Θετικό είναι το ισοζύγιο της μετανάστευσης στην Ελλάδα, σύμφωνα με τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης, Κωστή Χατζηδάκη, παρά το γεγονός ότι τα στοιχεία για το brain drain διαψεύδουν εν μέρει την εικόνα αισιοδοξίας που προσπαθεί να περάσει η κυβέρνηση.
Μιλώντας στο Ετήσιο Συνέδριο του Brain ReGain που πραγματοποιήθηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, ο Κωστής Χατζηδάκης είπε: «Η Ελλάδα δεν είναι πια μονόδρομος φυγής, αλλά επιλογή επιστροφής. Σήμερα δεν μιλάμε πλέον για μια μαζική έξοδο, όπως τη δεκαετία της κρίσης. Το 2023, για πρώτη φορά από το 2008, το ισοζύγιο μετανάστευσης έγινε θετικό: 47.200 Έλληνες γύρισαν, 32.800 έφυγαν. Και αυτά τα στοιχεία δεν μπορούν να τα αμφισβητήσουν ούτε οι πιο σφοδροί επικριτές μας».
Οι πρωτοβουλίες της κυβέρνησης
Επικαλούμενος στοιχεία της μέχρι το τέλος του 2023, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης είπε ότι 400.000 από τις 600.000 Έλληνες της γενιάς του brain drain έχουν επιστρέψει, αποδίδοντας την επιτυχία αυτή στις πολιτικές της κυβέρνησης.
Γίνεται η Ελλάδα ελκυστικός προορισμός;
Σύμφωνα με τον Κωστή Χατζηδάκη, μερικές μόνο από τις πρωτοβουλίες της κυβέρνησης προκειμένου να γίνει η Ελλάδα ένας ελκυστικός προορισμός για τους Έλληνες τους εξωτερικού, είναι τα φορολογικά κίνητρα, δηλαδή 50% μειωμένος φόρος εισοδήματος για 7 χρόνια, αλλά και για το ReBrain Greece σε Λονδίνο, Άμστερνταμ, Ντίσελντορφ και οι Ημέρες Καριέρας της ΔΥΠΑ. Ο Κωστής Χατζηδάκης αναφέρθηκε επίσης και στην πρωτοβουλία του Κυριάκου Μητσοτάκη για την αυτόματη αναγνώριση της ιατρικής ειδικότητας από τις ΗΠΑ, η οποία εξαγγέλθηκε τον Απρίλιο, συνεπώς είναι πολύ νωρίς για να δούμε αποτελέσματα.
«Θα επέστρεφε κανείς αν η χώρα παρέμενε στο ίδιο σημείο που ήταν το 2015; Αν η οικονομία δεν αναπτυσσόταν με υπερδιπλάσιους ρυθμούς σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο; Αν η ανεργία δεν ακολουθούσε σταθερά καθοδική πορεία; Αν δεν αυξάνονταν οι μισθοί; Αν δεν γίνονταν νέες, μεγάλες επενδύσεις που δημιουργούν καλές δουλειές;», αναρωτήθηκε ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης.
Τι λένε τα ποιοτικά στοιχεία
Ωστόσο, τα ποιοτικά στοιχεία δείχνουν μια εικόνα όχι και τόσο ρόδινη. Επιστρέφουν μεν στην Ελλάδα άνθρωποι που αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν την περίοδο της κρίσης, αλλά στην πλειονότητά τους είναι λιγότερο ειδικευμένοι, κοντά στα όρια της συνταξιοδότησης και με κίνητρο κυρίως τα φορολογικά μέτρα της κυβέρνησης.
Σύμφωνα με τη μελέτη της Eurobank για την εξέλιξη του εργατικού δυναμικού την τελευταία 15ετία, η φυγή των εργαζομένων από την Ελλάδα συνεχίζεται, παρά την αναστροφή της τάσης. Η έρευνα βασίζεται σε στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ και της Eurobank, σύμφωνα με τα οποία το συνολικό ισοζύγιο μετανάστευσης είναι αρνητικό. Υπολογίζει ότι από το 2008 και μετά έφυγαν από την Ελλάδα περισσότερα από 500.000 άτομα και, σε συνδυασμό με τη μείωση του πληθυσμού τη δεκαετία 2011-2021, συρρικνώθηκε το εν δυνάμει εργατικό δυναμικό.
Την περίοδο 2008-2022 εισήλθαν στη χώρα 1,2 εκατ. άτομα και έφυγαν από αυτή 1,35 εκατ., με αποτέλεσμα να προκύπτει καθαρή εκροή 143,4 χιλ. ατόμων. Και αν το μεταναστευτικό έλλειμμα φαίνεται σχετικά μικρό, το ποιοτικό έλλειμμα είναι πολύ μεγάλο.
Έφυγαν και αλλοδαποί εργαζόμενοι στα χρόνια της κρίσης
Τα αποτελέσματα της μελέτης της Eurobank, ο πληθυσμός ηλικίας άνω των 15 ετών, επί του οποίου υπολογίζονται τα μεγέθη της απασχόλησης, την περίοδο 2008-2023 παρουσιάζει συνεχή πτώση με αποτέλεσμα να περιοριστεί κατά 4,2% (ή κατά 398,1 χιλ. άτομα) στα 9,04 εκατ. από τα 9,44 εκατ.
Eκροή ανθρώπινου κεφαλαίου
Η μείωση αυτή αποδίδεται κυρίως στην εκροή ανθρώπινου κεφαλαίου, το γνωστό brain drain, δηλαδή τη φυγής Ελλήνων στο εξωτερικό, αλλά και αλλοδαπών, κυρίως με χαμηλή εξειδίκευση, που αναζήτησαν εργασίας σε άλλες χώρες, λόγω της οικονομικής κρίσης.
Τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, για την περίοδο 2008-2020, για την οποία υπάρχουν δεδομένα μετανάστευσης, πάνω από 7 στα 10 άτομα που αποχώρησαν από την Ελλάδα (70,5%) ήταν άτομα που βρίσκονταν στην αρχή ή στο μέσο του εργασιακού τους βίου, δηλαδή άτομα ηλικίας 20-49 ετών. Και ο αριθμός των ατόμων που μετανάστευσαν προς την Ελλάδα την περίοδο 2008-2022 ήταν σαφώς μικρότερος αυτών που έφυγαν για το εξωτερικό. Συνεπώς, το ισοζύγιο εισόδου-εξόδου μεταναστών προς/από τη χώρα την περίοδο είναι αρνητικό.
ΙΟΒΕ: Από το 2019 επαναπατρίστηκαν 14.700
Το 2019, σύμφωνα με το ΙΟΒΕ, οι πολίτες που είχαν γεννηθεί στην Ελλάδα και διέμεναν στο εξωτερικό (ΕΖΕΣ, δηλαδή Ευρωπαϊκή ζώνη Ελευθέρων Συναλλαγών, που περιλαμβάνει Ευρωπαϊκή Ένωση, Ελβετία, Νορβηγία, Ισλανδία και Λιχτενστάιν) έφταναν σχεδόν τους 305.000, ενώ συνολικά οι Έλληνες πολίτες στη ζώνη ΕΖΕΣ ανέρχονταν σε 373.000. Ο αριθμός τους κορυφώθηκε το 2020: 374.700.
Οι ταλαντούχοι δεν επιστρέφουν
Έκτοτε, σύμφωνα με το ΙΟΒΕ, μόλις 26.600 Έλληνες πολίτες έχουν επιστρέψει από το 2019, ενώ στους 14.700 ανέρχονται εκείνοι που γεννήθηκαν στην Ελλάδα και επαναπατρίστηκαν. Επιπλέον επισημαίνεται ότι το ταλαντούχο προσωπικό όχι μόνο δεν επιστρέφει στη χώρα, αλλά οι εκροές είναι ακόμα μεγαλύτερες και οι επιστήμονες δύσκολα αποφασίζουν να επαναπατριστούν.
Παρά τα κίνητρα και τις αυξημένες αποδοχές που προσφέρουν οι ελληνικές επιχειρήσεις για να προσελκύσουν ταλαντούχο προσωπικό, στους 107.400 Έλληνες με ανώτατη εκπαίδευση που έμεναν στην ΕΖΕΣ προστέθηκαν ακόμη 400 στις αρχές του 2023.
Σύμφωνα με το ΙΟΒΕ, η Ελλάδα βρίσκεται στη 12η θέση μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών στη μετανάστευση ατόμων με ανώτατη εκπαίδευση στην ΕΖΕΣ (10,4 άτομα ανά 1.000 κατοίκους). Από την άλλη πλευρά, όσοι Έλληνες πολίτες έχουν λάβει εκπαίδευση Λυκείου και Επαγγελματικής Κατάρτισης επιστρέφουν με ικανοποιητικούς ρυθμούς στη χώρα.
