Σαρωτικές είναι οι αλλαγές που έρχονται σε διαθήκες και κληρονομιές το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα, αφού η αρμόδια επιτροπή για την Αναμόρφωση του Κληρονομικού Δικαίου έχει ολοκληρώσει το έργο της, με το οικείο βιβλίο του Αστικού Κώδικα να έχει ήδη γραφτεί και να έχει τεθεί σε γραμματολογική και συντακτική επεξεργασία…
Το νομοσχέδιο αναμένεται να παραδοθεί εντός των επόμενων ημερών στον υπουργό Δικαιοσύνης, Γιώργο Φλωρίδη, ενώ αμέσως μετά θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση, προκειμένου να εισαχθεί στο Κοινοβούλιο και να αποτελέσει νόμο του κράτους το συντομότερο δυνατόν, πιθανότατα τον Ιανουάριο του 2026.
Μεταξύ των ευρύτατων μεταρρυθμίσεων που περιλαμβάνει το νέο Κληρονομικό Δίκαιο, ιδιάζουσα σημασία έχει η εισαγωγή του ολωσδιόλου νέου θεσμού των κληρονομικών συμβάσεων – αυτών, δηλαδή, που συμφωνεί ο κληρονομούμενος με τους κληρονόμους του για το πώς θα κατανεμηθεί η περιουσία του, όσο βρίσκεται ακόμα εν ζωή.
Περιλαμβάνονται επίσης αλλαγές στα ποσοστά που κληρονομεί ο καθένας όταν δεν υπάρχει διαθήκη, αλλά και στη δυνατότητα, υπό προϋποθέσεις, να κληρονομήσει εκ του νόμου και ο σύντροφος του θανόντα, ακόμα και αν δεν υπάρχει γάμος ή σύμφωνο συμβίωσης.
Ισως, όμως, η πιο σημαντική αλλαγή κι αναμφίβολα αυτή που επηρεάζει συνολικότερα τις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες είναι αυτή που αφορά στα χρέη μιας κληρονομιάς. Αυτό που ισχύει στο Κληρονομικό μας Δίκαιο εδώ και αιώνες είναι ότι με τον θάνατο ενός προσώπου, αυτοί που τον κληρονομούν ευθύνονται για τα χρέη που άφησε ο θανών, με την ατομική τους περιουσία.
Πλέον, με την ψήφιση και την εφαρμογή του νέου νομοσχεδίου, αυτό σταματά να ισχύει και ορίζεται ότι «ο κληρονόμος δεν ευθύνεται με την ατομική του περιουσία για τις υποχρεώσεις της κληρονομιάς, εκτός αν το δηλώσει». Ετσι, οι δανειστές της κληρονομιάς θα καλούνται να αποζημιωθούν μόνο από το ενεργητικό της κληρονομιάς, από μία εντελώς νέα διαδικασία, που θα ονομάζεται «δικαστική εκκαθάριση» και θα περιγράφεται αναλυτικά στον Αστικό Κώδικα.
Τον τρόπο με τον οποίο θα ικανοποιούνται οι δανειστές της κληρονομιάς περιγράφει αναλυτικά ο «Ε.Τ.». Με νομικούς όρους, μέχρι σήμερα, με το που ο κληρονόμος κάνει αποδοχή της κληρονομιάς, αυτομάτως η περιουσία του γίνεται «ένα» με την κληρονομιά, τόσο ως προς τα δικαιώματα όσο και ως προς τις υποχρεώσεις.
Εκτός από τυχόν χρηματικό ποσό που μπορεί να κληρονομήσει, αποκτά παράλληλα την κυριότητα στο μερίδιο των κινητών και ακίνητων αντικειμένων που του αναλογεί, αλλά και την υποχρέωση να αποπληρώσει τα χρέη που έχει κληρονομήσει.
Πλέον, αυτό αλλάζει ριζικά, αφού, όπως αναφέρεται ρητά στον νέο νόμο, «τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις της κληρονομιάς αποχωρίζονται αυτοδικαίως από την περιουσία του κληρονόμου και αποτελούν χωριστή ομάδα που διοικείται από δικαστικό εκκαθαριστή».
ΠΡΟΣΩΠΟ-«ΚΛΕΙΔΙ»
Δικηγόρος που θα ορίζεται μέσω ειδικού καταλόγου
Ο δικαστικός εκκαθαριστής θα είναι δικηγόρος που θα ορίζεται από ειδικό κατάλογο, αφού έχει προηγηθεί η σχετική επιμόρφωσή του. Η εκκαθάριση της κληρονομιάς θα έχει στόχο να ικανοποιήσει όσο το δυνατόν σύμμετρα τις απαιτήσεις των δανειστών, θα υπάρχουν όμως και ειδικές ρυθμίσεις που θα δίνουν προτεραιότητα σε συγκεκριμένες χρηματικές απαιτήσεις, λ.χ. οι εργατικές διαφορές ικανοποιούνται πρώτες.
Ο εκκαθαριστής (ο οποίος θα μπορεί να ανακληθεί από το δικαστήριο ή να αντικατασταθεί ελεύθερα μετά από δικό του αίτημα) θα πρέπει να αποδεχτεί τον διορισμό του εντός δέκα ημερών και μέσα σε έναν μήνα να δημοσιοποιήσει τη σχετική δήλωση αποδοχής στον Τύπο (τουλάχιστον μία εφημερίδα της πρωτεύουσας), καλώντας τους δανειστές της κληρονομιάς να αναγγείλουν τις απαιτήσεις τους και να υποβάλουν τα δικαιολογητικά τους στοιχεία.
Εξάμηνη προθεσμία
Εφόσον κάποιος δανειστής έχει εγγράψει υποθήκη ή έχει επιβάλει κατάσχεση σε ακίνητο της κληρονομιάς, ο εκκαθαριστής θα είναι υποχρεωμένος να τον αναζητήσει με κάθε πρόσφορο μέσο. Οποιος θεωρεί ότι έχει απαιτήσεις από την κληρονομιά, θα έχει προθεσμία έξι μηνών για να καταθέσει τα σχετικά δικαιολογητικά. Αφού επαληθεύσει τις απαιτήσεις αυτές, ο εκκαθαριστής συντάσσει έκθεση, εντός τεσσάρων μηνών, ολοκληρώνοντας την απογραφή. Την έκθεση αυτή παραδίδει στο δικαστήριο και σε όλους τους ενδιαφερομένους, οι οποίοι μπορούν να υποβάλουν αντιρρήσεις, εφόσον το επιθυμούν, εντός δέκα ημερών.
Με την ολοκλήρωση της απογραφής, ο εκκαθαριστής μοιράζει την κληρονομιά στους δανειστές, κι εφόσον η περιουσία της δεν επαρκεί για να ικανοποιηθούν όλοι απόλυτα, θα συντάσσει έναν πίνακα κατάταξης των δανειστών, ικανοποιώντας τους όσο το δυνατόν πιο σύμμετρα. Μόλις ολοκληρωθεί κι αυτή η διαδικασία, οι δανειστές έχουν άλλες δέκα μέρες για να ασκήσουν ανακοπή κατά του πίνακα κατάταξης, με το δικαστήριο να λαμβάνει την απόφαση.
Αν δεν ασκηθεί ανακοπή, ο εκκαθαριστής μοιράζει αμέσως την περιουσία στους δανειστές και μέσα σε έναν μήνα οφείλει να δηλώσει στο δικαστήριο το πέρας της εκκαθάρισης. Εφόσον έχει απομείνει περιουσία, την αποδίδει στους κληρονόμους, ανάλογα με τις κληρονομικές τους μερίδες.
ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ
Αξιοποίηση της κληρονομούμενης περιουσίας για ικανοποίηση χρεών
Ολο αυτό το χρονικό διάστημα, ο εκκαθαριστής έχει ρόλο διοικητή της κληρονομικής περιουσίας, εισπράττοντας παράλληλα κάθε απαίτηση που τυχόν αυτή έχει (π.χ. ένα ενοίκιο). Εφόσον κρίνει πως είναι αναγκαίο, θα μπορεί και να πουλήσει ορισμένα ή και όλα τα αντικείμενα που περιλαμβάνονται στην κληρονομιά και να ζητήσει τη διενέργεια πλειστηριασμού για την εκποίηση ακινήτων. Ακίνητο που λειτουργεί ως οικογενειακή στέγη καθώς και οικογενειακή επιχείρηση θα εκποιείται μόνο ως τελευταία επιλογή.
Ο εκκαθαριστής θα λαμβάνει αμοιβή που θα ορίζεται από το δικαστήριο, ανάλογα με τη δυσκολία της κάθε υπόθεσης, θα έχει όμως και την ευθύνη για κάθε αμέλειά του κατά την εκκαθάριση.
Παράλληλα, οι κληρονόμοι δεν θα σταματήσουν να έχουν δικαιώματα όλο αυτό το διάστημα: θα μπορούν ακόμα και να διαθέτουν αντικείμενα της κληρονομιάς με άδεια του δικαστηρίου, να αποκομίζουν τα ωφελήματα της κληρονομιάς (υπό κάποιους περιορισμούς) και να διαθέτουν κεφάλαιο της κληρονομιάς για να ικανοποιηθούν οι δανειστές της ή για τη συντήρηση των αντικειμένων της.
ΤΑ ΥΠΕΡ ΚΑΙ ΤΑ ΚΑΤΑ
Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη ανάλυση για τα πλεονεκτήματα της νέας ρύθμισης: Πρόκειται για τεράστια οικονομική ανάσα προς τους πολίτες που καλούνται ως κληρονόμοι, αφού θα ξέρουν πως ό,τι και να συμβεί δεν θα έχουν τίποτα να χάσουν ακόμη και από μια υπερχρεωμένη κληρονομιά, παρά μόνο να κερδίσουν, εφόσον απομείνει κάποιο ποσό ως ενεργητικό, μετά την ικανοποίηση των δανειστών.
Το γεγονός αυτό αναμένεται να οδηγήσει σε ένα νέο περιβάλλον, στο οποίο οι πολίτες δεν θα προχωρούν σε αποποιήσεις κληρονομιάς, με σκοπό να αποφευχθεί το συχνό, σήμερα, φαινόμενο να καταλήγουν ένα σωρό περιουσίες στα αζήτητα, επειδή κανείς δεν θέλει να ασχοληθεί με τα «βαρίδια» τους.
Από την άλλη, υπάρχει η αντίρρηση (η οποία μάλιστα διατυπώθηκε, σύμφωνα με πληροφορίες και από μέλη της Επιτροπής) ότι η νέα ρύθμιση θα επιφέρει αναταραχή στις συναλλαγές, αφού οι δανειστές θα ξέρουν ότι μπορεί να μην ικανοποιηθούν πλήρως, στην περίπτωση ενός θανάτου.
Ωστόσο, οι αντιδράσεις αυτές ξεπεράστηκαν με το σκεπτικό πως και σήμερα δεν υπάρχει σε πολλές περιπτώσεις καμία ικανοποίηση των δανειστών, όταν πληθώρα κληρονόμων προβαίνει σε αποποιήσεις…
Συνέχεια άρθρου...
Το νομοσχέδιο αναμένεται να παραδοθεί εντός των επόμενων ημερών στον υπουργό Δικαιοσύνης, Γιώργο Φλωρίδη, ενώ αμέσως μετά θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση, προκειμένου να εισαχθεί στο Κοινοβούλιο και να αποτελέσει νόμο του κράτους το συντομότερο δυνατόν, πιθανότατα τον Ιανουάριο του 2026.
Μεταξύ των ευρύτατων μεταρρυθμίσεων που περιλαμβάνει το νέο Κληρονομικό Δίκαιο, ιδιάζουσα σημασία έχει η εισαγωγή του ολωσδιόλου νέου θεσμού των κληρονομικών συμβάσεων – αυτών, δηλαδή, που συμφωνεί ο κληρονομούμενος με τους κληρονόμους του για το πώς θα κατανεμηθεί η περιουσία του, όσο βρίσκεται ακόμα εν ζωή.
Περιλαμβάνονται επίσης αλλαγές στα ποσοστά που κληρονομεί ο καθένας όταν δεν υπάρχει διαθήκη, αλλά και στη δυνατότητα, υπό προϋποθέσεις, να κληρονομήσει εκ του νόμου και ο σύντροφος του θανόντα, ακόμα και αν δεν υπάρχει γάμος ή σύμφωνο συμβίωσης.
Πλέον, με την ψήφιση και την εφαρμογή του νέου νομοσχεδίου, αυτό σταματά να ισχύει και ορίζεται ότι «ο κληρονόμος δεν ευθύνεται με την ατομική του περιουσία για τις υποχρεώσεις της κληρονομιάς, εκτός αν το δηλώσει». Ετσι, οι δανειστές της κληρονομιάς θα καλούνται να αποζημιωθούν μόνο από το ενεργητικό της κληρονομιάς, από μία εντελώς νέα διαδικασία, που θα ονομάζεται «δικαστική εκκαθάριση» και θα περιγράφεται αναλυτικά στον Αστικό Κώδικα.
Τον τρόπο με τον οποίο θα ικανοποιούνται οι δανειστές της κληρονομιάς περιγράφει αναλυτικά ο «Ε.Τ.». Με νομικούς όρους, μέχρι σήμερα, με το που ο κληρονόμος κάνει αποδοχή της κληρονομιάς, αυτομάτως η περιουσία του γίνεται «ένα» με την κληρονομιά, τόσο ως προς τα δικαιώματα όσο και ως προς τις υποχρεώσεις.
Εκτός από τυχόν χρηματικό ποσό που μπορεί να κληρονομήσει, αποκτά παράλληλα την κυριότητα στο μερίδιο των κινητών και ακίνητων αντικειμένων που του αναλογεί, αλλά και την υποχρέωση να αποπληρώσει τα χρέη που έχει κληρονομήσει.
Πλέον, αυτό αλλάζει ριζικά, αφού, όπως αναφέρεται ρητά στον νέο νόμο, «τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις της κληρονομιάς αποχωρίζονται αυτοδικαίως από την περιουσία του κληρονόμου και αποτελούν χωριστή ομάδα που διοικείται από δικαστικό εκκαθαριστή».
ΠΡΟΣΩΠΟ-«ΚΛΕΙΔΙ»
Δικηγόρος που θα ορίζεται μέσω ειδικού καταλόγου
Ο δικαστικός εκκαθαριστής θα είναι δικηγόρος που θα ορίζεται από ειδικό κατάλογο, αφού έχει προηγηθεί η σχετική επιμόρφωσή του. Η εκκαθάριση της κληρονομιάς θα έχει στόχο να ικανοποιήσει όσο το δυνατόν σύμμετρα τις απαιτήσεις των δανειστών, θα υπάρχουν όμως και ειδικές ρυθμίσεις που θα δίνουν προτεραιότητα σε συγκεκριμένες χρηματικές απαιτήσεις, λ.χ. οι εργατικές διαφορές ικανοποιούνται πρώτες.
Ο εκκαθαριστής (ο οποίος θα μπορεί να ανακληθεί από το δικαστήριο ή να αντικατασταθεί ελεύθερα μετά από δικό του αίτημα) θα πρέπει να αποδεχτεί τον διορισμό του εντός δέκα ημερών και μέσα σε έναν μήνα να δημοσιοποιήσει τη σχετική δήλωση αποδοχής στον Τύπο (τουλάχιστον μία εφημερίδα της πρωτεύουσας), καλώντας τους δανειστές της κληρονομιάς να αναγγείλουν τις απαιτήσεις τους και να υποβάλουν τα δικαιολογητικά τους στοιχεία.
Εξάμηνη προθεσμία
Εφόσον κάποιος δανειστής έχει εγγράψει υποθήκη ή έχει επιβάλει κατάσχεση σε ακίνητο της κληρονομιάς, ο εκκαθαριστής θα είναι υποχρεωμένος να τον αναζητήσει με κάθε πρόσφορο μέσο. Οποιος θεωρεί ότι έχει απαιτήσεις από την κληρονομιά, θα έχει προθεσμία έξι μηνών για να καταθέσει τα σχετικά δικαιολογητικά. Αφού επαληθεύσει τις απαιτήσεις αυτές, ο εκκαθαριστής συντάσσει έκθεση, εντός τεσσάρων μηνών, ολοκληρώνοντας την απογραφή. Την έκθεση αυτή παραδίδει στο δικαστήριο και σε όλους τους ενδιαφερομένους, οι οποίοι μπορούν να υποβάλουν αντιρρήσεις, εφόσον το επιθυμούν, εντός δέκα ημερών.
Με την ολοκλήρωση της απογραφής, ο εκκαθαριστής μοιράζει την κληρονομιά στους δανειστές, κι εφόσον η περιουσία της δεν επαρκεί για να ικανοποιηθούν όλοι απόλυτα, θα συντάσσει έναν πίνακα κατάταξης των δανειστών, ικανοποιώντας τους όσο το δυνατόν πιο σύμμετρα. Μόλις ολοκληρωθεί κι αυτή η διαδικασία, οι δανειστές έχουν άλλες δέκα μέρες για να ασκήσουν ανακοπή κατά του πίνακα κατάταξης, με το δικαστήριο να λαμβάνει την απόφαση.
Αν δεν ασκηθεί ανακοπή, ο εκκαθαριστής μοιράζει αμέσως την περιουσία στους δανειστές και μέσα σε έναν μήνα οφείλει να δηλώσει στο δικαστήριο το πέρας της εκκαθάρισης. Εφόσον έχει απομείνει περιουσία, την αποδίδει στους κληρονόμους, ανάλογα με τις κληρονομικές τους μερίδες.
ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ
Αξιοποίηση της κληρονομούμενης περιουσίας για ικανοποίηση χρεών
Ολο αυτό το χρονικό διάστημα, ο εκκαθαριστής έχει ρόλο διοικητή της κληρονομικής περιουσίας, εισπράττοντας παράλληλα κάθε απαίτηση που τυχόν αυτή έχει (π.χ. ένα ενοίκιο). Εφόσον κρίνει πως είναι αναγκαίο, θα μπορεί και να πουλήσει ορισμένα ή και όλα τα αντικείμενα που περιλαμβάνονται στην κληρονομιά και να ζητήσει τη διενέργεια πλειστηριασμού για την εκποίηση ακινήτων. Ακίνητο που λειτουργεί ως οικογενειακή στέγη καθώς και οικογενειακή επιχείρηση θα εκποιείται μόνο ως τελευταία επιλογή.
Ο εκκαθαριστής θα λαμβάνει αμοιβή που θα ορίζεται από το δικαστήριο, ανάλογα με τη δυσκολία της κάθε υπόθεσης, θα έχει όμως και την ευθύνη για κάθε αμέλειά του κατά την εκκαθάριση.
Παράλληλα, οι κληρονόμοι δεν θα σταματήσουν να έχουν δικαιώματα όλο αυτό το διάστημα: θα μπορούν ακόμα και να διαθέτουν αντικείμενα της κληρονομιάς με άδεια του δικαστηρίου, να αποκομίζουν τα ωφελήματα της κληρονομιάς (υπό κάποιους περιορισμούς) και να διαθέτουν κεφάλαιο της κληρονομιάς για να ικανοποιηθούν οι δανειστές της ή για τη συντήρηση των αντικειμένων της.
ΤΑ ΥΠΕΡ ΚΑΙ ΤΑ ΚΑΤΑ
Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη ανάλυση για τα πλεονεκτήματα της νέας ρύθμισης: Πρόκειται για τεράστια οικονομική ανάσα προς τους πολίτες που καλούνται ως κληρονόμοι, αφού θα ξέρουν πως ό,τι και να συμβεί δεν θα έχουν τίποτα να χάσουν ακόμη και από μια υπερχρεωμένη κληρονομιά, παρά μόνο να κερδίσουν, εφόσον απομείνει κάποιο ποσό ως ενεργητικό, μετά την ικανοποίηση των δανειστών.
Το γεγονός αυτό αναμένεται να οδηγήσει σε ένα νέο περιβάλλον, στο οποίο οι πολίτες δεν θα προχωρούν σε αποποιήσεις κληρονομιάς, με σκοπό να αποφευχθεί το συχνό, σήμερα, φαινόμενο να καταλήγουν ένα σωρό περιουσίες στα αζήτητα, επειδή κανείς δεν θέλει να ασχοληθεί με τα «βαρίδια» τους.
Από την άλλη, υπάρχει η αντίρρηση (η οποία μάλιστα διατυπώθηκε, σύμφωνα με πληροφορίες και από μέλη της Επιτροπής) ότι η νέα ρύθμιση θα επιφέρει αναταραχή στις συναλλαγές, αφού οι δανειστές θα ξέρουν ότι μπορεί να μην ικανοποιηθούν πλήρως, στην περίπτωση ενός θανάτου.
Ωστόσο, οι αντιδράσεις αυτές ξεπεράστηκαν με το σκεπτικό πως και σήμερα δεν υπάρχει σε πολλές περιπτώσεις καμία ικανοποίηση των δανειστών, όταν πληθώρα κληρονόμων προβαίνει σε αποποιήσεις…
