Kόστος στέγασης: Στα «μαύρα» βάφτηκε η Ελλάδα…

Στο τελευταίο infographic που ανάρτησε το ευρωκοινοβούλιο στα social media, για το κόστος στέγασης στην ΕΕ, η Ελλάδα ξεχωρίζει, βαμμένη στα μαύρα.  Είναι το χρώμα που αντιστοιχεί στο ανώτερο άκρο της ποσοστιαίας κλίμακας για το πόσα ξοδεύουν οι Ευρωπαίοι για στέγαση, σε αναλογία με το διαθέσιμο εισόδημα σε κάθε χώρα.

Δεν είναι κάτι που δεν ξέραμε, αλλά κάτι που και να θέλαμε δεν μας αφήνουν να ξεχάσουμε. Κατά μέσο όρο οι κάτοικοι της Ελλάδας δαπανούν το 35,2% του διαθέσιμου εισοδήματος για ενοίκιο ή δόσεις στεγαστικών δανείων, κοινόχρηστα, πάγιους λογαριασμούς – ρεύμα, νερό, θέρμανση κ.λπ., όταν ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι 19,7%.

«Πρωτιά» της Ελλάδας στο κόστος στέγασης

Τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία για το κόστος στέγασης είναι από το 2023, όμως δεν αναμένονται δραματικές αλλαγές το 2024. Αν λάβουμε υπόψιν την αύξηση των ενοικίων και των τιμών ακινήτων το 2024 (7,8% και 8,8% αντίστοιχα σύμφωνα με τον δείκτη SPI), και τον πληθωρισμό στη στέγαση (3,7% τον Δεκέμβριο με βάση την ΕΛΣΤΑΤ), το πιθανότερο είναι ότι παρά την αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος (5,6% στο 9μηνο σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ), τα ελληνικά νοικοκυριά εξακολουθούν να είναι από τα πλέον επιβαρυμένα στην ΕΕ ως προς το κόστος στέγασης.

Τα νέα στοιχεία όμως που κομίζει το Ευρωκοινοβούλιο δεν αφορούν καθαυτές τις στατιστικές, όσο την ανάλυση για τις αιτίες της αύξηση των τιμών στα ακίνητα, αλλά και τα μέτρα που σκοπεύει να λάβει η ΕΕ για να αντιμετωπίσει το στεγαστικό πρόβλημα.

Όνειρο απατηλό η προσιτή στέγαση για τους Έλληνες

Όπως υπενθυμίζει η ενημέρωση του Ευρωκοινοβουλίου, ένας τρόπος για να μετρήσετε εάν το κόστος στέγασης είναι πολύ υψηλό είναι να εξετάσετε την αναλογία των εξόδων για στέγαση  προς το εισόδημα. Εάν υπερβαίνουν το 40% του διαθέσιμου εισοδήματος, είναι σημάδι ότι τα νοικοκυριά αντιμετωπίζουν προβλήματα με τη στέγαση.

Στην ΕΕ το 2023, για το 10,6% των νοικοκυριών στις πόλεις και το 7% των νοικοκυριών σε αγροτικές περιοχές το κόστος στέγασης υπερέβη το 40% του διαθέσιμου εισοδήματός τους. Πάνω από το ένα τέταρτο των Ελλήνων (31%) που ζουν σε πόλεις είχαν κόστος στέγασης άνω του 40% του εισοδήματος, ενώ μόνο περίπου το 6% των Σλοβάκων στις πόλεις αντιμετώπισαν το ίδιο πρόβλημα.

Η αύξηση του κόστους στέγασης στην ΕΕ

Σε λιγότερο από 10 χρόνια, μεταξύ 2015 και 2023, οι τιμές των κατοικιών στην ΕΕ αυξήθηκαν κατά μέσο όρο κατά 48%. Η μεγαλύτερη αύξηση σημειώνεται στην Ουγγαρία, όπου οι τιμές αυξήθηκαν κατά 173%, και η χαμηλότερη στη Φινλανδία, μόλις 5%.

Τα γραφήματα που παρουσιάζει το ευρωκοινοβούλιο δεν έχουν στοιχεία για την Ελλάδα, όμως είναι εύκολο να βρούμε πόσο αυξήθηκαν οι τιμές οικιστικών ακινήτων από τους σχετικούς πίνακες της Τράπεζας της Ελλάδας. Σύμφωνα με τον Δείκτη Τιμών Κατοικιών της ΤτΕ, στις αστικές περιοχές τα οικιστικά ακίνητα ακρίβυναν πάνω από 53% την τελευταία οχταετία ενώ στην Αθήνα οι αυξήσεις φτάνουν το 70%

Σύμφωνα με την ανάλυση του Ευρωκοινοβουλίου, οι  κύριοι λόγοι που συμβάλλουν στην άνοδο των τιμών είναι το υψηλότερο κόστος δόμησης και τα επιτόκια στεγαστικών δανείων, η πτώση της οικοδομικής δραστηριότητας, που περιόρισε την προσφορά και η αύξηση της αγοράς ακινήτων ως επένδυση για τη δημιουργία πρόσθετου εισοδήματος.

Ακριβά μου ενοίκια

Η ενοικίαση στην ΕΕ έγινε επίσης πιο δαπανηρή. Μεταξύ 2010 και 2022, τα ενοίκια αυξήθηκαν κατά 18% κατά μέσο όρο, εν μέρει λόγω της αύξησης των βραχυπρόθεσμων ενοικιάσεων, γεγονός που οδήγησε τα σπίτια και τα διαμερίσματα εκτός αγοράς.

Στην Ελλάδα, με βάση τη Εurostat, καταγράφεται μεν πτώση στις τιμές ενοικίων όταν ο πήχης σύγκρισης τίθεται στο 2010 – προ της κρίσης. Όμως από το 2015 και μετά τα ενοίκια έχουν αυξηθεί μεσοσταθμικά σε όλη την επικράτεια σχεδόν κατά 60%, ενώ στην Αθήνα οι αυξήσεις στα ενοίκια ξεπερνάνε το 83% το ίδιο διάστημα (Δείκτης Τιμών του Spitogatos – SPI)

Οι συνθήκες στέγασης στην Ευρώπη

Πολλοί Ευρωπαίοι ανησυχούν για τις αυξανόμενες τιμές, το κόστος ζωής και την οικονομική κατάσταση. Αυτοί ήταν οι βασικοί λόγοι που ώθησαν τον κόσμο να ψηφίσει στις ευρωπαϊκές εκλογές, σύμφωνα με την πρόσφατη έρευνα του Ευρωβαρόμετρου από τον Ιούλιο του 2024,

Πάνω από τα δύο τρίτα των Ευρωπαίων ζουν σε ιδιόκτητες κατοικίες. Στην Ελλάδα το ποσοστό ιδιοκατοίκησης μειώνεται σταθερά, έχοντας φτάσει το 2023 σε ιστορικό χαμηλό, κάτω από 70%ενώ στην Αθήνα εκτιμάται ότι είναι ακόμα χαμηλότερα, στο 64%

Οι νέοι Ευρωπαίοι εγκαταλείπουν κατά μέσο όρο το σπίτι των γονιών τους σε ηλικία 26,4 ετών. Αυτό ποικίλλει πολύ μεταξύ των χωρών της ΕΕ, από 21,3 έτη στη Φινλανδία έως 33,4 έτη στην Κροατία. Η Ελλάδα ανήκει στις χώρες που οι νέοι αργούν να ανοίξουν τα φτερά τους και να βρουν δικό τους σπίτι, με μέσο όρο εγκατάλειψης της γονικής στέγης τα 30,6 έτη.

Ποια μέτρα λαμβάνει η ΕΕ για το κόστος στέγασης;

Το 2021, το Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα με το οποίο καλεί τις χώρες της ΕΕ να αναγνωρίσουν την επαρκή στέγαση ως θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα που επιβάλλεται μέσω της νομοθεσίας. Όλοι θα πρέπει να έχουν ίση πρόσβαση σε αξιοπρεπή στέγαση, με σύνδεση σε πόσιμο νερό υψηλής ποιότητας, επαρκή αποχέτευση, λύματα και αξιόπιστη ενέργεια, είπαν οι ευρωβουλευτές.

Τον Ιούλιο του 2024, το Κοινοβούλιο εξέλεξε την Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν για δεύτερη θητεία ως πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Σε δήλωσή της πριν από την ψηφοφορία, η Φον Ντερ Λάιεν ανακοίνωσε ότι η στέγαση θα είναι από τις  βασικές προτεραιότητες της ΕΕ στη νέα θητεία και δήλωσε ότι, για πρώτη φορά, η Ένωση θα έχει έναν επίτροπο υπεύθυνο για τη στέγαση.

Τον Οκτώβριο του 2024, οι ευρωβουλευτές συζήτησαν την ανάγκη για βιώσιμη, αξιοπρεπή και οικονομικά προσιτή στέγαση με τον Αντιπρόεδρο της Επιτροπής Μαργαρίτη Σχινά.

Εξέφρασαν ανησυχίες για την έλλειψη στέγης, τους νέους που δεν μπορούν να αγοράσουν το δικό τους σπίτι και τόνισαν τη σημασία των επενδύσεων στην κοινωνική στέγαση.

Τον Δεκέμβριο του 2024, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε τη σύσταση ειδικής επιτροπής που θα πρέπει να προτείνει λύσεις για το πώς η ΕΕ θα πρέπει να αντιμετωπίσει τα ζητήματα με τη στέγαση. Η επιτροπή θα λειτουργήσει για ένα έτος.