Ένα από τα επιτεύγματα της κυβέρνησης Μητσοτάκη, όπως επαναλαμβάνουν τα στελέχη της με κάθε ευκαιρία, είναι η αύξηση των επενδύσεων.
«Η Ελλάδα έχει καταγράψει την μεγαλύτερη αύξηση όγκου επενδύσεων την τελευταία πενταετία σε ολόκληρη την ΕΕ. Την περίοδο 2019–2023 οι επενδύσεις αυξήθηκαν σε σταθερές τιμές κατά 53,4%», υπενθύμισε πρόσφατα ο υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης.
Πράγματι, μετά από μια καθίζηση των επενδύσεων την περίοδο της κρίσης, η αύξησή τους φαίνεται εντυπωσιακή σε ποσοστιαία κλίμακα. Παραμένουμε ωστόσο ουραγός στην Ευρώπη στο ποσοστό επενδύσεων ως προς το ΑΕΠ, με 15,2% το 2023, έναντι 21,9% στην Ευρωζώνη και 21,6 στην ΕΕ. Ακόμα έχουμε δρόμο για να φτάσουμε εκεί που ήμασταν πριν την κρίση, όταν οι επενδύσεις ήταν το 24% του ΑΕΠ.
Σύμφωνα με την ΤτΕ, η κύρια αιτία της συνολικής επενδυτικής συρρίκνωσης είναι η μείωση των επενδύσεων σε κατοικίες. Μολονότι το μερίδιό τους στο ΑΕΠ έχει τετραπλασιαστεί σε σχέση με το ιστορικώς χαμηλό ποσοστό του 2017, παραμένει 4-5 φορές μικρότερο σε σύγκριση με τα μερίδια της δεκαετίας του 2000.
Επιβράδυνση στις επενδύσεις το 2024
Για το 2024, ο ρυθμός ανόδου των επενδύσεων είναι χαμηλότερος από ό,τι αναμενόταν, όπως ανακοίνωσε η Τράπεζα της Ελλάδος.
Συγκεκριμένα, ο ακαθάριστος σχηματισμός παγίου κεφαλαίου – δηλαδή το σύνολο των επενδύσεων, αυξήθηκε κατά 2,2%, έναντι 9,3% την αντίστοιχη περίοδο του 2023.
Θετική συμβολή σ’ αυτή την εξέλιξη προήλθε κυρίως από τον «Μηχανολογικό εξοπλισμό και οπλικά συστήματα» (8,1%) και δευτερευόντως από τις «Άλλες κατασκευές», που αυξήθηκαν κατά 5,6%.
Αντίθετα, οι επενδύσεις σε «Κατοικίες» κατέγραψαν μείωση κατά 4,6%, που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε επιδράσεις βάσης, μετά την εντυπωσιακή αύξηση που είχαν σημειώσει το 2023, ενώ ο «Μεταφορικός εξοπλισμός» υποχώρησε κατά 1,3%.
Τέλος, οι επενδύσεις σε «Εξοπλισμό ΤΠΕ» (Τεχνολογίες Πληροφορικής-Επικοινωνίας) παρουσίασαν μείωση κατά 1,8%. Δηλαδή ο τομέας που θα έπρεπε να αποτελεί την αιχμή του δόρατος της ψηφιακής μετάβασης, εξακολουθεί να υστερεί σημναντικά.
Καμπανάκι για τις επενδύσεις του ΤΑΑ
Καμπανάκι χτυπάει και για το ρυθμό εξέλιξης των επενδύσεων από τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης, όπως διαπιστώνει και η νέα έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου.
Τόσο η ΤτΕ όσο και το Ελεγκτικό Συνέδριο, επιβεβαιώνουν τους προβληματισμούς αναλυτών ότι ναι μεν ο ρυθμός απορρόφησης των κονδυλίων είναι ικανοποιητικός στα «χαρτιά», όμως υπάρχουν μεγάλες καθυστερήσεις στην εκτέλεση των δαπανών και την εκταμίευση των ποσών στους τελικούς δικαιούχους.
Οι ξένες άμεσες επενδύσεις (ΞΑΕ) υποχώρησαν σημαντικά το 2024 έναντι του 2023 – κατά -15% σε ετήσια βάση
Ο κίνδυνος να χαθούν κοινοτικά κονδύλια είναι παραπάνω από υπαρκτός. Το πιθανότερο είναι βέβαια ότι το μεγαλύτερο κομμάτι της υλοποίησης των επενδύσεων θα «στριμωχτεί» προς στο τέλος του προγράμματος, με ό,τι συνεπάγεται αυτό για την αρτιότητα της εκτέλεσης των έργων. Το ελεγκτικό συνέδριο κάνει διπλωματικά λόγο για κίνδυνο «μη αποδοτικής χρήσης των αντίστοιχων κονδυλίων και εμφάνισης παρατυπιών». Σε απλά ελληνικά, η αρπακολατζίδικη νοοτροπία του «τρεχάτε ποδαράκια μου» θα κάνει και πάλι το θαύμα της.
Χάσμα ανταγωνιστικότητας
Η ΤτΕ διαπιστώνει, ότι παρά τη η σημαντική βελτίωση της κατάταξης της Ελλάδος στους παγκόσμιους σύνθετους δείκτες διαρθρωτικής ανταγωνιστικότητας τα τελευταία χρόνια, η απόκλιση σε όρους καινοτομίας, τεχνολογίας και συνολικών παραγωγικών επενδύσεων ως προς το ΑΕΠ παραμένει, διατηρώντας το υφιστάμενο χάσμα ανταγωνιστικότητας με τις περισσότερες προηγμένες οικονομίες.
Στο πλαίσιο αυτό, οι ξένες άμεσες επενδύσεις (ΞΑΕ) υποχώρησαν σημαντικά το 2024 έναντι του 2023 – κατά -15% σε ετήσια βάση.
Το real estate τα παίρνει όλα;
Αυτό που προκαλεί εντύπωση – όχι απαραίτητα θετική – , είναι ότι η μερίδα του λέοντος στις ΞΑΕ, αφορά τις επενδύσεις σε ακίνητα, που αγγίζουν πλέον το 62% του συνόλου.
Ενώ οι ΞΑΕ ακολουθούν πτωτική πορεία, μετά το άλμα του 2022 – όταν είχαν φτάσει τα 6,43 δις. το εννιάμηνο, το μερίδιο των επενδύσεων σε ακίνητα αυξάνεται διαρκώς.
Η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα διεθνώς στην οποία υπήρξε συνεχής συρρίκνωση της παραγωγικής βάσης της από το 2009 έως το 2022
Η δυσαναλογία αυτή μαρτυρά μια υπερβολική εξάρτηση των ξένων επενδύσεων από την αγορά ακινήτων. Καθώς το ελντοράντο του real estate – που βασίστηκε εν πολλοίς στα προγράμματα της Χρυσής Βίζας και στις βραχυχρόνιες μισθώσεις, θα αρχίζει να ξεφουσκώνει, η προσγείωση προβλέπεται να έχει αναταράξεις.
Έλλειμμα παραγωγικών επενδύσεων
Ένα άλλο ερώτημα είναι τι ποσοστό επενδύσεων αφορά παραγωγικές επενδύσεις, πλην κατοικιών. Με βάση στοιχεία που αναφέρει το ΚΕΠΕ, το 2023, το μερίδιο των παραγωγικών επενδύσεων επί του ΑΕΠ στην Ελλάδα ήταν μόλις 12,4% – όταν στην Ευρώπη είναι 16,7% Αυτό μάλιστα συμβαίνει σε μία περίοδο γενικής αύξησης των επενδύσεων, λόγω της εισροής των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης.
Συρρίκνωση παραγωγικής βάσης
Εκτός από την εξέλιξη των ακαθάριστων επενδύσεων, ο δείκτης-κλειδί για την ανάπτυξη μιας χώρας είναι η πορεία των καθαρών επενδύσεων ή αλλιώς η διαφορά ανάμεσα στο πάγιο κεφάλαιο που επενδύεται και αυτό που αποσύρεται. Όπως επισημαίνει ο οικονομικός αναλυτής Ηλίας Ιωακείμογλου, οι καθαρές επενδύσεις – ή αλλιώς το καθαρό κεφαλαιακό απόθεμα παγίου κεφαλαίου (εξαιρουμένων των κατοικιών), είναι αυτό που μας δείχνει αν το παραγωγικό σύστημα μιας χώρας μεγεθύνεται και με τι ρυθμό.
Στην Ελλάδα μεταξύ 2019-2023 υπήρξε συρρίκνωση του παραγωγικού συστήματος διότι οι επενδύσεις που έγιναν ήταν μικρότερες από το πάγιο κεφάλαιο που αποσύρθηκε επειδή απαξιώθηκε ως άχρηστο λόγω ηλικίας ή λόγω τεχνολογικής παλαίωσης, υπογραμμίζει ο αναλυτής.
Το πιο τρομαχτικό όμως είναι η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα διεθνώς στην οποία υπήρξε συνεχής συρρίκνωση της παραγωγικής βάσης της από το 2009 έως το 2022. Παλιότερη εκτίμηση της ΤτΕ υπολόγιζε ότι θα πρέπει οι επενδύσεις να αυξάνονται κατά 10% ετησίως για να φτάσουμε το 2029 στα επίπεδα του καθαρού κεφαλαιακού αποθέματος του 2010.
Με αυτά τα δεδομένα, αν δεν ανατραπεί ο αρνητικός ρυθμός, θα είναι σαν να τρέχουμε μόνοι μας και να ερχόμαστε δεύτεροι, πίσω από την Ελλάδα των προ-μνημονιακών ετών
