Η μεσαία τάξη σε πολλές χώρες του ΟΟΣΑ έχει δει την ικανότητά της να αποταμιεύει να μειώνεται και, σε πολλές περιπτώσεις, να έχει χρεωθεί, καθώς η φορολογική επιβάρυνση στις χώρες της ΕΕ γίνεται όλο και πιο αμφιλεγόμενη στην τρέχουσα κρίση του κόστους ζωής.
Το εισόδημα και οι φορολογικές επιβαρύνσεις της μεσαίας τάξης διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών. Σε γενικές γραμμές, τα χαμηλότερα μεσαία εισοδήματα φορολογούνται λιγότερο, ενώ τα ανώτερα μεσαία περισσότερο.
Η μέση φορολογική επιβάρυνση της μεσαίας τάξης στη Ρουμανία, την Κύπρο, τη Βουλγαρία, την Εσθονία, την Πορτογαλία, την Ισπανία και την Ελλάδα ήταν χαμηλότερη από το μέσο όρο της ΕΕ
Το μέγεθος των νοικοκυριών και ο αριθμός των εργαζομένων επηρεάζουν επίσης τους φορολογικούς συντελεστές.
Το Euronews Business εξετάζει τη φορολογική επιβάρυνση της μεσαίας τάξης, με βάση ένα σύνολο δεδομένων από το οικονομικό περιοδικό EconPol Forum, για να διαπιστώσει πού στην Ευρώπη η μεσαία τάξη έχει την υψηλότερη αγοραστική δύναμη και πού πληρώνει τους υψηλότερους και τους χαμηλότερους φόρους.
Ποια είναι η μεσαία τάξη;
Πριν εξετάσουμε τα δεδομένα, όμως, είναι σημαντικό να δούμε πώς ορίζεται η μεσαία τάξη οικονομικά.
Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, η μεσαία τάξη αναφέρεται σε νοικοκυριά με εισόδημα μεταξύ 75% και 200% του μέσου εθνικού εισοδήματος. Χωρίζεται σε τρεις υποκατηγορίες:
Κατώτερη μεσαία τάξη: Εισόδημα μεταξύ 75% και 100% του μέσου εθνικού εισοδήματος.
Μέση μεσαία τάξη: Εισόδημα μεταξύ 100% και 150% του μέσου εθνικού εισοδήματος.
Ανώτερη μεσαία τάξη: Εισόδημα μεταξύ 150% και 200% του μέσου εθνικού εισοδήματος.
Το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών είναι αυτό που έχουν στη διάθεσή τους για δαπάνες και αποταμίευση, μετά τους φόρους και τις μεταβιβάσεις. Το μέγεθος ενός νοικοκυριού και οι ηλικίες των μελών του λαμβάνονται επίσης υπόψη.
Σε ποια χώρα η μεσαία τάξη έχει το υψηλότερο διαθέσιμο εισόδημα;
Το 2019, η μεσαία τάξη στο Λουξεμβούργο είχε το υψηλότερο διαθέσιμο εισόδημα, το οποίο κυμαινόταν μεταξύ 30.618 και 81.649 ευρώ, σύμφωνα με την EconPol που βασίζεται στην έρευνα «EU Statistics on Income and Living Conditions».
Στον αντίποδα, η Βουλγαρία είχε το χαμηλότερο μέσο εισόδημα των νοικοκυριών μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών. Εδώ, το διαθέσιμο εισόδημα της μεσαίας τάξης κυμαινόταν από 2.908 ευρώ έως 7.755 ευρώ.
Η Ελλάδα κατατάσσεται ένατη με το διαθέσιμο εισόδημα της μεσαίας τάξης να κυμαίνεται από 6.304 ευρώ έως 16.810 ευρώ.
Το παραπάνω διάγραμμα δείχνει τις τεράστιες διαφορές στο διαθέσιμο εισόδημα μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ και του Ηνωμένου Βασιλείου σε ονομαστικούς όρους.
Ποια είναι η πραγματική φορολογική επιβάρυνση;
Η πραγματική φορολογική επιβάρυνση των νοικοκυριών της μεσαίας τάξης περιλαμβάνει τους φόρους εισοδήματος, τις νόμιμες εισφορές κοινωνικής ασφάλισης και τις κοινωνικές παροχές που λαμβάνουν.
Με βάση υπολογισμούς του Ινστιτούτου ifo του Μονάχου, το Euronews Business εξετάζει τρία διαφορετικά σενάρια:
1. Οικογένειες με δύο εργαζόμενους και δύο παιδιά
Οι οικογένειες με χαμηλό μεσαίο εισόδημα, με δύο ίσα εισοδήματα και δύο παιδιά έλαβαν καθαρές παροχές στο Βέλγιο (-14%), τη Γαλλία (-5%), την Ελλάδα (-4%), την Εσθονία (-3%) και την Ιρλανδία (-2%).
Αυτά τα αρνητικά ποσοστά σήμαιναν ότι οι οικογένειες λάμβαναν περισσότερες κοινωνικές παροχές, που υπεραντιστάθμιζαν τις φορολογικές τους πληρωμές και τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης.
Οι οικογένειες στη Δανία και τη Σλοβενία είχαν την υψηλότερη πραγματική φορολογική επιβάρυνση, με την κατώτερη μεσαία τάξη να έχει μέσο όρο 29% και 22%, τη μεσαία ομάδα 34% και 30% και την ανώτερη μεσαία τάξη 37% και 35%, αντίστοιχα.
Η περίπτωση του Βελγίου είναι αξιοσημείωτη, καθώς η φορολογική επιβάρυνση διέφερε σημαντικά μεταξύ των τμημάτων της μεσαίας τάξης.
Ενώ οι οικογένειες της ανώτερης μεσαίας τάξης έπρεπε να πληρώσουν έναν από τους υψηλότερους φορολογικούς συντελεστές (πάνω από 33%), αυτός ήταν μικρότερος από 20% στη μεσαία ομάδα και -14% για την κατώτερη μεσαία τάξη.
2. Οικογένειες με έναν εργαζόμενο και δύο παιδιά
Οι οικογένειες με χαμηλό μεσαίο εισόδημα με έναν μόνο εργαζόμενο και δύο παιδιά στη Γαλλία και την Τσεχία ήταν καθαροί αποδέκτες παροχών και συνεπώς αντιμετώπισαν αρνητική επιβάρυνση.
Η επιβάρυνση ήταν πάνω από 20% στη Φινλανδία, τη Δανία, τη Λιθουανία, τη Σλοβενία, η Ολλανδία και τη Σλοβακία.
Η Δανία, η Ολλανδία και η Φινλανδία είχαν την υψηλότερη φορολογική επιβάρυνση τόσο στη μεσαία όσο και στην ανώτερη μεσαία τάξη σε αυτό το σενάριο.
Στην Ελλάδα είχαν χαμηλή επιβάρυνση στην κατώτερη μεσαία τάξη 2%, αλλά υψηλότερη επιβάρυνση, της τάξης του 22%, στη μεσαία τάξη και 30% στην ανώτερη μεσαία τάξη.
3. Μονοπρόσωπα νοικοκυριά
Κατά μέσο όρο, τα μονόπροσωπα νοικοκυριά στην ΕΕ πληρώνουν περισσότερους φόρους από τις οικογένειες σε κάθε τμήμα της μεσαίας τάξης.
Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη για δύο κυρίως λόγους, σύμφωνα με το EconPol Forum: Λαμβάνουν λιγότερες κοινωνικές παροχές από ό,τι οι οικογένειες, λόγω της απουσίας πληρωμών που σχετίζονται με την οικογένεια, συμπεριλαμβανομένων των επιδομάτων τέκνων.
Οι οικογένειες έχουν επίσης περισσότερες δυνατότητες για φορολογικές ελαφρύνσεις, μέσω της κοινής φορολογικής δήλωσης των συζύγων και των επιδομάτων τέκνων.
Το 2019, τα μονοπρόσωπα νοικοκυριά είχαν τους υψηλότερους φορολογικούς συντελεστές στη Δανία, το Βέλγιο, τη Σλοβενία και τη Γερμανία. Ήταν πάνω από 40% στα νοικοκυριά της μεσαίας και ανώτερης μεσαίας τάξης σε αυτές τις τέσσερις χώρες.
Η Κύπρος, η Ρουμανία και η Εσθονία είχαν τη χαμηλότερη φορολογική επιβάρυνση για τα μονοπρόσωπα νοικοκυριά, ενώ η Ελλάδα βρίσκεται κάπου στο μέσον καθώς η φορολογική επιβάρυνση κυμαίνεται από 22% έως 32%.
Οικογένειες με δύο μισθωτούς και δύο παιδιά είχαν τη μικρότερη φορολογική επιβάρυνση
Όταν συγκρίνουμε αυτές τις τρεις υποθέσεις, διαπιστώνουμε ότι οι οικογένειες με δύο μισθωτούς και δύο παιδιά είχαν τη μικρότερη φορολογική επιβάρυνση.
Κατά μέσο όρο, η πραγματική φορολογική επιβάρυνση στην ΕΕ ήταν μόλις 6% για το τμήμα της κατώτερης μεσαίας τάξης, ενώ ήταν 17% στη μεσαία ομάδα και 24% στην ανώτερη μεσαία τάξη.
Για μια μονογονεϊκή οικογένεια με δύο παιδιά, τα ποσοστά αυτά ήταν 12%, 23% και 29% αντίστοιχα.
Η φορολογική επιβάρυνση ήταν σημαντικά υψηλότερη για τα μονοπρόσωπα νοικοκυριά από ό,τι για τις οικογένειες. Ήταν 26% στην κατώτερη μεσαία τάξη, 32% στη μεσαία και 35% στην ανώτερη μεσαία τάξη.
Ο ΟΟΣΑ προτρέπει σε αναθεώρηση του συστήματος φορολογίας και παροχών
Μια έκθεση του ΟΟΣΑ, με τίτλο «Υπό πίεση: Η συμπιεσμένη μεσαία τάξη», διαπίστωσε ότι το κόστος ορισμένων αγαθών και υπηρεσιών, όπως η στέγαση, τα οποία είναι απαραίτητα για τον τρόπο ζωής της μεσαίας τάξης, αυξήθηκε ταχύτερα από τις αποδοχές και το συνολικό πληθωρισμό τις τελευταίες δεκαετίες.
Η μεσαία τάξη σήμαινε κάποτε τη βεβαιότητα ότι ζούσε σε ένα άνετο σπίτι και ότι μπορούσε να εξασφαλίσει έναν ικανοποιητικό τρόπο ζωής για πολλές γενιές.
«Ωστόσο, υπάρχουν πλέον ενδείξεις ότι αυτό το θεμέλιο των δημοκρατιών μας και της οικονομικής ανάπτυξης δεν είναι τόσο σταθερό όσο στο παρελθόν», προειδοποιεί ο ΟΟΣΑ.
Η κατώτερη μεσαία τάξη αισθάνεται ότι το σημερινό κοινωνικοοικονομικό σύστημα είναι άδικο, σύμφωνα με την έκθεση, η οποία δημοσιεύθηκε το 2019. «Αυτό μπορεί να αντιμετωπιστεί με την αναθεώρηση και την προσαρμογή του συστήματος φορολογίας και παροχών», σημειώνεται.
