Βίαιες ανατροπές και στα ωράρια απασχόλησης αναμένεται να φέρει το νέο εργασιακό νομοσχέδιο που βρίσκεται στα σκαριά, εισάγοντας την ευέλικτη διευθέτηση του χρόνου εργασίας, ακόμα και σε εβδομαδιαία βάση. Η υπουργός Εργασίας Νίκη Κεραμέως, βαδίζει στα χνάρια των αντεργατικών διατάξεων των νόμων Χατζηδάκη και Γεωργιάδη, προβλέποντας απλήρωτες υπερωρίες, με αντάλλαγμα ρεπό, όποτε θέλει ο εργοδότης. Αγκάθι τα σωματεία, που επιμένουν στην κατοχύρωση του πενθήμερου, οχτάωρου και της κυριακάτικης αργίας.
Με «καρότο» την απλοποίηση των προσλήψεων και την εκκίνηση της διαδικασίας για υπογραφή Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας (που είναι άλλωστε υποχρέωση της χώρας από την ΕΕ), το υπό κατάρτιση νομοσχέδιο κρατάει το «μαστίγιο» της περεταίρω απορρύθμισης των ωραρίων. Ει δυνατόν, με μονομερή απόφαση του εργοδότη, ακόμα και χωρίς τη συναίνεση του εργαζόμενου.
Όταν οι εργαζόμενοι στην Ελλάδα είναι ήδη πρωταθλητές Ευρώπης στα ξεχειλωμένα ωράρια, ενώ σε άλλες χώρες εφαρμόζεται πιλοτικά η τετραήμερη εργασία, χωρίς μείωση αποδοχών, η «ευέλικτη διευθέτηση», με ωράρια κομμένα και ραμμένα στα μέτρα του κάθε εργοδότη, συνιστά οπισθοδρόμηση και όχι πρόοοδο.
Τι ισχύει τώρα
Με βάση την ισχύουσα νομοθεσία, το σύστημα της διευθέτησης επιτρέπει σε περιόδους που η επιχείρηση έχει αυξημένο φόρτο εργασίας να αυξάνει το ωράριο στις δέκα ώρες την ημέρα, χωρίς να πληρώνει υπερωρίες.
Προϋπόθεση είναι οι επιπλέον των 40 ώρες εργασίας την εβδομάδα, να αφαιρούνται από τις ώρες εργασίας μιας άλλης χρονικής περιόδου, που θα υπάρχει μειωμένη απασχόληση.
Η διευθέτηση του χρόνου εργασίας καθορίζεται με επιχειρησιακές συλλογικές συμβάσεις ή με συμφωνία του εργοδότη με τα σωματεία. Εάν δεν υπάρχει συνδικαλιστική οργάνωση ή δεν επιτευχθεί συμφωνία μεταξύ της συνδικαλιστικής οργάνωσης και του εργοδότη, μπορεί να εφαρμοστεί μόνο μετά από έγγραφη συμφωνία των δύο μερών – εργαζόμενου και εργοδότη.
Θεωρητικά η συμφωνία γίνεται σε εθελοντική βάση και ο εργαζόμενος έχει τη δυνατότητα να αρνηθεί χωρίς να θεωρείται ατία απόλυσης. Πρακτικά, όταν ο εργαζόμενος είναι μόνος του, χωρίς συνδικαλιστική εκπροσώπηση, τόσο πιο ευάλωτος είναι στις πιέσεις για να δουλέψει περισσότερο, ακόμα και χωρίς να πληρωθεί, με την υπόσχεση ότι… «αργότερα θα κάτσει».
Απλήρωτες υπερωρίες
Με τον εργασιακό νόμο Χατζηδάκη (4808/2021) παρέχεται η δυνατότητα εφαρμογής συστήματος διευθέτησης του χρόνου εργασίας σε εξάμηνη ή δωδεκάμηνη περίοδο αναφοράς. Προϋπόθεση, αν δεν υπάρχει συμφωνία με σωματείο, να υποβάλλει έγγραφο αίτημα ο εργαζόμενος στον εργοδότη. Νομοθεσία για τη διευθέτηση χρόνου εργασίας προϋπήρχε από το 1990, αλλά είχε περιπέσει σε αχρηστία, αφού μπορούσε να εφαρμοστεί μόνο μέσω συλλογικής – επιχειρησιακής σύμβασης και όχι με ατομική συμφωνία.
Η κριτική που ασκήθηκε από τα συνδικάτα και την αντιπολίτευση στον νόμο Χατζηδάκη ήταν ότι η επονομαζόμενη «διευθέτηση του χρόνου εργασίας» νομιμοποιεί τη δεκάωρη απασχόληση χωρίς υπερωριακή αποζημίωση, με το πρόσχημα ότι το έχει ζητήσει ο ίδιος ο εργαζόμενος.
Διευρυμένα ωράρια
Πηγαίνοντας ένα βήμα παραπέρα τον νόμο Χατζηδάκη, ο νόμος Γεωργιάδη (Ν.5053/2023), κατήργησε την προϋπόθεση της ενυπόγραφης αίτησης του εργαζομένου για διευθέτηση του χρόνου εργασίας. Πλέον το σύστημα της απλήρωτης υπερωριακής απασχόλησης σε περιόδους φόρτου εργασίας (με αντάλλαγμα ρεπό) εφαρμόζεται μέσω ατομικής σύμβασης απλώς με τη «συναίνεση» του εργαζομένου – χωρίς να το ζητήσει ο ίδιος.
Πώς θα αλλάζουν τα ωράρια με το νέο νομοσχέδιο
Ένα από τα «κωλύματα» για την εφαρμογή του συστήματος διευθέτησης χρόνου εργασίας φέρεται να ήταν η μεγάλη χρονική περίοδος της κατανομής των ωρών (εξάμηνο ή χρόνος, που να έχει συμφωνηθεί από πριν) και ο σκόπελος της συμφωνίας με τα σωματεία.
Οι αλλαγές που δρομολογούνται προβλέπουν τη διευθέτηση των ωραρίων σε μηνιαία ή εβδομαδιαία βάση. Αυτό οδηγεί σε ωράρια «ακορντεόν», με τον εργαζόμενο κυριολεκτικά να μην ξέρει τι του ξημερώνει. Θα υποχρεώνεται για παράδειγμα να δουλεύει τον μισό μήνα ή τη μισή εβδομάδα δεκάωρα χωρίς να τα πληρώνεται υπερωρίες, με τον εργοδότη να του τα «επιστρέφει» όποτε τον βολεύει.
Αυτό που δεν έχει ειπωθεί ρητά, αλλά έχει αναφερθεί σε δημοσιεύματα χωρίς να διαψευσθεί, είναι η παράκαμψη του σωματείου ή ακόμα και της συναίνεσης του εργαζόμενου. Μέχρι σήμερα, καθώς τα κλαδικά σωματεία είναι εκ των πραγμάτων αντίθετα με την ελαστικοποίηση της απασχόλησης, δεν εγκρίνουν τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας.
Στην πραγματικότητα, όπως επιβεβαιώνουν εκπρόσωποι σωματείων, σπανίως ερωτώνται οι συνδικαλιστικοί φορείς. Σε πολλές επιχειρήσεις επικρατεί ο άγραφος νόμος της υποχρεωτικής 10ωρης και 12ωρης απασχόλησης, όταν υπάρχει επιπλέον φόρτος εργασίας, χωρίς υπερωριακή αποζημίωση, με προφορικές υποσχέσεις ότι «θα πάρεις ρεπό όταν δεν θα έχουμε δουλειά» ή «θα τα πληρωθείς». Αλλού οι υποσχέσεις τηρούνται, αλλού «δουλεύεις και γράφεται στο χιόνι», είναι η χαρακτηριστική ατάκα που ακούσαμε.
Τι λένε τα σωματεία
Απευθυνθήκαμε στην Ομοσπονδία Ιδιωτικών Υπαλλήλων Ελλάδας (ΟΙΥΕ), τη μεγαλύτερη συνδικαλιστική οργάνωση του ιδιωτικού τομέα, που εκπροσωπεί μεταξύ άλλων τους εργαζόμενους στο εμπόριο, που υπολογίζονται σε περίπου 500.000.
Όπως μας λέει η πρόεδρος της ΟΙΥΕ Ντίνα Γκογκάκη, «το μεγάλο αγκάθι που θέλουν να παρακάμψουν είναι τα σωματεία», γι’αυτό σχεδιάζεται η εβδομαδιαία διευθέτηση του χρόνου εργασίας.
Η ΟΙΥΕ βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις με τους εργοδοτικούς φορείς για την υπογραφή συλλογικής σύμβασης εργασίας (ΣΣΕ) για τους εμποροϋπαλλήλους. Οι ΣΣΕ εκτός από τα μισθολογικά δικαιώματα κατοχυρώνουν και τα δικαιώματα που αφορούν τον χρόνο απασχόλησης, βάζοντας φρένο στην απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων.
Πάγια θέση της ΟΙΥΕ είναι η υπεράσπιση της σταθερής και μόνιμης εργασίας, με οχτάωρο, πενθήμερο και Κυριακάτικη αργία. Οι ΣΣΕ, εφόσον κηρύσσονται υποχρεωτικές για το σύνολο των επιχειρήσεων κάθε κλάδου, είναι το μόνο όπλο που προστατεύει αποτελεσματικά τον εργαζόμενο και από τα ξεχειλωμένα ωράρια και τις απλήρωτες υπερωρίες που βαφτίζονται δήθεν εθελοντική «διευθέτηση ωραρίου».
