Οι δασμοί που επέβαλε ο Αμερικανός πρόεδρος είναι μεγάλη πρόκληση για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα προϊόντα της για να εισαχθούν στις ΗΠΑ επιβαρύνονται ήδη με σημαντικό δασμολογικό κόστος, το οποίο θα αυξηθεί αν δεν επιτευχθεί συμφωνία έως τις 8 Ιουλίου. Ωστόσο, υπάρχουν και αναλυτές που θεωρούν ότι αυτή μπορεί να είναι μια «χρυσή ευκαιρία» για την ίδια την Ευρωπαϊκής Ένωση. Μπορεί, επιτέλους, όπως λένε, να προχωρήσει στην πραγματική ενοποίηση της αγοράς της.
Τι ισχύει σήμερα
Οι αμερικανικοί δασμοί στην Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα, περιλαμβάνουν 25% στον χάλυβα, το αλουμίνιο και τα αυτοκίνητά της και επιβάρυνση10% για σχεδόν όλα τα άλλα αγαθά. Αυτή μπορεί να αυξηθεί στο 20% μετά τη λήξη της 90ήμερης αναστολής του μέτρου που ανακοίνωσε ο Αμερικανός πρόεδρος, εν όψει των διαπραγματεύσεων για επίτευξη συμφωνίας.
Ενρίκο Λέτα
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει απειλήσει με αντιμέτρα στις εισαγωγές αμερικανικών προϊόντων ύψους έως και 95 δισ. ευρώ, εάν οι διαπραγματεύσεις με την Ουάσιγκτον για τους δασμούς αποτύχουν. Ωστόσο, δηλώνει κατ’ επανάληψη, ότι προτιμά μια λύση μέσω διαπραγματεύσεων παρά εμπορικό πόλεμο.
Ωστόσο, αυτό που φαίνεται να ξεχνούν οι Βρυξέλλες είναι ότι η ενιαία αγορά στην Ε.Ε. δεν είναι και τόσο ενιαία. Οι επιχειρήσεις βρίσκονται αντιμέτωπες συχνά με διαφορετικούς κανόνες και νόμους ανάλογα με το κράτος-μέλος με το οποίο συναλλάσσονται. Δηλαδή με εσωτερικά εμπόδια, τα οποία λειτουργούν ως δυνάμει εμπορικοί φραγμοί για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις εντός των ευρωπαϊκών συνόρων.
Ένα παράδειγμα
Το πρακτορείο Reuters φέρνει ως παράδειγμα την εταιρεία Umicore, η οποία μεταφέρει ηλεκτρονικά απορρίμματα και άλλα απόβλητα από όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση στο βελγικό εργοστάσιο ανακύκλωσης που διαθέτει. Για να το κάνει αυτό κάθε φορά χρειάζεται περίπου ένα μήνα εργασίας και να συμμορφωθεί με μια πολύπλοκη σειρά κανόνων αναφορικά με τη μεταφορά αυτών των απορριμμάτων. Η Umicore ανακυκλώνει 17 από τα 34 ορυκτά που έχουν χαρακτηριστεί από την Ε.Ε. κρίσιμα για την πράσινη και ψηφιακή μετάβασή της. Σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλό της, Μπαρτ Σαπ, μια αποστολή μπορεί να χρειαστεί να μεταφερθεί σιδηροδρομικώς σε μια χώρα, από εκεί να μεταφερθεί σε πλοίο σε μια άλλη. Και σε όλη αυτή τη διαδικασία απαιτείται πληθώρα εγγράφων κατά μήκος της διαδρομής.
Μιλώντας στο Reuters, ο Μπαρτ Σαπ είπε ότι αυτή η έλλειψη ενοποιημένης αγοράς για τη μεταφορά αποβλήτων εντός της Ε.Ε. «τα εσωτερικά εμπόδια είναι τόσο υψηλά που στην πραγματικότητα το 73% των αποβλήτων εξάγεται».
Επιζήμια εσωτερικά εμπόδια
Ανάλογα προβλήματα αντιμετωπίζουν επιχειρήσεις όλων των κλάδων σε όλη την Ευρώπη. Πρόκειται για εσωτερικά εμπόδια που μπορεί να είναι τόσο επιζήμια όσο οι δασμοί.
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο έχει εκτιμήσει ότι τα εσωτερικά εμπόδια της Ε.Ε. ισοδυναμούν με δασμούς 44% για τα αγαθά και 110% για τις υπηρεσίες. Ποσοστά πολύ υψηλότερα από τους αμερικανικούς δασμούς. Παρόμοια μελέτη το 2021 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα εμπόδια για τη ροή αγαθών εντός των Ηνωμένων Πολιτειών ανέρχονται σε δασμό 13%.
Αυτά τα εμπόδια στην Ε.Ε. περιλαμβάνουν περιορισμούς στην ικανότητα των λιανοπωλητών να προμηθεύονται προϊόντα ή να τα πωλούν σε άλλες χώρες της Ε.Ε., αλλά και ένα συνονθύλευμα κανόνων που αφορούν τη σήμανση των προϊόντων.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η ολλανδική AkzoNobel. Είναι η μεγαλύτερη εταιρεία κατασκευής χρωμάτων στην Ευρώπη. Όπως λέει, μεταξύ των προβλημάτων που αντιμετωπίζει είναι ότι δεν μπορεί απλώς να πωλεί το ίδιο δοχείο και στις 27 χώρες της Ε.Ε. καθώς κάθε χώρα έχει τους δικούς της κανόνες. Αλλά και απαιτούν, π.χ. διαφορετικά λογότυπα για την ανακύκλωση (Γαλλία και Ισπανία) ή την αναγραφή πληροφοριών για την ποιότητα του αέρα. Η ολλανδική εταιρεία λέει ότι δεν μπορεί να χωρέσει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες σε μικρότερα δοχεία και ότι οι συχνές αλλαγές κανόνων την αναγκάζουν να επενδύει σε ενημερώσεις συσκευασιών. Ελπίζει ότι οι κωδικοί QR, που θα είναι υποχρεωτικοί από το 2027, ίσως να είναι μια λύση.
Για τις υπηρεσίες, η ενιαία αγορά είναι ακόμη λιγότερο ανεπτυγμένη. Οι νόμοι για την ίδρυση ξένων θυγατρικών αποκλίνουν από χώρα σε χώρα. Οι δηλώσεις για την απόσπαση εργαζομένων στο εξωτερικό ποικίλλουν. Επίσης, 5.700 επαγγέλματα ρυθμίζονται διαφορετικά σε κάθε χώρα του μπλοκ, πράγμα που σημαίνει ότι οι γιατροί, οι νοσηλευτές, οι μηχανικοί ή οι λογιστές από μια χώρα της ΕΕ δεν μπορούν εύκολα να εργαστούν σε μια άλλη.
Κόστος και πολυπλοκότητα
Όλα τα παραπάνω λειτουργούν ως εμπόδιο συνολικά για την ανάπτυξη στην Ε.Ε. διότι προσθέτουν κόστος και πολυπλοκότητα.
Ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας, Ενρίκο Λέτα, στην έκθεσή του για την ενιαία αγορά της Ε.Ε. επισήμανε ότι οι εταιρείες έχουν «εκπληκτικό έλλειμμα μεγέθους» σε σχέση με τους ανταγωνιστές τους και ότι οι διαιρέσεις της αγοράς τις εμποδίζουν να αναπτυχθούν σε κλίμακα.
Ακόμη και σε επίπεδο κεφαλαιαγορών, η συζήτηση για ενοποίησή τους διαρκεί για περισσότερο από μια δεκαετία. Οι διαφωνίες μεταξύ των μελών της Ε.Ε. αφορούν θέματα όπως η εποπτεία και οι κανόνες αφερεγγυότητας.
Ντόναλντ Τραμπ: Οι δασμοί του μπορεί να είναι το καλύτερο για την ευρωπαϊκή ενιαία αγορά
Οι δασμοί ως ευκαιρία
Μέσα σε όλο αυτό το πλαίσιο, οι αναλυτές λένε ότι οι αμερικανικοί δασμοί παρέχουν την απαραίτητη ώθηση για να γίνει το μπλοκ η ενιαία αγορά που φιλοδοξεί να είναι. Και σημειώνουν ότι αυτό είναι απαραίτητο, γιατί ο αντίκτυπος των δασμών του Ντόναλντ Τραμπ στις εξαγωγές επισημαίνει την ανάγκη άρσης των εμποδίων για τον ανταγωνισμό με τους παγκόσμιους αντιπάλους.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δέκα είναι τα πιο επιβλαβή εμπόδια για την ενιαία αγορά και πρέπει να αρθούν. Μεταξύ αυτών είναι η αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων, οι κατακερματισμένοι κανόνες για τη σήμανση των προϊόντων και η μεταφορά αποβλήτων. Μέτρα αναμένεται να προταθούν επίσης εντός του 2025 και του 2026 για την ένωση των αποταμιεύσεων και των επενδύσεων, την άρση των εμποδίων για τις επιχειρήσεις στον τομέα των υπηρεσιών.
Ντόναλντ Τραμπ: «Ένας φανταστικός φίλος»
Ο Άσλακ Μπεργκ, ερευνητής στο think tank Centre for European Reform, δήλωσε ότι η Επιτροπή φαίνεται να ενδιαφέρεται σοβαρά για μεταρρυθμίσεις που θα κάνουν τη διαφορά. Ωστόσο πρέπει να πείσει και τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. να συμμετάσχουν στις πρωτοβουλίες αυτές.
Σύμφωνα με τον Ενρίκο Λέτα, υπάρχουν λόγοι αισιοδοξίας. Το γεγονός ότι οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες αναγνωρίζουν την ανάγκη για αλλαγή, αλλά και ότι «έχουμε έναν φανταστικό φίλο στην άλλη πλευρά του ωκεανού». Αναφερόταν στον Ντόναλντ Τραμπ: «Η επιτάχυνση που βλέπουμε οφείλεται αποκλειστικά σε αυτόν», είπε.
Ο Ιταλός οικονομολόγος είπε ότι η Ε.Ε. χρειάζεται να προωθήσει νόμους (κανονισμούς) σε ολόκληρη την Ένωση, και όχι οδηγίες, οδηγίες που επιτρέπουν στα κράτη-μέλη να χαράξουν τη δική τους πορεία προς κοινούς στόχους. Αλλά και να ενεργοποιηθεί, όχι να παραλύσει από τις εμπορικές πολιτικές του Ντόναλντ Τραμπ.
Η Ε.Ε. έκανε μια παύση όσον αφορά την ενιαία αγορά μετά την προώθηση της ελεύθερης κυκλοφορίας αγαθών και ανθρώπων, αλλά και την υιοθέτηση του ευρώ στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Μετά, βρέθηκε αντιμέτωπη με μια σειρά από κρίσεις: αυτή του δημόσιου χρέους, το Brexit, την πανδημία COVID-19 και την ενεργειακή κρίση.
«Η Ευρωπαϊκή Ένωση συνήθως είναι σε θέση να επικεντρωθεί σε μία κρίση τη φορά. Σήμερα όλοι επικεντρωνόμαστε στους δασμούς. Αυτό ένα πρόβλημα», λέει ο Λέτα. «Γιατί στην πραγματικότητα το να ολοκληρωθεί η ενιαία αγορά είναι η πιο σημαντική πρόκληση από όλες τις υπόλοιπες».
