Εδώ σπίτι, εκεί σπίτι, εγώ γιατί δεν μπορώ να έχω ένα σπίτι; Αυτό είναι το ερώτημα των περισσοτέρων Ευρωπαίων, που είτε θέλουν να αγοράσουν και δεν μπορούν, είτε θέλουν να νοικιάσουν και δεν βρίσκουν
Η Μαριάν Μπ. και ο σύντροφός της ήταν ιδιοκτήτες ενός διαμερίσματος στο Παρίσι για επτά χρόνια, όταν αποφάσισαν να αγοράσουν ένα μεγαλύτερο μετά τη γέννηση του δεύτερου παιδιού τους.
Στάθηκαν τυχεροί και ανακάλυψαν το τέλειο διαμέρισμα στη γαλλική πρωτεύουσα σε τιμή, που ήταν εντός του προϋπολογισμού τους. Όταν όμως έκαναν την απαιτούμενη συζήτηση για δάνειο, αποφάσισαν πάραυτα να επιστρέψουν στο ενοίκιο λόγω του τεράστιου κόστους της πίστωσης.
Όπως περιγράφει η προαναφερθείσα, υπό καθεστώς ανωνυμίας, στους Financial Times «για δάνειο 800.000 ευρώ μας ζητήθηκαν τόκοι ύψους 500.000 ευρώ. όταν το 2019 για 500.000 ευρώ δάνειο οι τόκοι ήταν 50.000 ευρώ».
Ο κανόνας στην Ευρώπη
Η περίπτωση της Μαριάν δεν είναι η εξαίρεση, αλλά ο κανόνας στην Ευρώπη, όπου το υψηλό κόστος δανεισμού, οι προϋποθέσεις εισοδημάτων και οι τεράστιες προκαταβολές που ζητούνται, καθιστούν την αγορά ενός ακινήτου σχεδόν απαγορευτική.
Η σχετική αγορά άλλωστε βρίσκεται στο κόκκινο, γράφει η βρετανική εφημερίδα, αφού τα ενοίκια από το Παρίσι και το Βερολίνο μέχρι την Αθήνα και το Ταλίν βρίσκονται στα ύψη. Από τη στιγμή που οι Ευρωπαίοι μεσαίων εισοδημάτων υποχρεώνονται να μείνουν στο ενοίκιο, η έξτρα πίεση στην αγορά αυξάνει τα κόστη για τους ενοικιαστές των χαμηλότερων εισοδημάτων.
Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, η έλλειψη ακινήτων λόγω της αυξανόμενης ζήτησης έχει οδηγήσει άλλους Ευρωπαίους να ζουν σε τροχόσπιτα και άλλους –κυρίως τους νέους- να παραμένουν στο πατρικό τους σχεδόν μέχρι να γίνουν μεσήλικες.
Ενοίκια φωτιά
Οι τιμές στα ύψη στο Λονδίνο είναι η αιτία που η 29χρονη Έμιλι, εικαστικός καλλιτέχνης, κοιμάται στον καναπέ της αδελφής της από τη Δευτέρα έως την Πέμπτη. Τα Σαββατοκύριακα κοιμάται σε ένα δωμάτιο, που στη διάρκεια της υπόλοιπης εβδομάδας νοικιάζει κάποιος άλλος.
«Δεν μπορώ να δεχτώ ότι πρέπει να πληρώνω 1.000 λίρες για ένα δωμάτιο, ιδιαίτερα αν δεν πρόκειται για δόση δανείου», λέει η ίδια. «Πληρώνεις απλά για να υπάρχεις και όχι για να απολαμβάνεις όσα έχει να σου προσφέρει αυτή η πόλη, επειδή προσπαθείς να κρατήσεις ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι σου», συνεχίζει.
Extreme renting: how rising rates turned the screws on tenants across Europe https://t.co/FFnPl8MTT3
— FT World News (@ftworldnews) August 22, 2023
Όπως εξηγεί ο Πολ Τοσεβιν, από το κτηματομεσιτικό γραφείο Savills, «τα ενοίκια σε όλη την Ευρώπη αυξάνονται λόγω της περιορισμένης προσφοράς και της ισχυρής ζήτησης από εγχώριους ενοικιαστές, διεθνείς ενοικιαστές που μετακινούνται για να εργαστούν ή να σπουδάσουν και επίδοξους αγοραστές, που έχουν στραφεί και αυτοί στην αγορά ενοικίων εξαιτίας των υψηλών επιτοκίων».
Και παρότι το μέσο κόστος ενοικίασης σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες έχουν μειωθεί τα τελευταία χρόνια, το αντίστοιχο κόστος στέγασης σε κέντρα απασχόλησης και τουριστικά κέντρα χτυπά συνεχώς νέα ύψη εξαιτίας και της έλλειψης κατοικιών.
«Το σπίτι δεν σταματά σε τέσσερις τοίχους»
«Αν πρέπει να περιγράψω με μια λέξη το πρόβλημα, αυτή είναι η προσφορά», αναφέρει ο Μπόρις Κουρνέντε, επικεφαλής των δημοσίων οικονομικών στον ΟΟΣΑ. «Οι πόλεις αυτές είναι θύματα της δικής τους επιτυχίας», συμπληρώνει η Γιολάντα Μπαρνς, καθηγήτρια στο Bartlett Real Estate Institute του University College στο Λονδίνο.
Η αλήθεια είναι ότι η αστικοποίηση και η τάση των πληθυσμών να συγκεντρώνονται σε μεγάλες πόλεις δεν είναι καινούργιο φαινόμενο, αλλά η πανδημία της Covid 19 δημιούργησε νέους θύλακες ακόρεστης ζήτησης σε συγκεκριμένες πόλεις και γειτονιές.
Για παράδειγμα το ενδιαφέρον για τη Ρεν και τη Μασσαλία στη Γαλλία έχει αυξηθεί κατακόρυφα από την έναρξη της πανδημίας, καθώς ολοένα και περισσότεροι πολίτες προσπαθούν να ζουν πιο κοντά σε χώρους πρασίνου ή δίπλα στη θάλασσα για να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής τους.
«Όλοι κατά τη διάρκεια της πανδημίας συνειδητοποίησαν ότι το σπίτι δεν σταματά σε τέσσερις τοίχους», τονίζει η Μπαρνς.
Προληπτικές αυξήσεις
Οι κυβερνήσεις δίνουν αγώνα για να περιορίσουν τα έξοδα διαβίωσης των πληθυσμών τους μετά την αύξηση του κόστους ενέργειας, των τιμών των τροφίμων και άλλων κρίσιμων δαπανών τα τελευταία χρόνια, παράλληλα με το κόστος στέγασης.
Οι προσπάθειες, όμως, για τον έλεγχο του κόστους στέγασης μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ.
Η Λισαβόνα κατέγραψε μία από τις πιο γοργές αυξήσεις ενοικίων τους έξι μήνες που προηγήθηκαν του Ιουνίου, σύμφωνα με στοιχεία της κτηματομεσιτικής εταιρείας Savills, μερικώς επειδή οι επικείμενες πολιτικές ελέγχου των ενοικίων, οδήγησαν ορισμένους ιδιοκτήτες να αυξήσουν τα ενοίκια τους προληπτικά.
Από τις ηλικιακές ομάδες που πλήττονται περισσότερο από τα παραπάνω είναι οι νέοι 19 έως 29 ετών, που αναγκάζονται να μένουν με τους γονείς τους για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Φαινόμενο μπούμερανγκ
Το φαινόμενο μπούμερανγκ, όπως αποκαλείται, που σημειώνεται σε μεγάλα ποσοστά στην Ιρλανδία, την Πορτογαλία και την Πολωνία, αναγκάζει νέους ενήλικες να επιστρέψουν στα πατρικά τους, επειδή δεν μπορούν να πληρώσουν το ύψος του ενοικίου που τους ζητείται, την ώρα που και η εθνική οικονομία βρίσκεται σε παύση.
Ο Ροντρίγκο Μαρτίνεζ, καθηγητής κτηματομεσιτικών στο UCL, που ερευνά το συγκεκριμένο φαινόμενο, προειδοποίησε ότι η παραμονή των νέων με τους γονείς τους για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα μπορεί να επηρεάσει μακροπρόθεσμα τις κοινωνικοοικονομικές προοπτικές τους.
Οι εθνικές οικονομίες και οι αγορές εργασίας, με τη σειρά τους, υπάρχει ο κίνδυνος να παραμείνουν στατικές λόγω της έλλειψης γεωγραφικής κινητικότητας, προσθέτει ο προαναφερόμενος. «Το να μένει κάποιος με τους γονείς του μερικά χρόνια παραπάνω, σημαίνει ότι θα έχει μια δουλειά με χαμηλότερη αμοιβή, θα γίνει δυσκολότερο να βρει σύντροφο και να δημιουργήσει τη δική του οικογένεια», καταλήγει ο ίδιος.
Όσον αφορά τα μελλούμενα η αύξηση του κόστους κατασκευής, οι δυσκολίες ανέγερσης νέων κτηριακών συγκροτημάτων και τα δάνεια με επιτόκια φωτιά, είναι όλοι τους παράγοντες, που θα συνεχίσουν να καθιστούν τη στέγαση μια μεγάλη πρόκληση γι’ όλους τους Ευρωπαίους και τα επόμενα χρόνια.
