς τη στα δεδομένα της χώρας. Σε 22 από τα 27 κράτη-μέλη της ΕΕ προβλέπεται κάποιου είδους επιστολική ψήφος, όπως και στην Αυστραλία και στις Πολιτείες των ΗΠΑ, με διαφοροποιήσεις.

Μέσα από μία απλή και ασφαλή διαδικασία, για την οποία έχουν προβλεφθεί αυστηρές δικλείδες ασφαλείας στη βάση καλών πρακτικών που έχουν υιοθετηθεί από άλλες χώρες που εφαρμόζουν επί σειρά ετών και με συνέπεια το σύστημα της επιστολικής ψήφου, διευκολύνονται σημαντικά στην άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος τόσο οι κάτοικοι εξωτερικού, όσο και μία σειρά κατηγοριών συμπολιτών μας, όπως εποχιακά εργαζόμενοι, εργαζόμενοι που απασχολούνται την ημέρα διεξαγωγής των ευρωεκλογών, άτομα με αναπηρία, άτομα με κινητικά προβλήματα, φοιτητές που δίνουν εξεταστική, μαθητές που δίνουν πανελλήνιες, υπερήλικες κ.ά.

Παρατίθενται οι προβλεπόμενες δικλείδες ασφαλείας της διαδικασίας:

• Αίτηση με κωδικούς taxis, θα έρχεται συνθηματικό για επιβεβαίωση ταυτοπροσωπίας.
• Ο εκλογέας θα δηλώνει τη διεύθυνση που θα παραλαμβάνει τον φάκελο.
• Ο εκλογέας μπορεί να παρακολουθήσει την πορεία αποστολής φακέλου.
• Ο φάκελος έρχεται συστημένος και παραδίδεται προσωπικά στον εκλογέα εκτός αν υπάρχει ρητή εξουσιοδότηση για κάποιον άλλον.
• Προβλέπεται διαδικασία ταυτοπροσωπίας και κατά τη διάρκεια της ψηφοφορίας.
• Οι φάκελοι φέρουν χαρακτηριστικά γνησιότητας.
• Ο φάκελος ψηφοφορίας πλήρως ανωνυμοποιημένος.
• Διαχωρισμός υπεύθυνης δήλωσης και ψηφοδελτίου / φακέλου ψηφοφορίας.
• Επιτροπή δικαστικών
• Αρχειακό υλικό στο Πρωτοδικείο
• Χώρος φυλάσσεται από ΕΛΑΣ και κλειστό κύκλωμα τηλεόρασης.

Το νομοσχέδιο τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση στις 28 Δεκεμβρίου του 2023 και παρέμεινε αναρτημένο για δύο εβδομάδες, συγκεντρώνοντας μόλις 96 σχόλια, τα περισσότερα εκ των οποίων αφορούσαν προτάσεις για την περαιτέρω βελτίωση του νομοσχεδίου, ενδεικτικό της αποδοχής από τον κόσμο που χαίρει η συγκεκριμένη νομοθετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης.
Ακολούθως, εισήχθη προς επεξεργασία στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής στις 15 Ιανουαρίου, η οποία ολοκληρώθηκε στις 19 του ίδιου μήνα. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης επετεύχθη μία ευρεία συναίνεση, λαμβάνοντας τη στήριξη σύσσωμων των εκπροσώπων της ομογένειας καθώς και τη στήριξη της πλειοψηφίας των κομμάτων, τα οποία αριθμούν άνω των 230 βουλευτών, γεγονός σπάνιο για τα κοινοβουλευτικά μας δεδομένα.

Το κλίμα συναίνεσης ενισχύθηκε σημαντικά και από την κυβέρνηση, με το ΥΠΕΣ να κάνει αποδεκτή μία σειρά παρατηρήσεων που κατατέθηκαν από φορείς και κόμματα, τις οποίες ενσωμάτωσε στο νομοσχέδιο που εισήχθη στις 22 Ιανουαρίου στην Ολομέλεια της Βουλής προς ψήφιση.

Συγκεκριμένα:

1. Προστέθηκαν ρητές αναφορές σε θέματα προστασίας προσωπικών δεδομένων στα άρθρα 8, 10, 15 και 36 (Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα).
2. Εξειδικεύτηκαν οι προδιαγραφές της υποχρεωτικής διερμηνείας στη νοηματική γλώσσα (παράθυρο στο 1/6 της οθόνης) των προεκλογικών μηνυμάτων και συνεντεύξεων πολιτικών αρχηγών (Ομοσπονδία Κωφών Ελλάδος).
3. Προβλέφθηκε ότι τα προεκλογικά μηνύματα θα συνοδεύονται υποχρεωτικά από διερμηνεία στη νοηματική γλώσσα και υποτιτλισμό (Πλεύση Ελευθερίας, Ομοσπονδία Κωφών Ελλάδος, Σωματείο Διερμηνέων Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας).
4. Ορίστηκε ότι η εξουσιοδότηση τρίτου προσώπου για αποστολή του φακέλου επιστροφής γίνεται αποκλειστικά και μόνο σε περίπτωση αδυναμίας του εκλογέα να αποστείλει ο ίδιος τον φάκελο (ΠΑΣΟΚ, Πλεύση Ελευθερίας).
5. Προβλέφθηκε ρητά ότι τα ψηφοδέλτια των μελών των Εφορευτικών Επιτροπών Διαλογής Επιστολικής Ψήφου είναι όμοια με τα ψηφοδέλτια της επιστολικής ψήφου, ώστε να διασφαλίζεται η μυστικότητα της ψήφου (ΣΥΡΙΖΑ).
6. Για τα εθνικά δημοψηφίσματα, άλλαξε η ημέρα οριστικοποίησης των ειδικών εκλογικών καταλόγων εκλογέων επιστολικής ψήφου στην επομένη της ημέρας έκδοσης του σχετικού προεδρικού διατάγματος (Επιστημονική Υπηρεσία Βουλής).
7. Προβλέφθηκε υπουργική απόφαση που καθορίζει αναλυτικά κάθε τεχνική λεπτομέρεια της διαδικασίας καθώς και αυτήν που αφορά τους εκλογικούς καταλόγους εκλογέων των οποίων οι φάκελοι δεν παρελήφθησαν εντός της προθεσμίας (ΣΥΡΙΖΑ).
8. Προβλέφθηκε μεγαλύτερη χρονική εγγύτητα μεταξύ της αποστολής φακέλων επιστολικής ψήφου και ημερομηνίας εκλογών (Επιστημονική Υπηρεσία Βουλής).

«Λαμβάνοντας υπόψη το κλίμα συναίνεσης που διαμορφώθηκε, τον γόνιμο διάλογο που προηγήθηκε με φορείς και κόμματα, καθώς και το πάνδημο αίτημα των Ελλήνων της διασποράς να επεκταθεί η εφαρμογή του μέτρου και στις εθνικές εκλογές, η κ. Κεραμέως κατέθεσε στις 22 Ιανουαρίου τροπολογία, με την οποία επεκτείνεται η επιστολική ψήφος και στις εθνικές εκλογές για τους Έλληνες του εξωτερικού. Δηλαδή, γιατί ένας Έλληνας του εξωτερικού να μπορεί να ψηφίσει με επιστολική στις Ευρωεκλογές, αλλά να πρέπει να πάρει το αεροπλάνο για 3 ώρες για να ψηφίσει στις εθνικές;

Διευκρινίζεται ότι για να εγκριθεί το νομοσχέδιο, δηλαδή η επιστολική ψήφος για τις Ευρωεκλογές, απαιτείται απλή πλειοψηφία, ήτοι η ψήφος 151 Βουλευτών, ενώ αντίθετα η τροπολογία, δηλαδή η επιστολική για Έλληνες του εξωτερικού στις εθνικές, απαιτεί αυξημένη πλειοψηφία 2/3 του Κοινοβουλίου, δηλαδή την ψήφο 200 βουλευτών.

Αναφορικά με το ερώτημα που τίθεται στον δημόσιο διάλογο, γιατί η τροπολογία αφορά μόνο τους Έλληνες του εξωτερικού και όχι και τους εντός επικρατείας εκλογείς, η απάντηση εντοπίζεται στο άρθρο 51, παράγραφος 4 του Συντάγματος υπό τον τίτλο «Εκλογή βουλευτών, εκλογικό δικαίωμα» στο οποίο γίνεται ρητή πρόβλεψη μόνο για τους εκτός επικρατείας εκλογείς.

Το συγκεκριμένο άρθρο αναφέρει τα εξής: «Οι βουλευτικές εκλογές διενεργούνται ταυτόχρονα σε ολόκληρη την Επικράτεια. Νόμος που ψηφίζεται με την πλειοψηφία των δύο τρίτων του όλου αριθμού των βουλευτών μπορεί να ορίζει τα σχετικά με την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος από τους εκλογείς που βρίσκονται έξω από την Επικράτεια. Ως προς τους εκλογείς αυτούς η αρχή της ταυτόχρονης διενέργειας των εκλογών δεν κωλύει την άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος με επιστολική ψήφο ή άλλο πρόσφορο μέσο, εφόσον η καταμέτρηση και η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων διενεργείται όποτε αυτό γίνεται και σε ολόκληρη την Επικράτεια», τονίζεται σε σχετική ενημέρωση.