Στα σοβαρά προβλήματα φυτοπροστασίας του κρητικού αμπελώνα συμπεριλαμβάνονται οι ασθένειες του ξύλου (ίσκα, ευτυπίωση).
Η δράση τους είναι μακροχρόνια και προκαλεί νέκρωση στα αγγεία του ξύλου με αποτέλεσμα να διακόπτεται η ροή του νερού και των θρεπτικών στοιχείων μέσα στο φυτό. Σταδιακά ή και απότομα τμήματα του φυτού, ακόμα και ολόκληρα πρέμνα, ξεραίνονται. Η παραγωγή μειώνεται συνεχώς όπως και η παραγωγική ζωή του αμπελώνα.
Την περίοδο αυτή, σε τομές του κλαδέματος, εμφανίζονται μη φυσιολογικοί μεταχρωματισμοί του ξύλου
Προληπτικά – Καλλιεργητικά μέτρα
Για την αντιμετώπιση τους δεν υπάρχουν θεραπευτικά μέτρα, αλλά μόνο προληπτικά και καλλιεργητικά μέτρα. Τα μέτρα θα πρέπει να εφαρμόζονται διαρκώς τόσο στις μητρικές φυτείες και στα φυτώρια όσο και στους παραγωγικούς αμπελώνες
Τα προληπτικά και καλλιεργητικά μέτρα στοχεύουν στη μείωση των μολυσμάτων και στην προληπτική προστασία των τομών του κλαδέματος από τους μύκητες που προκαλούν ασθένειες του ξύλου.
Απαιτείται η χρήση υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού. Το πολλαπλασιαστικό υλικό πρέπει να είναι απαλλαγμένο από παθογόνα.
Επίσης, απαραίτητο είναι το διπλό κλάδεμα (το 1ο μέσα στο χειμώνα και το 2ο αρχές της άνοιξης). Εφαρμογή προκλαδέματος κατά το χειμώνα: oι κληματίδες αφαιρούνται μέχρι ένα σημείο (όχι το τελικό) ενώ ταυτόχρονα λύνονται και απομακρύνονται από τα σύρματα. Αυτό επιτρέπει την γρήγορη και εύκολη διαμόρφωση των πρέμνων με το δεύτερο και τελικό κλάδεμα που ακολουθεί τέλη του χειμώνα – αρχές της άνοιξης. Εφαρμόζεται σε ποικιλίες που δέχονται βραχύ κλάδεμα και συνιστάται σε αμπελουργούς με μεγάλη έκταση εκμετάλλευσης.
Όψιμο κλάδεμα και με ξερό καιρό (τέλος χειμώνα – αρχές άνοιξης): Θεωρείται από τα πιο αποτελεσματικά μέτρα. Το τελικό κλάδεμα (είτε μονό είτε διπλό) συνιστάται να γίνεται αργά, από τέλη του χειμώνα. Την εποχή εκείνη: οι πληγές επουλώνονται συντομότερα (λόγω αύξησης της θερμοκρασίας), τα αερομεταφερόμενα μολύσματα σταδιακά μειώνονται όπως και οι πιθανότητες μόλυνσης (λόγω μείωσης των βροχοπτώσεων και της σχετικής υγρασίας) ενώ επιπρόσθετα η δακρύρροια εμποδίζει την εγκατάσταση σπορίων των μυκήτων.
Δημιουργία «τακουνιού» κατά το κλάδεμα
Η φυσιολογική αντίδραση του αμπελιού στην κλαδοτομή είναι ο σχηματισμός κώνου ξήρανσης, ο οποίος ανάλογα με το μέγεθος της τομής και το σημείο που γίνεται, μπορεί να καταστρέψει τα αγγεία μεταφοράς νερού – θρεπτικών και να συμβάλλει στην εκδήλωση της ίσκας. Συνιστάται να μην γίνονται σύρριζα οι κοπές αλλά να αφήνεται «τακούνι» το οποίο αφαιρείται τον επόμενο χειμώνα. Το «τακούνι» πρέπει να είναι 1,5 φορά μεγαλύτερο από τη διάμετρο της τομής (στις κληματίδες που κλαδεύονται είναι περίπου 2-3 εκ.).
Προστασία των κλαδοτομών: Οι μολύνσεις ευνοούνται στις πρόσφατες και μεγάλες κλαδοτομές και είναι ιδιαίτερα σοβαρές όταν γίνονται σε τομές που βρίσκονται κοντά στον κορμό. Οι τομές πρέπει να προστατεύονται προληπτικά, το συντομότερο δυνατό.
Τα προσβεβλημένα ή ύποπτα πρέμνα κλαδεύονται τελευταία και τα εργαλεία απολυμαίνονται τακτικά. Αποφεύγεται η μετάδοση του μολύσματος με τα εργαλεία. Η σήμανση των ύποπτων πρέμνων γίνεται με ταινίες ή σπρέι βαφής, την άνοιξη για την ευτυπίωση και το καλοκαίρι για την ίσκα.
Απομάκρυνση των υπολειμμάτων του κλαδέματος: Τα μολυσμένα υπολείμματα του κλαδέματος πρέπει να απομακρύνονται και να καταστρέφονται.
Ανασύσταση – εξυγίανση πρέμνων: Συνιστάται ως μέτρο εφόσον η ασθένεια δεν έχει επεκταθεί στον κορμό, διαφορετικά πρέπει να γίνεται εκρίζωση και καταστροφή ολόκληρου του πρέμνου. Εφαρμόζεται με αφαίρεση και απομάκρυνση των προσβεβλημένων βραχιόνων μαζί με 10 – 20 εκ. τμήματος υγιούς ιστού.
Οι παραπάνω πρακτικές είναι πιο αποτελεσματικές όταν εφαρμόζονται συνδυαστικά και από όλους τους αμπελουργούς της περιοχής.
Φόμοψη
Οι προσβεβλημένες κληματίδες από φόμοψη έχουν γκριζόλευκη όψη με σχισίματα συνήθως προς τη βάση τους και φέρουν πολλά μικρά μαύρα στίγματα (πυκνίδια). Από τα πυκνίδια βγαίνουν σπόρια που με τις ανοιξιάτικες βροχοπτώσεις μεταφέρονται σε κοντινές αποστάσεις και μολύνουν νεοεκπτυσσόμενους βλαστούς, οι οποίοι στη συνέχεια και μέχρι το χειμώνα εξελίσσονται σε γκριζόλευκες, ξερές (κούφιες) κληματίδες.
Ο συνδυασμός εφαρμογής καλλιεργητικών μέτρων κατά το κλάδεμα και 1-2 ψεκασμών την άνοιξη με την έκπτυξη της βλάστησης ελέγχουν ικανοποιητικά την ασθένεια. Την περίοδο αυτή συνιστώνται μόνο καλλιεργητικά μέτρα δηλαδή να αφαιρούνται οι προσβεβλημένες κληματίδες (γκριζόλευκες, κούφιες).
Διαχείριση της αυτοφυούς βλάστησης των αμπελιών
Μην καταστρέφετε την ξινίθρα, δεν επιβαρύνει το αμπέλι. Προστατεύει τα εδάφη από τη διάβρωση (κυρίως τα επικλινή), συγκρατεί τα νερά της βροχής, ανταγωνίζεται τα άλλα ζιζάνια και είναι μελισσοκομικό φυτό.
Μετεωρολογικά Στοιχεία – Βροχοπτώσεις
Στον πίνακα 1 παρουσιάζονται οι βροχοπτώσεις που σημειώθηκαν στο νέο υδρολογικό έτος (από την 1η Σεπτεμβρίου2023 και μέχρι σήμερα).
Στο γρήφημα 1 δίνονται συνολικά ύψη βροχής που σημειώθηκαν στις τελευταίες επτά περιόδους (2017 – 2024) κατά το ίδιο χρονικό διάστημα (από 1η Σεπτεμβρίου έως και 17η Ιανουαρίου). Σύμφωνα με τα συγκριτικά στοιχεία καταγράφεται σημαντικό μειωμένο το συνολικό ύψος των βροχοπτώσεων σε σχέση με τις προηγούμενες περιόδους.
Θερμοκρασία
Δεδομένα συσσώρευσης ψύχους μετρούνται με μοντέλα που αξιολογούν τις ωριαίες θερμοκρασίες που σημειώνονται από την 1η Οκτωβρίου κάθε έτους.
Στο γράφημα 2 δίνονται οι μονάδες ψύχους που συμπληρώθηκαν στις τελευταίες επτά περιόδους (2017 – 2024) κατά το ίδιο χρονικό διάστημα (από 1η Οκτωβρίου έως και 17η Ιανουαρίου).
Ο υπολογισμός έγινε με βάση το δυναμικό μοντέλο του Τμήματος Φυλλοβόλων Οπωροφόρων Δέντρων Νάουσας του Ινστιτούτου Γενετικής Βελτίωσης & Φυτογενετικών Πόρων του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ.
Συγκριτικά με τις προηγούμενες έξι περιόδους και σύμφωνα με τα δεδομένα που έχουν καταγραφεί μέχρι τώρα, είναι η περίοδος με την μικρότερη συσσώρευση μονάδων ψύχους.
