Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΕ) σχεδιάζει ένα πρόγραμμα μεταφοράς σχεδόν 200 δισεκατομμυρίων ευρώ σε «παγωμένα» ρωσικά περιουσιακά στοιχεία για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας μετά το τέλος του πολέμου.
Οι Βρυξέλλες εξετάζουν την προθυμία των κρατών μελών να μετατρέψουν τα περιουσιακά στοιχεία σε πιο ριψοκίνδυνες επενδύσεις, που θα μπορούσαν να αποφέρουν περισσότερα κέρδη στην Ουκρανία και να αυξήσουν την πίεση στη Ρωσία, η οποία αρνείται να σταματήσει τις εχθροπραξίες, σύμφωνα με όσα δήλωσαν αρκετοί αξιωματούχοι στο POLITICO.
Οι υποστηρικτές του σχεδίου το θεωρούν επίσης ένα βήμα προς την πιθανή κατάσχεση των περιουσιακών στοιχείων και την παράδοσή τους στην Ουκρανία, ως τιμωρία για την άρνηση της Ρωσίας να καταβάλει αποζημίωση μετά τον πόλεμο.
«Προωθούμε τις εργασίες σχετικά με τα δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, προκειμένου να συμβάλουμε στην άμυνα και την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας», δήλωσε την Πέμπτη η πρόεδρος της Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, στην πιο σκληρή δήλωσή της μέχρι στιγμής σχετικά με το θέμα.
Τι σημαίνει η απόφαση κατάσχεσης στην πράξη;
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι αυτή η επιλογή δεν θα συνεπάγεται την άμεση κατάσχεση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, στην οποία αντιτίθεται η πλειονότητα των χωρών της ΕΕ, λόγω οικονομικών και νομικών ανησυχιών.
Οι συζητήσεις θα κορυφωθούν το Σάββατο 30 Αυγούστου, όταν οι 27 υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ θα συζητήσουν για πρώτη φορά την επιλογή αυτή, κατά τη διάρκεια μιας άτυπης συνάντησης στην Κοπεγχάγη της Δανίας.
Ειδικότερα, οι 27 ΥΠΕΞ θα πρέπει να εξετάσουν «περαιτέρω επιλογές για τη χρήση των εσόδων που προέρχονται από τα δεσμευμένα κρατικά περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας», σύμφωνα με προπαρασκευαστική σημείωση που είδε το POLITICO.
Παρά την οικονομική της δυσχέρεια, η Ευρώπη αντιμετωπίζει αυξημένη πίεση να αναλάβει δράση ενόψει της αποχώρησης των ΗΠΑ από την Ουκρανία και των αβέβαιων προσπαθειών του Ντόναλντ Τραμπ να επιτύχει ειρηνευτική συμφωνία.
Το ευρωπαϊκό «στρατόπεδο» υπέρ της κατάσχεσης
Οι βαλτικές χώρες που συνορεύουν με τη Ρωσία και αρκετές άλλες πιέζουν εδώ και καιρό την ΕΕ να κατασχέσει συνολικά τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία.
Εντός της Επιτροπής, ο Λετονός Επίτροπος Οικονομικών Valdis Dombrovskis και η Εσθονή επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής Κάγια Κάλας προωθούν αυτή την ιδέα.
Και οι αντιδράσεις
Ωστόσο, αυτή η επιλογή συνεχίζει να συναντά αντίσταση από τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, της Ιταλίας και του Βελγίου.
Το Βέλγιο, μάλιστα, είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένο σε νομικούς και οικονομικούς κινδύνους, καθώς φιλοξενεί την Euroclear, το χρηματοπιστωτικό ίδρυμα που κατέχει το μεγαλύτερο μέρος των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων.
Ως συμβιβαστική λύση, οι χώρες του G7 συμφώνησαν το 2024 να διοχετεύσουν στην Ουκρανία συνολικά 45 δισεκατομμύρια ευρώ από τα κέρδη που θα αποφέρει η επένδυση των περιουσιακών στοιχείων, αφήνοντας τα υποκείμενα περιουσιακά στοιχεία ανέπαφα.
Παρ’όλα αυτά, το μερίδιο της ΕΕ στο δάνειο, ύψους 18 δισεκατομμυρίων ευρώ, θα καταβληθεί εξ ολοκλήρου μέχρι το τέλος του έτους, γεγονός που προκάλεσε εκκλήσεις για τη δημιουργία πρόσθετων εσόδων σε σύντομο χρονικό διάστημα.
«Κάντο όπως ο ESM» – Η λύση του «ειδικού φορέα»
Ως λύση, οι νομικοί σύμβουλοι της Κομισιόν εξετάζουν το ενδεχόμενο μεταφοράς των περιουσιακών στοιχείων σε έναν «ειδικό φορέα», που θα υποστηρίζεται από μια σειρά χωρών της ΕΕ και ενδεχομένως από ξένες χώρες.
Οι αξιωματούχοι συνέκριναν το προτεινόμενο νέο ταμείο με τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM), ένα ταμείο για τη διάσωση χωρών – όπως η Ελλάδα, την περίοδο της οικονονικής κρίσης – που υποστηρίζεται μόνο από τα μέλη της ευρωζώνης.
Το ενδεχόμενο ταμείο για την Ουκρανία θα είναι ανοιχτό και στις χώρες του G7, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου και του Καναδά, που τάσσονται υπέρ της κατάσχεσης των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων.
Συνολικά, αυτή η νέα δομή θα δώσει στην ΕΕ μεγαλύτερο έλεγχο για να παραδώσει τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία στην Ουκρανία όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή.
Σύμφωνα με τους ισχύοντες κανόνες, μια μεμονωμένη χώρα μπορεί να επιστρέψει τα περιουσιακά στοιχεία στη Μόσχα, ασκώντας βέτο στην ανανέωση των κυρώσεων, η οποία τίθεται σε ψηφοφορία κάθε έξι μήνες. Η φιλορωσική και φιλοτραμπική κυβέρνηση Όρμπαν της Ουγγαρίας θεωρείται η πιο πιθανή να ακολουθήσει αυτή την πορεία.
Η μεταφορά των κεφαλαίων σε ένα νέο όργανο, το οποίο ενδεχομένως δεν θα απαιτεί ομοφωνία, θα αποτρέψει όμως την ουγγρική «απειλή».
Η βελγική κυβέρνηση έχει πρόσφατα δείξει θετική στάση απέναντι στο σχέδιο της Κομισιόν, σύμφωνα με έναν αξιωματούχο της ΕΕ και έναν ανώτερο διπλωμάτη που δεν προέρχεται από το Βέλγιο, ενώ χώρες που βρίσκονται πιο μακριά από την Ρωσία, όπως η Ισπανία, υποστηρίζουν επίσης την ιδέα.
Η αντίδραση της Μόσχας
Αξίζει να σημειωθεί, πάντως, ότι η Μόσχα δεν έχει μείνει άπραγη. Εκτός του ότι έχει εκφράσει, σε όλους τους τόνους, τη δυσαρέσκειά της για τη δέσμευση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, θεωρώντας την ως εχθρική πράξη, φρόντισε να διαφυλάξει την οικονομία της, μετατρέποντάς την σε «φρούριο».
Τι έκανε; Η Ρωσία έχει κατασχέσει περιουσιακά στοιχεία, αξίας περίπου 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων, καθώς η οργάνωση της οικονομίας της μετατοπίζεται προς ένα όλο και πιο ελεγχόμενο μοντέλο, κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Ουκρανία.
Η μεταμόρφωσή της σε «φρούριο», με εντολή του Βλαντίμιρ Πούτιν, πραγματοποιείται με σημαντική μεταφορά περιουσιακών στοιχείων, καθώς πολλές δυτικές εταιρείες εγκατέλειψαν τη ρωσική αγορά. Τα περιουσιακά στοιχεία άλλων εταιρειών απαλλοτριώθηκαν και τα περιουσιακά στοιχεία ορισμένων μεγάλων ρωσικών επιχειρήσεων κατασχέθηκαν από το κράτος.
Εγχώριες εταιρείες άλλαξαν χέρια
Καταγγέλλοντας τη Δύση για παράνομες ενέργειες, ο Βλαντίμιρ Πούτιν, τα τρία χρόνια του πολέμου, έχει υπογράψει διατάγματα, τα οποία επέτρεπαν την κατάσχεση δυτικών περιουσιακών στοιχείων. Μεταξύ των εταιρειών που υπέστησαν τις συνέπειες αυτής της πολιτικής ήταν η γερμανική Uniper και η δανέζικη ζυθοποιία Carlsberg.
Παράλληλα, μεγάλες εγχώριες εταιρείες έχουν αλλάξει χέρια βάσει διαφορετικών νομικών μηχανισμών, όπως η ανάγκη για στρατηγικούς πόρους, ισχυρισμοί για διαφθορά, φερόμενες παραβιάσεις ιδιωτικοποιήσεων ή κακή διαχείριση. Σύμφωνα με τη δικηγορική εταιρεία NSP (Nektorov, Saveliev & Partners) της Μόσχας, η κλίμακα αυτού που αποκάλεσε «εθνικοποίηση» ανήλθε σε 3,9 τρισεκατομμύρια ρούβλια σε διάστημα τριών ετών.
