Ο Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε στις 2 Απριλίου ότι οι ΗΠΑ επιβάλλουν γενικό δασμό της τάξης του 10% στα εισαγόμενα προϊόντα από όλες τις χώρες και αμοιβαίους δασμούς, όπως τους χαρακτήρισε, σε δεκάδες κράτη που, σύμφωνα με τον ίδιο, κερδίζουν εις βάρος των Αμερικανών.
Για ορισμένα προϊόντα, όπως τα προϊόντα από το Μεξικό, οι τιμές θα μπορούσαν να αυξηθούν πολύ πιο γρήγορα μετά την έναρξη ισχύος των δασμών
Από εκείνη τη στιγμή και μετά η παγκόσμια οικονομία «τρίζει», τα χρηματιστήρια πέφτουν, η ανησυχία αυξάνεται.
Ορισμένες από τις χώρες οι οποίες βρέθηκαν στο στόχαστρο του Τραμπ έχουν ήδη ανακοινώσει αντίποινα, όπως η Κίνα, με τους αναλυτές να μιλούν για την αρχή ενός παγκόσμιου εμπορικού πολέμου.
Το περιοδικό Time φιλοξενεί άρθρο των Κρίστοφερ Ρούγκαμπερ και Πολ Γουάισμαν του Associated Press που επιχείρησαν να απαντήσουν σε βασικά ερωτήματα γύρω από την απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ.
Τι επιδιώκει να πετύχει ο Τραμπ με τους δασμούς
Συχνά δεν είναι σαφές ποιος είναι ο τελικός στόχος του Αμερικανού προέδρου, γεγονός που ενισχύει την αβεβαιότητα που περιβάλλει τους εμπορικούς πολέμους του.
Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει αναφέρει διαφορετικούς λόγους για τους σαρωτικούς δασμούς στις εισαγωγές, οι οποίοι μερικές φορές αντιφάσκουν μεταξύ τους.
Ο Τραμπ έχει πει ότι οι δασμοί μπορούν να αυξήσουν τα έσοδα του αμερικανικού υπουργείου Οικονομικών, να προστατεύσουν τις αμερικανικές βιομηχανίες, να προσελκύσουν εργοστάσια στις ΗΠΑ και να χρησιμεύσουν ως διαπραγματευτική τακτική για να κάνουν άλλες χώρες να υποκύψουν στη θέλησή του.
Είτε αυτό σημαίνει να τις πείσουν να μειώσουν τους δικούς τους δασμούς είτε να πατάξουν την παράνομη ροή ναρκωτικών και μεταναστών στις ΗΠΑ.
Αλλά αν οι δασμοί σημαίνουν ότι οι Αμερικανοί αγοράζουν λιγότερα προϊόντα εισαγωγής ή αν οι εταιρείες μεταφέρουν εργοστάσια στις Ηνωμένες Πολιτείες, τότε τα έσοδα από τους δασμούς θα μειωθούν, υπονομεύοντας το σχέδιό του να τους χρησιμοποιήσει ως εναλλακτική λύση για την εξασφάλιση πόρων αντί του φόρου εισοδήματος.
Ο Αμερικανός πρόεδρος δήλωσε την Πέμπτη ότι οι δασμοί «μας δίνουν μεγάλη δύναμη να διαπραγματευτούμε» και ότι δελεάζουν άλλες χώρες να προσφερθούν να μειώσουν τους δικούς τους εμπορικούς φραγμούς. «Κάθε χώρα μας καλεί», δήλωσε ο Τραμπ. «Αυτή είναι η ομορφιά αυτού που κάνουμε. Βάζουμε τους εαυτούς μας στη θέση του οδηγού».
Την ίδια ημέρα, ο σύμβουλος του Λευκού Οίκου για θέματα εμπορίου Πίτερ Ναβάρο δήλωσε στο CNBC ότι οι δασμοί επρόκειτο να παραμείνουν. Η ιδέα είναι να κάνουν τις εταιρείες να παράγουν αγαθά στην Αμερική, όχι στο εξωτερικό, μειώνοντας τα μακροχρόνια εμπορικά ελλείμματα των ΗΠΑ. «Επιτρέψτε μου να το ξεκαθαρίσω αυτό», είπε. «Δεν πρόκειται για διαπραγμάτευση. Δεν είναι αυτό. Πρόκειται για μια εθνική κατάσταση έκτακτης ανάγκης», τόνισε.
Τι είναι η νομισματική χειραγώγηση
Η χειραγώγηση του νομίσματος λαμβάνει χώρα όταν μια χώρα πιέζει σκόπιμα την αξία του νομίσματός της προς τα κάτω, γεγονός που καθιστά τις εξαγωγές των εταιρειών της φθηνότερες στις ξένες αγορές και τους παρέχει αθέμιτο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.
Ανακοινώνοντας φέτος σαρωτικούς δασμούς, ο Τραμπ κατηγόρησε άλλες χώρες ότι χρησιμοποιούν αυτή την τακτική για να αποκτήσουν αθέμιτο πλεονέκτημα έναντι των αμερικανικών εταιρειών.
Η Κίνα, ειδικότερα, κατηγορούνταν για χρόνια για τη χειραγώγηση του νομίσματός της προς τα κάτω για να ενισχύσει τις εξαγωγές. Ωστόσο, τον περασμένο Νοέμβριο το υπουργείο Οικονομικών της κυβέρνησης Μπάιντεν κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «κανένας σημαντικός εμπορικός εταίρος των ΗΠΑ» δεν είχε χειραγωγήσει το νόμισμά του για να αποκτήσει αθέμιτο πλεονέκτημα κατά το οικονομικό έτος που έληξε τον Ιούνιο του 2024.
Έχουν οι άλλες χώρες τόσο υψηλούς δασμούς;
Σύμφωνα με την κυβέρνηση Τραμπ, οι δασμοί και οι εμπορικοί φραγμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης έναντι των ΗΠΑ ανέρχονται σε δασμούς 39% επί των αμερικανικών προϊόντων, ενώ της Κίνας, όπως λέει, είναι 67% και της Ινδίας 52%.
Τα νούμερα αυτά είναι πολύ υψηλότερα από αυτά που λένε άλλες πηγές.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου υπολογίζει τους μέσους δασμούς της ΕΕ σε όλες τις εισαγωγές στο 2,7%, της Κίνας στο 3% και της Ινδίας στο 12%.
Η κυβέρνηση Τραμπ λέει ότι συμπεριλαμβάνει στους υπολογισμούς της τη χειραγώγηση του νομίσματος, τις κυβερνητικές επιδοτήσεις και άλλα εμπόδια στο εμπόριο. Ο Τραμπ δήλωσε την Τετάρτη ότι είναι «ευγενικός» και στη συνέχεια χρέωσε τα μισά από όσα επέβαλαν άλλες χώρες στις ΗΠΑ, όπως υποστηρίζει η αμερικανική πλευρά.
Έτσι, οι ΗΠΑ θα επιβάλουν από τις 9 Απριλίου δασμούς 20% στις εισαγωγές από την Ευρώπη, 26% στην Ινδία και 34% στην Κίνα.
Για την Κίνα, αυτό είναι επιπλέον άλλων δασμών, πράγμα που σημαίνει ότι ορισμένα κινεζικά προϊόντα θα αντιμετωπίσουν δασμούς έως και 79%.
Οι ΗΠΑ θα επιβάλουν δασμούς 34% στην Κίνα.
Πώς υπολογίστηκαν οι δασμοί που επιβλήθηκαν από τον Τραμπ;
Πολλές χώρες λαμβάνουν και άλλα μέτρα εκτός από τους δασμούς για να περιορίσουν την πρόσβαση στις αγορές τους. Η ΕΕ, για παράδειγμα, περιορίζει τις εισαγωγές βοδινού κρέατος από τις ΗΠΑ που έχει υποστεί επεξεργασία με ορμόνες και η αμερικανική κυβέρνηση παραπονιέται εδώ και καιρό ότι η Κίνα δεν προστατεύει την πνευματική ιδιοκτησία, όπως το λογισμικό που κατασκευάζεται από αμερικανικές εταιρείες.
Ωστόσο, οι παράγοντες αυτοί δεν εξηγούν πώς η κυβέρνηση των ΗΠΑ κατέληξε σε τόσο υψηλούς αριθμούς για τους δασμούς άλλων χωρών. Αντίθετα, ο Λευκός Οίκος λέει ότι έκανε έναν απλό υπολογισμό: Πήρε το μέγεθος της εμπορικής ανισορροπίας κάθε χώρας σε αγαθά με τις Ηνωμένες Πολιτείες και το διαιρούσε με το πόσο εισάγει η Αμερική από το συγκεκριμένο κράτος.
Στη συνέχεια πήρε το μισό από αυτό το ποσοστό και το έκανε τον νέο δασμολογικό συντελεστή.
Οι ΗΠΑ θα επιβάλουν από τις 9 Απριλίου δασμούς 20% στις εισαγωγές από την Ευρώπη.
Πού πάνε τα χρήματα από τους δασμούς; Μπορεί ο Τραμπ να αξιοποιήσει πόρους από το Ταμείο Γενικών Εσόδων χωρίς εποπτεία;
Οι δασμοί είναι φόροι επί των εισαγωγών, οι οποίοι εισπράττονται όταν τα ξένα προϊόντα περνούν τα σύνορα των ΗΠΑ από την Υπηρεσία Τελωνείων και Προστασίας των Συνόρων. Τα χρήματα – περίπου 80 δισεκατομμύρια δολάρια πέρσι – πηγαίνουν στο αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών για να βοηθήσουν στην πληρωμή των δαπανών της ομοσπονδιακής κυβέρνησης. Το Κογκρέσο έχει την εξουσία να πει πώς θα δαπανηθούν τα χρήματα.
Ο Τραμπ – που υποστηρίζεται σε μεγάλο βαθμό από τους Ρεπουμπλικάνους βουλευτές που ελέγχουν τη Γερουσία και τη Βουλή των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ – επιθυμεί να χρησιμοποιήσει τα αυξημένα έσοδα από τους δασμούς για να χρηματοδοτήσει φορολογικές περικοπές που, σύμφωνα με αναλυτές, θα ωφελήσουν δυσανάλογα τους πλούσιους.
Συγκεκριμένα, θέλουν να παρατείνουν τις φορολογικές περικοπές που ψηφίστηκαν κατά την πρώτη θητεία του Τραμπ και οι οποίες σε μεγάλο βαθμό λήγουν στο τέλος του 2025.
Το Tax Foundation, μια μη κομματική δεξαμενή σκέψης στην Ουάσινγκτον, διαπίστωσε ότι η παράταση των φορολογικών περικοπών του Τραμπ θα μείωνε τα ομοσπονδιακά έσοδα κατά 4,5 τρισεκατομμύρια δολάρια από το 2025 έως το 2034.
Ο Τραμπ θέλει υψηλότερους δασμούς για να αντισταθμίσει τις χαμηλότερες φορολογικές εισπράξεις. Μια άλλη δεξαμενή σκέψης, το Κέντρο Φορολογικής Πολιτικής, ανέφερε ότι η παράταση των φοροελαφρύνσεων του 2017 θα προσφέρει συνεχή φορολογική ελάφρυνση στους Αμερικανούς σε όλα τα εισοδηματικά επίπεδα, «αλλά τα νοικοκυριά με υψηλότερο εισόδημα θα λάβουν μεγαλύτερο όφελος».
Πόσο γρήγορα θα αυξηθούν οι τιμές ως αποτέλεσμα της δασμολογικής πολιτικής;
Αυτό εξαρτάται από το πώς θα αντιδράσουν οι επιχειρήσεις τόσο στις ΗΠΑ όσο και στο εξωτερικό, αλλά οι καταναλωτές θα μπορούσαν να δουν τις συνολικές τιμές να αυξάνονται μέσα σε ένα ή δύο μήνες από την επιβολή των δασμών.
Για ορισμένα προϊόντα, όπως τα προϊόντα από το Μεξικό, οι τιμές θα μπορούσαν να αυξηθούν πολύ πιο γρήγορα μετά την έναρξη ισχύος των δασμών.
Ορισμένοι Αμερικανοί λιανέμποροι και άλλοι εισαγωγείς μπορεί να αναλάβουν μέρος του κόστους του δασμού και οι εξαγωγείς στο εξωτερικό μπορεί να μειώσουν τις τιμές τους για να αντισταθμίσουν τους επιπλέον δασμούς. Αλλά για πολλές επιχειρήσεις, οι δασμοί που ανακοίνωσε ο Τραμπ την Τετάρτη – όπως το 20% στις εισαγωγές από την Ευρώπη – θα είναι πολύ μεγάλοι για να τους απορροφήσουν μόνες τους.
Οι εταιρείες μπορεί επίσης να χρησιμοποιήσουν τους δασμούς ως δικαιολογία για να αυξήσουν τις τιμές. Όταν ο Τραμπ επέβαλε δασμούς στα πλυντήρια ρούχων το 2018, μελέτες έδειξαν αργότερα ότι οι λιανοπωλητές αύξησαν τις τιμές τόσο στα πλυντήρια όσο και στα στεγνωτήρια, παρόλο που δεν υπήρχαν νέοι δασμοί στα στεγνωτήρια.
Ένα βασικό ερώτημα για τους επόμενους μήνες είναι αν θα συμβεί ξανά κάτι παρόμοιο. Οι οικονομολόγοι ανησυχούν ότι οι καταναλωτές, έχοντας μόλις ζήσει τη μεγαλύτερη πληθωριστική έξαρση των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών, είναι πιο συνηθισμένοι στην άνοδο των τιμών απ’ ό,τι ήταν πριν από την πανδημία.
Ωστόσο, υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι οι Αμερικανοί, αποθαρρυμένοι από την άνοδο του κόστους ζωής, είναι λιγότερο πρόθυμοι να δεχτούν τις αυξήσεις των τιμών και απλώς θα περιορίσουν τις αγορές τους. Αυτό θα μπορούσε να αποθαρρύνει τις επιχειρήσεις από το να αυξήσουν τις τιμές κατά πολύ.
Η ανακοίνωση των δασμών από τον Τραμπ:
— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) April 3, 2025
Ποιο μπορεί να είναι το όριο της κυβέρνησης Τραμπ; Το Κογκρέσο παίζει κανένα ρόλο;
Το Σύνταγμα των ΗΠΑ παραχωρεί στο Κογκρέσο την εξουσία καθορισμού δασμών. Όμως, με την πάροδο των ετών, το Κογκρέσο μεταβίβασε τις εξουσίες αυτές στον πρόεδρο μέσω διάφορων νόμων. Οι νόμοι αυτοί καθορίζουν τις συνθήκες υπό τις οποίες ο Λευκός Οίκος μπορεί να επιβάλει δασμούς, οι οποίοι συνήθως περιορίζονται σε περιπτώσεις όπου οι εισαγωγές απειλούν την εθνική ασφάλεια ή βλάπτουν σοβαρά έναν συγκεκριμένο κλάδο.
Στο παρελθόν, οι πρόεδροι επέβαλαν γενικά δασμούς μόνο μετά τη διεξαγωγή δημόσιων ακροάσεων για να καθορίσουν αν ορισμένες εισαγωγές πληρούσαν αυτά τα κριτήρια. Ο Τραμπ ακολούθησε αυτά τα βήματα όταν επέβαλε δασμούς στην πρώτη του θητεία.
Στη δεύτερη θητεία του, ωστόσο, ο Τραμπ προσπάθησε να χρησιμοποιήσει τις εξουσίες έκτακτης ανάγκης που προβλέπονται σε νόμο του 1977 για να επιβάλει δασμούς με έναν πιο ad hoc τρόπο. Ο Τραμπ έχει πει, για παράδειγμα, ότι η φαιντανύλη που εισρέει από τον Καναδά και το Μεξικό συνιστά εθνική κατάσταση έκτακτης ανάγκης και έχει χρησιμοποιήσει αυτό το πρόσχημα για να επιβάλει δασμούς 25% σε αγαθά και από τις δύο χώρες.
Το Κογκρέσο μπορεί να επιδιώξει να ακυρώσει μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης που κηρύσσει ο πρόεδρος, και ο γερουσιαστής Τιμ Κέιν, Δημοκρατικός από τη Βιρτζίνια, πρότεινε να γίνει ακριβώς αυτό όσον αφορά τον Καναδά. Αυτή η νομοθεσία θα μπορούσε να περάσει από τη Γερουσία, αλλά πιθανότατα θα καταψηφιζόταν στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Άλλα νομοσχέδια στο Κογκρέσο που θα περιόριζαν επίσης την εξουσία του προέδρου να καθορίζει δασμούς αντιμετωπίζουν επίσης δύσκολες πιθανότητες να περάσουν.
