Ο Paul Cherry ήταν στα μέσα της δεκαετίας των 40 όταν ένιωσε την ανάγκη να επισκεφθεί τον γιατρό του, επειδή δεν αισθανόταν καλά. «Ήμουν τόσο κουρασμένος, κοιμόμουν όλη την ώρα και ένιωθα ασυνήθιστα ευερέθιστος. Επίσης, είχα πόνο κατά την ούρηση», θυμάται ο πατέρας δύο παιδιών. Λόγω των προβλημάτων υγείας που αντιμετώπισε χρειάστηκε μεταμόσχευση ήπατος.
Η διάγνωση με μη αλκοολική λιπώδη νόσο του ήπατος
Ο Paul διαγνώστηκε με διαβήτη τύπου 2 και αρχικά του χορηγήθηκε μετφορμίνη για τη μείωση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα του. Στη συνέχεια άρχισε να λαμβάνει καθημερινά ινσουλίνη. Την ίδια στιγμή, διαγνώστηκε επίσης με NAFLD – μη αλκοολική λιπώδη νόσο του ήπατος, μια συσσώρευση λίπους στο ήπαρ που αποτελεί πρόδρομο της κίρρωσης του ήπατος.
Όπως υποδηλώνει το όνομα της, η NAFLD δεν σχετίζεται με την κατανάλωση αλκοόλ: οι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν οικογενειακό ιστορικό για λιπώδες ήπαρ και διαβήτη τύπου 2. Συνήθως προσβάλλει υπέρβαρα άτομα, αν και οι ειδικοί λένε ότι μπορούν να την αναπτύξουν και άτομα με φυσιολογικό βάρος.
Παρόλο που ήταν περίπου 6 κιλά βαρύτερος εκείνη την εποχή, ο Paul δεν ήταν παχύσαρκος. Αντίθετα, οι γιατροί του πιστεύουν ότι ανέπτυξε διαβήτη τύπου 2 λόγω μιας διατροφής πλούσιας σε ανθυγιεινές τροφές και ζάχαρη. Ο Paul Cherry προηγουμένως έπινε έως και τρία μεγάλα μπουκάλια αναψυκτικό την ημέρα.
Οι διατροφικές συνήθειες πριν από την μεταμόσχευση ήπατος
Παρά την διάγνωση του πριν από 9 χρόνια, ο Paul δεν έκανε τις αλλαγές στον τρόπο ζωής που συνέστησαν οι γιατροί, συμπεριλαμβανομένης της άσκησης και της αποφυγής των κέικ, των γλυκών και των αναψυκτικών. «Ήμουν λάτρης των doner kebab και έπινα μέχρι και τρία μεγάλα μπουκάλια αναψυκτικού την ημέρα, παρόλο που μου είχαν πει ότι ήταν κακό για το συκώτι μου», παραδέχτηκε ο 56χρονος.
«Προσπάθησα να τρώω πιο υγιεινά, αλλά δεν το πήρα αρκετά σοβαρά, πιθανώς επειδή δεν ήμουν πραγματικά υπέρβαρος. Απλά δεν φοβόμουν αρκετά – αλλά θα έπρεπε», λέει ο Paul, οδηγός σε μια εταιρεία μεταφορών, που ζει στο Stevenage, Hertfordshire της Αγγλίας με τη σύζυγό του, Kim, 56 ετών, βοηθό δασκάλου. Αλλά η συνήθεια με τα αναψυκτικά ήταν ένας από τους λόγους που κατέληξε να χρειαστεί επείγουσα μεταμόσχευση ήπατος πέρυσι.
Η δυσκολία στη διάγνωση της νόσου
Ένα πρόβλημα είναι ότι μπορεί να έχετε ήπια NAFLD και να μην το γνωρίζετε με αποτέλεσμα στη συνέχεια να επιδεινωθεί σταδιακά μέχρι το συκώτι να γίνει τόσο φλεγμονώδες και να προκληθεί κίρρωση (με συμπτώματα όπως ένας ήπιος πόνος επάνω δεξιά στην κοιλιά, εξαιρετική κόπωση, απώλεια βάρους και αδυναμία, μερικές φορές ξαφνικά).
Είναι επίσης δυνατόν να έχετε «ένα εντελώς φυσιολογικό δείκτη μάζας σώματος αλλά ένα λιπώδες ήπαρ», εξηγεί ο καθηγητής Jonathan Fallowfield, σύμβουλος στο The Royal Infirmary of Edinburgh και εκπρόσωπος του British Liver Trust. Οι ασθενείς αυτοί αναφέρονται συχνά ως «αδύνατοι εξωτερικά, αλλά υπέρβαροι εσωτερικά: με λίπος τυλιγμένο γύρω από τα όργανα, συμπεριλαμβανομένου του συκωτιού», λέει ο ειδικός.
Ο Paul ζύγιζε 101 κιλά κατά το μεγαλύτερο μέρος της ενήλικης ζωής του, αλλά δεν έδειχνε υπέρβαρος λόγω του ύψους του – 187 cm. Έτσι, πίστευε λανθασμένα ότι θα ήταν το τελευταίο άτομο που θα αναπτύξει νόσο του ήπατος.
Πώς ξεκινούν τα προβλήματα στο συκώτι
Το συκώτι είναι το μεγαλύτερο εσωτερικό όργανο του σώματος και η δουλειά του είναι να αποτοξινώνει τον οργανισμό. Εάν όμως η λειτουργία του διακυβεύεται, οι τοξίνες συσσωρεύονται στο αίμα, οδηγώντας σε μια σειρά προβλημάτων. Το συκώτι αποθηκεύει επίσης γλυκογόνο, το οποίο χρησιμοποιούν οι μύες μας ως καύσιμο (γι’ αυτό η βλάβη του συκώτι μπορεί να προκαλέσει μυϊκή αδυναμία).
Τα προβλήματα ξεκινούν όταν το λίπος συσσωρεύεται στο συκώτι και με τον καιρό προκαλεί βλάβη. Σε σοβαρές περιπτώσεις, αυτό μπορεί να εξελιχθεί σε κίρρωση του ήπατος. Οι περιπτώσεις της πάθησης αυξήθηκαν κατά 21% μεταξύ του 2019 και του 2021. Ωστόσο, αν εντοπιστεί έγκαιρα, η βλάβη του συκώτι μπορεί να αντιστραφεί.
Ενώ είναι γνωστό ότι το υπερβολικό βάρος είναι ένας παράγοντας κινδύνου. Μελέτες δείχνουν ότι η “κακή διατροφή” – συμπεριλαμβανομένων των εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων – αυξάνει επίσης τον κίνδυνο, ακόμη και για όσους είναι πιο αδύνατοι, σύμφωνα με το British Liver Trust.
Όπως εξηγεί ο καθηγητής Fallowfield, μια σειρά “διατροφικών διαταραχών” μπορεί να επηρεάσει το συκώτι, συμπεριλαμβανομένης της υψηλής κατανάλωσης ζάχαρης, η οποία όχι μόνο συμβάλλει άμεσα στην παχυσαρκία αλλά και στην υπερβολική γλυκόζη του αίματος, η οποία μπορεί να βλάψει τα αιμοφόρα αγγεία και τα όργανα. Προσπαθώντας να μας προστατεύσει, το σώμα αφαιρεί τη ζάχαρη, αποθηκεύοντάς την ως σπλαχνικό λίπος – ένα ιδιαίτερα επικίνδυνο είδος που συσσωρεύεται γύρω από τα εσωτερικά όργανα.
Ο καθηγητής Fallowfield εξηγεί ότι το σπλαχνικό λίπος συνδέεται με υψηλότερα επίπεδα φλεγμονής. Αλλά αυτό που γίνεται πλέον σαφές είναι ότι δεν χρειάζεται να πίνετε πολύ αλκοόλ ή να είστε παχύσαρκος για να πάθετε βλάβη στο συκώτι – έως και το 20% των ανθρώπων με φυσιολογικό Δείκτη Μάζας Σώματος πάσχουν από μη αλκοολική λιπώδη νόσο του ήπατος. Και φαίνεται ότι ο αριθμός των “αδύνατων” ανθρώπων με λιπώδες ήπαρ αυξάνεται, σύμφωνα με μια αμερικανική μελέτη του 2023.
Όταν το λίπος συσσωρεύεται στο συκώτι και με τον καιρό προκαλεί βλάβη, μπορεί να οδηγήσει σε κίρρωση του ήπατος
Ο καθηγητής Fallowfield αναφέρει ότι δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή εγκεκριμένη θεραπεία για ένα μη υγιές συκώτι. Αν και τα λεγόμενα συμπληρώματα για το ήπαρ, όπως η γαλακτιθίνη και η κουρκουμίνη, «δεν θα σας βλάψουν», αναφέρει ότι οι αλλαγές στη διατροφή και η τακτική άσκηση είναι το «καλύτερο, αν όχι το μόνο, φάρμακο». Συμβουλεύει να μεταβείτε σε μια μεσογειακή διατροφή πλούσια σε ψάρια, φρούτα και λαχανικά και να είστε όσο το δυνατόν πιο δραστήριοι.
Ένα πρόβλημα, προσθέτει, είναι ότι τα άτομα δεν υποψιάζονται ότι έχουν λιπώδη νόσο του συκωτιού με τον ίδιο τρόπο όπως τα υπέρβαρα άτομα. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε καθυστερημένη διάγνωση, όταν η νόσος έχει ήδη εξελιχθεί σε ένα πιο σοβαρό στάδιο. Και μερικές φορές τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν ξαφνικά, όπως στην περίπτωση του Paul.
Η περιπέτεια του Paul μέχρι τη διάγνωση με πρόβλημα στο συκώτι
Ο Paul θυμάται ότι ένιωθε κουρασμένος και ευερέθιστος. Μετά σταμάτησε να τρώει και άρχισε να χάνει πολύ βάρος, τέσσερα κιλά κάθε τρεις μήνες. Ένιωθε μπερδεμένος και είχε τον έλεγχο των μυών του. Μια φορά έπεσε και έσπασε δύο πλευρά. «Χρειαζόμουν βοήθεια για να ντυθώ. Δεν ήξερα τι μου συνέβαινε», εξομολογήθηκε ο ίδιος.
«Στη συνέχεια, ένα βράδυ το 2022, ήμασταν στο σπίτι παρακολουθώντας τηλεόραση όταν ξαφνικά ένιωσα τον πιο ανυπόφορο οξύ πόνο στην κοιλιά μου. Νόμιζα ότι θα πέθαινα», είπε. Ο Paul μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο, όπου μια σάρωση αποκάλυψε προβλήματα με το συκώτι του. Ήταν τόσο κατεστραμμένο που μεταφέρθηκε στο Royal Free Hospital στο Λονδίνο, όπου οι ειδικοί του είπαν ότι χρειαζόταν επείγον μεταμόσχευση. «Ήμουν πολύ φοβισμένος ότι μπορεί να μην δω την κόρη μου παντρεμένη [έχει επίσης έναν γιο] ή να δω το εγγόνι μου να μεγαλώνει. Δακρύζω ακόμα και τώρα όταν το σκέφτομαι αυτό».
Ο Paul γύρισε στο σπίτι του και περίμενε μέχρι να γίνει διαθέσιμο ένα ήπαρ από δωρητή, αλλά η κατάστασή του συνέχισε να επιδεινώνεται. Η αποτυχημένη λειτουργία του συκωτιού σήμαινε ότι υγρό διέφευγε από τις φλέβες στο ήπαρ, προκαλώντας συσσώρευση στην κοιλιά και τα πόδια του.
Η κακή υγεία του σήμαινε ότι του αφαιρέθηκε η άδεια οδήγησης, έχασε τη δουλειά του και οι γιατροί τον συμβούλεψαν να είναι προετοιμασμένος για όλα. Τον Μάιο του περασμένου έτους, έλαβε το τηλεφώνημα που περίμενε: βρέθηκε ένα συκώτι. Θυμάται με δάκρυα: «Είπα αντίο στη γυναίκα μου και την κόρη μου, για την περίπτωση που δεν θα τα κατάφερνα».
Η ζωή του μετά την μεταμόσχευση ήπατος
Η μεταμόσχευση ήταν επιτυχής και ο Paul από τότε φύτεψε ένα δέντρο στον κήπο του ως μνημείο στον δωρητή του. Το μόνο που γνωρίζει είναι ότι ο δωρητής ήταν ένας άντρας.
Ο Paul πλέον έχει αλλάξει τη διατροφή του. Επιλέγει άπαχο κρέας, ζυμαρικά, φρούτα και λαχανικά που καλλιεργεί στο νέο του κήπο και νερό αντί για αναψυκτικά. Νιώθει “100 φορές καλύτερα”, περπατάει στα καταστήματα αντί να οδηγεί και εξετάζει προσεκτικά τις ετικέτες των τροφίμων για περιεκτικότητα σε ζάχαρη και λίπος.
«Είμαι ζωντανή απόδειξη ότι η λιπώδης νόσος του ήπατος μπορεί να συμβεί και σε όσους δεν πίνουν αλκοόλ», λέει. «Ακόμα σκέφτομαι την εποχή που ήμουν σοβαρά άρρωστος. Δεν πρόκειται ποτέ να επιστρέψω εκεί».
