Την ώρα που η Δύση προσπαθεί με αλλεπάλληλα πακέτα κυρώσεων να «γονατίσει» την οικονομία της Ρωσίας, οι τεράστιες κρατικές δαπάνες και οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού έχουν οδηγήσει σε απότομη αύξηση των πραγματικών μισθών και της κατανάλωσης. Και πλέον, η οικονομία κινδυνεύει να υπερθερμανθεί.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που επικαλούνται οι Financial Times, οι Ρώσοι είναι γεμάτοι με επιπλέον μετρητά – και πρόθυμοι να τα αποχωριστούν. Καθώς ο πόλεμος παρατείνεται, οι αυξανόμενοι μισθοί σε μια αναπτυσσόμενη αμυντική βιομηχανία εν καιρώ πολέμου ανάγκασαν τις μη στρατιωτικές επιχειρήσεις να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους για να προσελκύσουν εργαζομένους σε μια περίοδο έντονων ελλείψεων εργατικού δυναμικού.
Το αποτέλεσμα είναι ότι η Ρωσία βρέθηκε απροσδόκητα στη μέση μιας έκρηξης των καταναλωτικών δαπανών. «Οι πραγματικοί μισθοί εκτινάσσονται στα ύψη», σύμφωνα με τον Janis Kluge, ειδικό στην οικονομία της Ρωσίας στο Γερμανικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων και Ασφαλείας.
Οι πραγματικοί μισθοί έχουν αυξηθεί σχεδόν κατά 14% και η κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών κατά περίπου 25%, σύμφωνα με την Rosstat, τη ρωσική κρατική στατιστική υπηρεσία. Περαιτέρω αύξηση στους πραγματικούς μισθούς έως και 3,5% αναμένεται φέτος, παράλληλα με μια αναμενόμενη άνοδο 3% στο πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα, σύμφωνα με το Ρωσικό Κέντρο Μακροοικονομικής Ανάλυσης και Βραχυπρόθεσμων Προβλέψεων.
Την ίδια ώρα το ποσοστό ανεργίας, που προβλέπεται να φτάσει μεταξύ 7% και 8% το 2022, είναι στο 2,6% – ένα μετασοβιετικό χαμηλό ρεκόρ.
Αυτή η εκρηκτική αύξηση των αποδοχών γίνεται αισθητή σε όλο το κοινωνικοοικονομικό φάσμα, μεταμορφώνοντας δραματικά τη ζωή για μια ομάδα εργαζομένων χαμηλού εισοδήματος. Για παράδειγμα, οι εργαζόμενοι σε υφαντουργεία, οι οποίοι κέρδιζαν περί τα 250-350 δολάρια τον Δεκέμβριο του 2021, μπορούν τώρα να κερδίζουν έως και 1.400 δολάρια το μήνα. Ο μέσος μισθός για τους οδηγούς φορτηγών μεγάλων αποστάσεων αυξήθηκε κατά 38% σε σχέση με το προηγούμενο έτος.
Οι κυρώσεις
Ταυτόχρονα, οι δυτικές κυρώσεις και οι ρωσικοί έλεγχοι κεφαλαίων έχουν επηρεάσει τα κεφάλαια των πλούσιων πολιτών, οδηγώντας τον τομέα της πολυτελείας και δίνοντας στη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη, φημισμένες για τον πολιτισμό τους, τον αέρα των σύγχρονων πόλεων άνθησης.
Για πολλούς Ρώσους, υπάρχει η αίσθηση ότι τα οικονομικά τους βελτιώνονται. Μάλιστα, περισσότερο από το 13% των Ρώσων αξιολογούν την οικονομική τους κατάσταση ως «καλή» — το υψηλότερο από τότε που ξεκίνησαν τα αρχεία το 1999, λέει η Rosstat. Όσοι το αξιολογούν ως “κακή” ή “πολύ κακή” είναι επίσης στο ιστορικό χαμηλό, περίπου 14% και 1% αντίστοιχα.
Πόσο θα κρατήσει το… πάρτι;
Τώρα το ερώτημα είναι πόσο μπορεί να κρατήσει το πάρτι και ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες. Οι οικονομολόγοι επισημαίνουν ότι η άνθηση τροφοδοτήθηκε σε μεγάλο βαθμό από τις κρατικές δαπάνες, επενδύοντας απευθείας στην αμυντική βιομηχανία και μέσω της στήριξης σε άλλους τομείς, όπως η γεωργία, οι υποδομές και η αγορά ακινήτων.
Η κεντρική τράπεζα έχει αγωνιστεί για να αντιμετωπίσει τέτοιες πρωτοβουλίες και τον αυξανόμενο δομικό πληθωρισμό της τάξης του 8,7%, κυρίως διατηρώντας το επιτόκιο στο 16% από τον Δεκέμβριο του 2023.
Έτσι, ορισμένοι οικονομολόγοι προβλέπουν επιβράδυνση μόλις αυτό το φθινόπωρο. «Αν κοιτάξει κανείς απλώς τους αριθμούς, οι μακροοικονομικές πολιτικές της Ρωσίας είναι εντελώς ανισόρροπες», σχολιάζει η Iikka Korhonen, διευθύντρια του Ινστιτούτου της Τράπεζας της Φινλανδίας για τις Αναδυόμενες Οικονομίες.
Προς το παρόν, ο νέος πλούτος των Ρώσων καταναλωτών αναδιαμορφώνει την ίδια την εγχώρια οικονομία και κοινωνία. Τα δημογραφικά στοιχεία που έχουν δει τη μεγαλύτερη αλλαγή στο εισόδημα είναι αυτά για τον στρατό και ομάδες των χαμηλόμισθων εργαζομένων. Ένας ταχυμεταφορέας μπορεί τώρα να κερδίζει 200.000 ρούβλια το μήνα — το ίδιο με τα μέλη της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών, που αποτελείται από μερικούς από τους κορυφαίους ακαδημαϊκούς της χώρας.
Ανθίζει και ο εσωτερικός τουρισμός
Όσοι είχαν προηγουμένως χαμηλά εισοδήματα αυξάνουν τη ζήτηση τους για διαρκή αγαθά, όπως καλύτερη στέγαση ή αυτοκίνητα, καθώς και υπηρεσίες, όπως επισκευές σπιτιού, τουρισμός και φαγητό, σχολιάζει η Olga Belenkaya, επικεφαλής του τμήματος μακροοικονομικής ανάλυσης στη χρηματιστηριακή Finam με έδρα τη Μόσχα.
Η εκροή κεφαλαίων από τη Ρωσία έχει επίσης επιβραδυνθεί. Στον απόηχο της εισβολής στην Ουκρανία, η κεντρική τράπεζα ανέφερε τη φυγή κεφαλαίων ως κίνδυνο για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, αλλά πρόσφατα την αφαίρεσε από τη λίστα των ανησυχιών.
Η κατάσταση είναι ξεκάθαρη: οι άνθρωποι έχουν πολλά χρήματα, δεν έχουν πού να τα ξοδέψουν, επομένως τα ξοδεύουν σε εμπειρίες», σχολιάζουν πηγές των FT. Οι επιπτώσεις αυτού γίνονται πιο εμφανείς σε διάφορους τομείς. Τα ιδιωτικά σχολεία στη Ρωσία έχουν σημειώσει αύξηση της ζήτησης, ενώ στην εγχώρια ρωσική αγορά τέχνης, ορισμένα κομμάτια έχουν τιμές ρεκόρ από συλλέκτες.
Λίγο μετά την εισβολή, η ρωσική κεντρική τράπεζα στέρεψε το λεγόμενο χρηματοπιστωτικό σύσταση, αυξάνοντας τα επιτόκια από 9,5% σε 20% μέσα σε μια νύχτα και καθιερώνοντας ελέγχους κεφαλαίων. Οι ρωσικές εξαγωγές αποδείχθηκαν πιο ανθεκτικές από το αναμενόμενο και μπόρεσε να εξασφαλίσει τα περισσότερα από τα αγαθά που υπόκεινταν σε κυρώσεις μέσω παράλληλων εισαγωγών από τρίτες χώρες.
Ο ρόλος των κρατικών δαπανών
Η κεντρική τράπεζα της Ρωσίας προσδιορίζει τις κρατικές δαπάνες ως τον κύριο μοχλό της αύξησης του ΑΕΠ, σύμφωνα με έκθεση που δημοσιεύθηκε τον Ιούνιο. Οι δαπάνες που σχετίζονται με τον πόλεμο – συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής μηχανημάτων και ρούχων για την πρώτη γραμμή, της παραγωγής καυσίμων και των πληρωμών σε όσους πολεμούν και πεθαίνουν στην Ουκρανία – αυξήθηκαν σημαντικά, από περίπου 23% πριν από την εισβολή σε σχεδόν 40% τώρα.
Ένας από τους μεγαλύτερους συντελεστές στην πρόσφατη καταναλωτική έκρηξη ήταν μια σειρά επιδοτούμενων προγραμμάτων στεγαστικών δανείων. Λίγο μετά την εισβολή, το Κρεμλίνο αύξησε σημαντικά το πρόγραμμα «υποθήκες για όλους», το οποίο προσέφερε φθηνά δάνεια για νέες κατασκευές που ήταν πολύ χαμηλότερα από το βασικό επιτόκιο.
«Οι αρχές έπρεπε να αποδείξουν ότι, παρά τα σοκ και τις κυρώσεις, οι άνθρωποι θα μπορούσαν να αγοράσουν ένα διαμέρισμα», ανέφερε στους FT ο Sergei Skatov, ειδικός στη ρωσική αγορά ακινήτων, επισημαίνοντας ότι η ιδιοκτησία κατοικίας έχει «την υψηλότερη αξία» στη μετασοβιετική κοινωνία. Έτσι, η συνολική αξία των στεγαστικών δανείων στη Ρωσία αυξήθηκε 34,5% πέρυσι.
Πηγή: ΟΤ
