Τους μύθους για τις τιμές στα ελληνικά σούπερ μάρκετ επιχειρεί να διαλύσει το ΙΕΛΚΑ – Ινστιτούτο Έρευνας Λιανικής Καταναλωτικών Αγαθών, παρουσιάζοντας στοιχεία που καταγράφουν μεσοσταθμική μείωση τιμών το Νοέμβριο, κατά 0,72%
Πρόκειται για κυλιόμενη στοχευμένη έρευνα που πραγματοποιείται σε μηνιαία βάση, αποκλειστικά στο κανάλι των μεγάλων αλυσίδων σουπερμάρκετ σχετικά με τις πληθωριστικές τάσεις στο οργανωμένο λιανεμπόριο τροφίμων.
Εξετάζοντας την πορεία των τιμών διαπιστώνεται ότι κατά τη διάρκεια του 2024 υπάρχει σταθεροποίηση, με οριακή αύξηση 0,5% στο 11άμηνο, σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2023.
Όπως σημειώνεται, η αρνητική μεταβολή του Νοεμβρίου οφείλεται στις μειώσεις τόσο κατηγοριών μη τροφίμων, όσο και κατηγοριών τροφίμων, «με μόνο πολύ συγκεκριμένες κατηγορίες να παρουσιάζουν αύξηση λόγω συγκυριακών συνθηκών, όπως κατηγορίες που σχετίζονται με το κακάο και τον καφέ και συγκεκριμένα νωπά είδη λόγω των κλιματικών συνθηκών».
πηγή: ΙΕΛΚΑ – μεταβολή τιμών 11-24 Vs 11/23
Μειώσεις σε απορυπαντικά και χαρτικά
Oι μεταλύτερες μειώσεις τιμών καταγράφονται στις εξής κατηγορίες:
Απορρυπαντικά και είδη καθαρισμού: –9,66%
Τροφές και είδη για κατοικίδια: -6,81%
Χαρτικά, καλλυντικά και είδη προσωπικής υγιεινής: -6,16%
Βρεφικές και παιδικές τροφές: -4,86%
Κατεψυγμένα είδη: -4,86%
Οι μειώσεις που καταγράφονται, σύμφωνα με το ΙΕΛΚΑ είναι αποτέλεσμα τόσο της ομαλοποίησης της αγοράς μετά την πανδημία και της μείωσης στις τιμές παραγωγού σε ορισμένα προϊόντα.
Αυξήσεις σε τρόφιμα, ποτά, αναψυκτικά
Οι μεγαλύτερες αυξήσεις καταγράφονται στις κατηγορίες:
Φρέσκα ψάρια και θαλασσινά: +6,38%
Ορεκτικά, αλίπαστα και άλλα σερβιριζομενα είδη: +5,90%
Αλκοολούχα ποτά: +5,49%
Μπισκότα, σοκολάτες, ζαχαρώδη: +3,45%
Νερά, αναψυκτικά, χυμοί: +3,43%
Οι αιτίες των αυξήσεων
Σε σχέση με τις αυξήσεις στα ψάρια, λόγω της παρατεταμένης ζέστης, δεν υπήρχαν αρκετά ψάρια προς αλίευση, με αποτέλεσμα ελλείψεις στην αγορά και την αύξηση της τιμής τους, ενώ και οι ιχθυοκαλλιέργειες οριακά επαρκούν για την κάλυψη της ζήτησης.
Οι διεθνείς τιμές του κακάο και του καφέ, σίγουρα επηρεάζουν τις κατηγορίες των γλυκών και των ροφημάτων, αλλά και την κατηγορία με τα είδη πρωϊνού, που περιλαμβάνει και πολλά είδη με σοκολάτα. Σε σχέση με τα αλκοολούχα ποτά η μειωμένη παραγωγή σταφυλιών 2023 οδηγεί σε αύξηση στο 2024, καθώς τα προϊόντα ωρίμανσης μπαίνουν στην αγορά.
Από τις 23 κατηγορίες που εξετάζονται οι 13 κατέγραψαν μείωση και οι 10 αύξηση.
Τάση συγκράτησης τιμών
Οι λόγοι στους οποίους αποδίδεται η τάση συγκράτησης των τιμών προϊόντων στα σουπερμάρκετ, σύμφωνα με το ΙΕΛΚΑ είναι οι εξής:
- Σταδιακή αποκλιμάκωση πληθωρισμού. Οι τιμές παρουσιάζουν συγκράτηση τους τελευταίους μήνες στα μεγάλα καταστήματα τροφίμων λόγω των μεγάλων όγκων προϊόντων που διακινούν, των οικονομιών κλίμακας, της οργανωσιακής/τεχνολογικής ετοιμότητας τους και της γκάμας των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας.
- Η πορεία των τιμών των πρώτων υλών τους προηγούμενους μήνες στις διεθνείς αγορές και η ομαλοποίηση της αγοράς. Οι διεθνείς δείκτες πρώτων υλών τροφίμων (π.χ. FAO Food Price Index) καταγράφουν μείωση τους πρώτους μήνες του 2024 στις περισσότερες περιπτώσεις. Σε περιπτώσεις όπως ο καφές και το κακάο όμως, η επίδραση είναι αντίστροφη.
- Κυβερνητικές θεσμικές παρεμβάσεις. Οι αλυσίδες σουπερμάρκετ λειτουργούν σε αυστηρό θεσμικό πλαίσιο (π.χ. Απαγόρευση προωθητικών ενεργειών σε περίπτωση ανατιμήσεων 6969/2024). Παράλληλα τον Οκτώβριο ξεκίνησε η εφαρμογή της εθελοντικής πρωτοβουλίας για μειώσεις τιμών σε συγκεκριμένα προϊόντα.
- Προσφορές και εκπτώσεις. Οι προσφορές και οι εκπτώσεις στο κανάλι του οργανωμένου λιανεμπορίου είναι περισσότερες σε αριθμό, σε ένταση και σε ποσοστιαία έκπτωση, κάτι που επηρεάζει τις τελικές τιμές των προϊόντων.
- Υψηλή κυκλοφοριακή ταχύτητα αποθεμάτων. Η συγκράτηση στις τιμές εμφανίζεται πολύ πιο γρήγορα στα μεγάλα σημεία πώλησης λόγω μεγαλύτερης κυκλοφοριακής ταχύτητας αποθεμάτων. Δηλαδή διακινούν πιο γρήγορα το απόθεμα τους και προβαίνουν πιο σύντομα σε νέες αγορές για αναπλήρωση των αποθεμάτων.
- Επίδραση προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας. Τα μερίδια πωλήσεων προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας είναι μεγαλύτερα στις μεγάλες αλυσίδες σουπερμάρκετ λόγω μεγαλύτερου εύρους κωδικολογίου, ενώ την τελευταία διετία καταγράφουν αύξηση.
Αφού οι τιμές πέφτουν, γιατί δεν το νιώθουμε;
«Η σκληρή αλήθεια για τις τιμές στα σούπερ μάρκετ», ήταν το θέμα της εισήγησης του γενικού διευθυντή του ΙΕΛΚΑ δρ. Λευτέρη Κιοσέ, στο πρόσφατο συνέδριο του Ινστιτούτου, για το Οργανωμένο Λιανεμπόριο.
Είπε ότι υπάρχει απόσταση ανάμεσα σε αυτό που πιστεύει το κοινό – εκ των οποίων ο ένας στους δύο νιώθει άγχος, ανασφάλεια και θυμό, εξαιτίας της αύξησης των τιμών, και σε αυτό που ισχύει στην πραγματικότητα.
Στο στόχαστρο μπαίνουν τα ΜΜΕ, καθώς το 77% των στελεχών της αγοράς θεωρούν ότι δεν παρουσιάζουν την αλήθεια για τις τιμές στα σούπερ μάρκετ.
Σύμφωνα με την ανάλυσή του, η στρεβλή παρουσίαση των δεδομένων και η διασπορά παραπληροφόρησης, ευθύνονται για τι διαιώνιση μύθων όπως ότι «οι τιμές αυξάνονται υπερβολικά στην Ελλάδα», «η Ελλάδα είναι ακριβότερη από άλλες χώρες», «οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ έχουν υπερκέρδη», και «από το χωράφι στο ράφι υπάρχουν μεγάλες διαφορές».
Το ελληνικό καλάθι του σούπερ μάρκετ
Προς επίρρωση των παραπάνω ισχυρισμών επικαλέστηκε στατιστικά στοιχεία, από πρόσφατες έρευνες του ΙΕΛΚΑ, σύμφωνα με τις οποίες το καλάθι του ελληνικού σούπερ μάρκετ είναι κατά μέσο όρο το φθηνότερο σε 8 χώρες – σε 43 κατηγορίες προϊόντων καθημερινής χρήσης – τόσο με όσο και χωρίς ΦΠΑ. Συγκεκριμένα το ελληνικό καλάθι κοστίζει 163 ευρώ, έναντι 216 ευρώ στη Γερμανία, 203 στη Γαλλία και 194 στη Βρετανία. Οι τιμές σούπερ μάρκετ στην Ελλάδα, σύμφωνα με τον πίνακα του ΙΕΛΚΑ είναι περίπου στα ίδια επίπεδα με τη Ρουμανία και την Πορτογαλία (163,8 και 170,5 ευρώ αντίστοιχα). Στο ενδιάμεσο βρίσκονται η Ισπανία και η Πορτογαλία, με 170,5 και 167 ευρώ αντίστοιχα.
Από τις 42 κατηγορίες προϊόντων, η Ελλάδα είναι ακριβότερη μεσοσταθμικά στις 12, ενώ στις υπόλοιπες είναι φθηνότερη από -3% ως και πάνω από 40%.
O μέσος ετήσιος μισθός στην Ελλάδα είναι μόλις 17.000 ευρώ – περίπου στο ίδιο ύψος με την Ουγγαρία, και κάτω από το 45% του μέσου ετήσιου μισθού στην ΕΕ.
Η ακρίβεια ως συνάρτηση του χαμηλού εισοδήματος
Μόνο που η αίσθηση της ακρίβειας δεν διαμορφώνεται αποκλειστικά από τις ονομαστικές τιμές, ούτε από τον μέσο όρο όλων των προϊόντων και όλων των ειδών – αφού κάθε οικογένεια ψωνίζει ανάλογα με τις δικές της ανάγκες. H ακρίβεια βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με το ύψος των εισοδημάτων και την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών, η οποία στην Ελλάδα είναι η χαμηλότερη της Ευρώπης μετά τη Βουλγαρία, με βάση τα στοιχεία της Εurostat για το 2023 (κατά κεφαλήν ΑΕΠ εκπεφρασμένο σε μονάδες PPS – purchasing power standards) μονάδες PPP). Πρόκειται για ένα γεγονός που αν δεν ληφθεί υπόψιν οδηγεί επίσης σε παραπληροφόρηση, περί υποτιθέμενης «φθήνιας» των ελληνικών σούπερ μάρκετ.
Μπορεί να είναι φθηνά για τους ξένους, που έχουν μέσο ετήσιο μισθό 37.900 ευρώ, ενώ στην Ελλάδα είναι μόλις 17.000 ευρώ μικτά.
πηγή: ΟΟΣΑ – Οι πραγματικοί μισθοί στην Ελλάδα μειώθηκαν το διάστημα 2019-2023
Τέλος, το γεγονός ότι ο πληθωρισμός στις αλυσίδες σουπερ μάρκετ συγκρατήθηκε στο 0,5% μεσοσταθμικά σε σύγκριση με το 2023, δεν αναιρεί το γεγονός ότι προηγήθηκαν διψήφιες αυξήσεις από το 2020 ως το 2023. Μάλιστα ο ΟΟΣΑ διαπιστώνει ότι οι πραγματικές αμοιβές στη χώρα μας, από το τέλος του 2019 έως και σήμερα, όχι μόνον δεν έχουν αυξηθεί, αλλά έχουν υποχωρήσει οριακά, περίπου 2% έως 3%
Η μείωση αυτή αποδίδεται στην πληθωριστική καταιγίδα που ενέσκηψε από το 2020 και μετά. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, η καταιγίδα αυτή επέφερε στη χώρα μας συσσωρευτική αύξηση τιμών στα τρόφιμα πάνω από 30% και στην ενέργεια κατά 24%. Οι αυξήσεις αυτές των τιμών ναρκοθέτησαν τις όποιες ονομαστικές αυξήσεις στις αμοιβές των Ελλήνων, οι οποίες σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ ανήλθαν σε λιγότερο από 20%.
