Οι διεθνείς πρακτικές για την προσέλκυση επιστημόνων και ανθρώπινου δυναμικού υψηλής ειδίκευσης αποτέλεσαν αντικείμενο του inForum, που άνοιξε τον διάλογο για το κρίσιμο ζήτημα του brain drain και πώς μπορεί να αντιστραφεί.
Χώρες σε ολόκληρο τον πλανήτη εντείνουν τις προσπάθειές τους για την πρόσληψη ταλαντούχων ερευνητών από τις ΗΠΑ, καθώς οι επιθέσεις στην αμερικανική επιστήμη από την κυβέρνηση του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ συνεχίζονται.
Τους τελευταίους μήνες, κυβερνήσεις και ιδρύματα ξεκίνησαν προγράμματα για να προσελκύσουν επιστήμονες από τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου η κυβέρνηση Τραμπ έκανε μεγάλες περικοπές στους προϋπολογισμούς της έρευνας και άρχισε να διαλύει επιστημονικούς οργανισμούς.
Οι προσπάθειες που ξεκίνησαν σε περιοχές όπως η Ευρώπη, ο Καναδάς, η Αυστραλία και η Κίνα κυμαίνονται από ενισχυμένες ευκαιρίες χρηματοδότησης έως νέα προγράμματα για την προσέλκυση επιστημόνων, με πολλά από αυτά να χρηματοδοτούνται με δεκάδες εκατομμύρια δολάρια. Η εν λόγω τάση έχει πυροδοτήσει μια συζήτηση σχετικά με το εάν η προσέλκυση Αμερικανών επιστημόνων στο εξωτερικό είναι ο καλύτερος τρόπος υποστήριξης μιας παγκόσμιας ερευνητικής κοινότητας της οποίας η ηγετική οντότητα βρίσκεται υπό πίεση – και εάν άλλα κράτη μπορούν να ανταγωνιστούν την αμερικανική χρηματοδότηση της έρευνας.
«Πρέπει πραγματικά να το δούμε ως έναν τρόπο βοήθειας της παγκόσμιας έρευνας και όχι ως τρόπο “λαθροθηρίας”», λέει στο επιστημονικό περιοδικό Nature η Μαρία Λέπτιν, η πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας (ERC), του κορυφαίου οργανισμού χρηματοδότησης της έρευνας στην ήπειρο.
«Προσωπικά το έχω χαρακτηρίσει ως δημιουργία καταφυγίου», προσθέτει. Στο πλαίσιο τέτοιων προσπαθειών, το ERC αυξάνει έως και κατά 2 εκατομμύρια ευρώ τα επιπλέον χρήματα που μπορούν να ζητήσουν από την αρχή οι ερευνητές που μετακινούνται στην Ευρώπη, προκειμένου να τους βοηθήσουν να ιδρύσουν τα εργαστήριά τους. Τα χρήματα θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να πληρωθούν για τη μετακίνηση ενός εργαστηρίου ή τη δημιουργία μιας ερευνητικής ομάδας.
Αυτό σημαίνει ότι το ERC προσφέρει τώρα ορισμένες επιχορηγήσεις αξίας έως και 4,5 εκατομμυρίων ευρώ για έως και 5 χρόνια, καθιστώντας τις ανταγωνιστικές έναντι των αντίστοιχων επιχορηγήσεων των ΗΠΑ. «Αυτό αυξάνει σημαντικά τα μεγέθη των επιχορηγήσεων», λέει η Λέπτιν. «Αποτελεί ένα καλό κίνητρο», προσθέτει.
«Κάντε την Ευρώπη μαγνήτη»
Αυτή η «χρηματοδότηση εκκίνησης» είναι ανοιχτή σε ερευνητές που μετακινούνται από οπουδήποτε στον πλανήτη προς ιδρύματα σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και σε άλλα κράτη που συνδέονται με το «Horizon Europe», το εμβληματικό επιστημονικό πρόγραμμα της ΕΕ. «Είναι για οποιονδήποτε – και νομίζω ότι είναι καλό. Θέλαμε να κάνουμε περισσότερα», λέει η Λέπτιν. Η κατάσταση στις ΗΠΑ «ήταν η “σταγόνα” που οδήγησε στην αύξηση της χρηματοδότηση για το συγκεκριμένο ζήτημα, στη συγκεκριμένη περίοδο της ιστορίας», προσθέτει.
Τα σχέδια του ERC συμπληρώνουν μια ευρύτερη πρωτοβουλία που ξεκίνησε αυτόν το μήνα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η πιο σημαντική από αυτές είναι το πρόγραμμα Choose Europe for Science, με κονδύλια ύψους 500 εκατομμυρίων ευρώ, που ανακοινώθηκε από την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. «Ο ρόλος της επιστήμης στον σημερινό κόσμο αμφισβητείται», είπε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά την παρουσίασή του στο Παρίσι. «Πρέπει να προσφέρουμε τα κατάλληλα κίνητρα για να κάνουμε την Ευρώπη πόλο έλξης για ερευνητές», πρόσθεσε.
Πώς τα κράτη προσελκύουν επιστήμονες
- Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας αναπτύσσει νέες, μεγαλύτερες, «σούπερ επιχορηγήσεις» για να προσελκύσει τους «καλύτερους» επιστήμονες.
- Το πρόγραμμα ATRAE του Ισπανικού Κρατικού Οργανισμού Ερευνών, το οποίο έχει σχεδιαστεί για να προσελκύει διεθνείς ερευνητές, φέτος επικεντρώνεται σε επιστήμονες με έδρα τις ΗΠΑ. «Προσφέρουμε πρόσθετη χρηματοδότηση 200.000 ευρώ για ερευνητές που έχουν επιλεγεί και προέρχονται από τις ΗΠΑ», δήλωσε στο Nature η Υπουργός Επιστήμης και Καινοτομίας της Ισπανίας, Ντιάνα Μοράν.
- Το Ολλανδικό Συμβούλιο Έρευνας δημιούργησε ένα ταμείο για την προσέλκυση διεθνών επιστημόνων, ανεξαρτήτως εθνικότητας, για να συνεχίσουν το έργο τους στην Ολλανδία.
- Το Συμβούλιο Έρευνας της Νορβηγίας έχει ξεκινήσει ένα πρόγραμμα 9,5 εκατομμυρίων δολαρίων για την πρόσληψη διεθνών ερευνητών. Το πρόγραμμα καλωσορίζει επιστήμονες που εργάζονται για το κλίμα, την υγεία, την ενέργεια και την τεχνητή νοημοσύνη (AI).
- Το Εμπορικό Επιμελητήριο της Δανίας πρότεινε ένα γρήγορο πρόγραμμα με στόχο να φέρει έως και 200 Αμερικανούς ερευνητές -σε τομείς όπως η κβαντική τεχνολογία, η ρομποτική και η κλιματική έρευνα- στη Δανία τα επόμενα τρία χρόνια.
- Η Αυστρία θέλει να διευκολύνει τα πανεπιστήμια να προσλαμβάνουν Αμερικανούς ερευνητές μέσω μιας προτεινόμενης τροποποίησης του νόμου για την οργάνωση των πανεπιστημίων που, σε ορισμένες περιπτώσεις, θα επέτρεπε στα ιδρύματα να παρακάμψουν την απαίτηση να δημοσιεύουν αγγελίες εργασίας για υποψηφίους που έχουν περάσει τουλάχιστον δύο χρόνια κάνοντας έρευνα ή διδασκαλία στις Ηνωμένες Πολιτείες. «Η Αυστρία στέκεται ως προπύργιο ασφάλειας, ευνοϊκών συνθηκών και ενός απεριόριστου ερευνητικού περιβάλλοντος – ιδιότητες που απουσιάζουν ολοένα και περισσότερο στις Ηνωμένες Πολιτείες», είπε στο Nature η αρμόδια υπουργός, Έβα-Μαρία Χολτσλάιτνερ.
- Το Πανεπιστήμιο Paris-Saclay έχει αναπτύξει διάφορες πρωτοβουλίες για να υποστηρίξει Αμερικανούς ερευνητές, συμπεριλαμβανομένων συμβολαίων διδακτορικών σπουδών και χρηματοδοτούμενων επισκέψεων για μελετητές. Τους ενθαρρύνει επίσης να υποβάλουν αίτηση μέσω υφιστάμενων προγραμμάτων, συμπεριλαμβανομένου του προγράμματος Alembert ως ερευνητικής έδρας και της υποτροφίας Chateaubriand, και αναφέρει ότι προσφέρονται θέσεις θητείας.
- Το Παρατηρητήριο του Παρισιού οργανώνει ένα «ειδικό πρόγραμμα» για να καλωσορίσει Αμερικανούς επιστήμονες που έχουν χάσει τη δουλειά τους ή θα προτιμούσαν να εργαστούν στη Γαλλία.
- Το Πανεπιστήμιο Aix Marseille στη Γαλλία δημιούργησε το πρόγραμμα Safe Place For Science για να καλωσορίσει Αμερικανούς επιστήμονες σε τομείς όπως το κλίμα, το περιβάλλον και η υγεία. Ήδη αξιολογεί τον πρώτο γύρο αιτήσεων.
- Το Vrije Universiteit Brussel «απελευθερώνει κεφάλαια και δημιουργεί ένα ειδικό σημείο επαφής για Αμερικανούς ερευνητές που θέλουν να συνεχίσουν την εργασία τους στις Βρυξέλλες».
- Το Joint European Disruptive Initiative, ένα ερευνητικό ίδρυμα με έδρα το Παρίσι, ξεκίνησε το πρόγραμμα Transatlantic Science Fellows για να προσελκύσει δέκα διαχειριστές για τα προγράμματά του, «ξεκινώντας από επιστήμονες από την Αμερική», «σε μια εποχή παγκόσμιων αβεβαιοτήτων».
- Το Πανεπιστημιακό Νοσοκομειακό Δίκτυο του Τορόντο ξεκίνησε το Canada Leads, επιδιώκοντας να προσλάβει 100 παγκοσμίως κορυφαίους επιστήμονες πρώιμης σταδιοδρομίας που εργάζονται στην ιολογία, την αναγεννητική ιατρική και τις περιοχές «που κινδυνεύουν λόγω της αλλαγής των τοπίων χρηματοδότησης της έρευνας σε ολόκληρο τον πλανήτη», λέει ένας εκπρόσωπός του. Το πρόγραμμα υπόσχεται 2 χρόνια χρηματοδότησης και έχει λάβει 300 εκδηλώσεις ενδιαφέροντος από τότε που ανακοινώθηκε: στις 7 Απριλίου.
- Το Πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ, στον Καναδά, έχει ξεκινήσει μια εκστρατεία συγκέντρωσης κεφαλαίων ύψους 25 εκατομμυρίων καναδικών δολαρίων Can (18 εκατομμύρια αμερικανικά δολάρια) για να προσλάβει κορυφαίους ερευνητές και ερευνητές πρώιμης σταδιοδρομίας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αντιμετωπίζουν πιέσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το πρόγραμμα θα υποστηρίξει ερευνητές σε τομείς όπως η υγεία, η τεχνητή νοημοσύνη, η βιοποικιλότητα και η δημόσια πολιτική.
- Η Ακαδημία Επιστημών της Αυστραλίας έχει ξεκινήσει ένα Παγκόσμιο Πρόγραμμα Προσέλκυσης Ταλέντων για να προσλάβει Αμερικανούς ερευνητές που εργάζονται σε τομείς εθνικών αναγκών. Η ακαδημία αναζητά επενδυτές για να χρηματοδοτήσει το πρόγραμμα, αλλά «υπήρξε έντονο ενδιαφέρον από ερευνητές με έδρα τις ΗΠΑ και Αυστραλούς που θέλουν να επιστρέψουν στην πατρίδα», λέει ο πρόεδρος της ακαδημίας, Τσενουπάτι Τζαγκαντίς.
- Στην Κίνα, μια διαφήμιση άρχισε να κυκλοφορεί στην πλατφόρμα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης X τον Φεβρουάριο, που έλεγε ότι η τεχνολογική πόλη Σεντζέν καλωσορίζει «παγκόσμια ταλέντα», ειδικά εκείνα που απορρίπτονται από τα αμερικανικά ιδρύματα, ανέφερε το Politico. Το Nature επικοινώνησε με διάφορα κινεζικά ιδρύματα για να ρωτήσει αν προσλάμβαναν Αμερικανούς επιστήμονες, αλλά δεν έλαβε απάντηση.
Στη Γαλλία, όπου έχουν προκύψει πολλά σχήματα, η κυβέρνηση ξεκίνησε το Choose France for Science για να ενθαρρύνει διεθνείς επιστήμονες που θέλουν να συνεχίσουν την εργασία τους σε γαλλικά ιδρύματα. Η πλατφόρμα, που λειτουργεί υπό τη Εθνική Υπηρεσία Ερευνών της Γαλλίας, προσφέρει κρατική χρηματοδότηση για την υποστήριξη ιδρυμάτων που θέλουν να φιλοξενήσουν ερευνητές που μετεγκαθίστανται.
Το Max Planck Society -το διάσημο δίκτυο ερευνητικών ινστιτούτων της Γερμανίας- έχει ξεκινήσει ένα Διατλαντικό Πρόγραμμα, το οποίο στοχεύει στη δημιουργία συνεργατικών ερευνητικών κέντρων με κορυφαία ιδρύματα των ΗΠΑ και θα προσφέρει πρόσθετες μεταδιδακτορικές θέσεις σε Αμερικανούς ερευνητές. Η εταιρεία έχει δεσμεύσει 12 εκατομμύρια ευρώ και συνεργάζεται με αμερικανικά ιδρύματα για να επεκτείνει τη χρηματοδότηση, είπε ένας εκπρόσωπός του.
Και, καθώς ορισμένοι Αμερικανοί επιστήμονες λένε ότι αναζητούν θέσεις εργασίας στο εξωτερικό, τα ιδρύματα ανέφεραν αύξηση των αιτήσεων εργασίας από Αμερικανούς ερευνητές. Στη Λωζάνη, το Ελβετικό Ομοσπονδιακό Τεχνολογικό Ινστιτούτο (EPFL) δέχεται αυξανόμενο αριθμό αυτόκλητων αιτήσεων από Αμερικανούς επιστήμονες, λέει εκπρόσωπός του, όπως και το Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ, στην Αυστραλία, σύμφωνα με την αναπληρώτρια αντιπρύτανη έρευνας, Τζούλι Κέρνεϊ.
