Υπερψηφίστηκε από την αρμόδια κοινοβουλευτική Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού με το οποίο κυρώνεται η Συμφωνία μεταξύ του Υπουργείου Παιδείας της Ελλάδας και του Υπουργείου Παιδείας της Κυπριακής Δημοκρατίας σχετικά με την αμοιβαία ακαδημαϊκή αναγνώριση πανεπιστημιακών τίτλων σπουδών Ανωτάτων και Ανωτέρων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων και άλλων Εγκεκριμένων Ιδρυμάτων, καθώς και της Τροποποίησης του Παραρτήματος Ι της Συμφωνίας.
Ο υπουργός Παιδείας, Κυριάκος Πιερρακάκης, τόνισε ότι η Συμφωνία της Ελλάδας με την Κύπρο σχετικά με την αμοιβαία ακαδημαϊκή αναγνώριση πανεπιστημιακών τίτλων σπουδών ανώτατων και ανώτερων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και άλλων εγκεκριμένων ιδρυμάτων και η τροποποίηση του παραρτήματος 1 της Συμφωνίας αυτής, είναι μια συμφωνία πολύ απλή στη φιλοσοφία και στις διαδικασίες της και βασίζεται σε δύο γεγονότα και μια αναγκαιότητα:
Γεγονός πρώτο: οι αδελφικοί δεσμοί Ελλάδος με Κύπρο και κοινή μας γλώσσα.
Γεγονός δεύτερο ότι στα πανεπιστήμια της μιας χώρας σπουδάζει μεγάλος αριθμός φοιτητών της άλλης χώρας. Ειδικότερα ο κ. Πιερρακάκης ενημέρωσε ότι στην Ελλάδα φοιτούν περίπου 4000 Κύπριοι αυτή τη στιγμή κι αν δούμε τους αριθμούς για τους Έλληνες στην Κύπρο, ο συνολικός αριθμός είναι 18.000, οι μισοί περίπου με φυσική παρουσία και οι υπόλοιποι που σπουδάζουν από απόσταση.Έτσι, όπως είπε χαρακτηριστικά ο αρμόδιος υπουργός, από τα δύο αυτά γεγονότα προκύπτει η αναγκαιότητα οι φοιτητές αυτοί να μην ταλαιπωρούνται, όταν επιστρέφουν στις χώρες τους κατά τη διαδικασία της ακαδημαϊκής αναγνώρισης του τίτλου σπουδών που απέκτησαν και σε αυτό ανταποκρίνεται η Συμφωνία που η Βουλή καλείται να ψηφίσει.
Με απλά λόγια, ο κ. Πιερρακάκης κατέστησε σαφές ότι η Ελλάδα και Κύπρος συμφωνούν σε μια γρήγορη και απλή διαδικασία αναγνώρισης ακαδημαϊκών δικαιωμάτων, όσον αφορά στους τίτλους σπουδών που χορηγούν τα πανεπιστήμια τους. Η συμφωνία αφορά τα πανεπιστήμια Ελλάδας και Κύπρου (όπως αυτά αναφέρονται στο τροποποιημένο παράρτημα 1) αφορά σε όλους τους τίτλους σπουδών που εκδίδουν αυτά τα ιδρύματα, πτυχία, μεταπτυχιακούς τίτλους ενιαίους και αδιάσπαστους τίτλους μεταπτυχιακού επιπέδου, καθώς και διδακτορικά 6 ως 8, δηλαδή επίπεδο του ευρωπαϊκού πλαισίου προσόντων.
Η διαδικασία
Σύμφωνα με τη νέα διαδικασία: Εντός 60 ημερών θα αναγνωρίζονται από τον ΔΟΑΤΑΠ οι τίτλοι σπουδών των κυπριακών πανεπιστημίων και εντός 90 ημερών από το Κυπριακό Συμβούλιο Αναγνώρισης Τίτλων οι τίτλοι σπουδών των ελληνικών πανεπιστημίων. Οι προθεσμίες αυτές, ξεκινούν για τους φορείς αναγνώρισης από την ημέρα κατάθεσης πλήρους φακέλου από πλευράς του ενδιαφερόμενου. Επίσης, προβλέπεται προθεσμία για τους φορείς να ζητήσουν επιπλέον στοιχεία, καθώς και υποχρέωσή τους να αιτιολογούν επαρκώς τυχόν απορριπτικές αποφάσεις. Σε αυτή την τελευταία περίπτωση, οι ενδιαφερόμενοι θα μπορούν να εκφράσουν τις αντιρρήσεις τους, πάλι μέσω μιας ταχείας διαδικασίας, που λέγεται αίτηση θεραπείας.
Συνοψίζοντας ο υπουργός Παιδείας τα βασικά σημεία της Συμφωνίας, σημείωσε επιπλέον ότι το περιεχόμενό της είναι σε πλήρη ευθυγράμμιση και με το ενωσιακό και το διεθνές δίκαιο και τις συστάσεις του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όσο και με τις βέλτιστες πρακτικές αναγνώρισης τίτλων σπουδών και προσόντων που έχουν ορίσει οι φορείς του δικτύου ENIC – European Network of Information Centers in the European Region και NARIC – National Academic Recognition Information Centers in the European Union.
«Φρονώ ότι μπορούμε να συμφωνήσουμε ότι η εφαρμογή της Συμφωνίας θα διευκολύνει σημαντικά τα παιδιά μας που σπουδάζουν στην Κύπρο, θα απαλλάξει τον ΔΟΑΤΑΠ από περιττή γραφειοκρατία, επιτρέποντας μας να κατανείμουμε το χρόνο, τους ανθρώπινους πόρους και τους υλικούς πόρους του οργανισμού σε πιο απαιτητικές διαδικασίες και θα αποτελέσει ακόμη μία επικύρωση της στενής συνεργασίας των δύο χωρών και βέβαια θα επιτρέψει και την ανάπτυξη περαιτέρω συνεργιών ανάμεσα στις δύο χώρες και στα ιδρύματα τους» τόνισε ο κ. Πιερρακάκης.
Ενημέρωσε επίσης ότι την ερχόμενη εβδομάδα θα υπογράψει με την ομόλογό μου κυρία Αθηνά Μιχαηλίδου, το Πρόγραμμα Συνεργασίας Ελλάδας Κύπρου στον τομέα της Παιδείας στη Λευκωσία. Εξήγησε ότι η έμφαση θα δοθεί και πάλι σε ανταλλαγή καλών πρακτικών από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, τα ελληνικά με τα κυπριακά ιδρύματα, στις ψηφιακές δεξιότητες και οτιδήποτε άλλο θα μπορούσαμε να μάθουμε ένας από τον άλλο.
Τα νέα νομοσχέδια
Ο κ. Πιερρακάκης ενημέρωσε ότι η κατάθεση αυτής της Συμφωνίας ουσιαστικά εγκαινιάζει μια περίοδο πολύ πυκνού κοινοβουλευτικού έργου όπου θα κληθούμε να συζητήσουμε στην Επιτροπή μια σειρά από νομοσχέδια, όπως την ενίσχυση του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου, την Ακαδημία Αθηνών, το νέο σχέδιο Οργανισμού της Ακαδημίας Αθηνών, το σχέδιο νόμου για την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση και αμέσως μετά την προσέγγιση μας συνολικότερα για την αναδιάταξη της Ελληνικής Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης.
Τέλος, ο υπουργός Παιδείας, αναφέρθηκε στις συνομιλίες με την αντίστοιχη Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Κύπρου κι επισήμανε ότι η καλύτερη πρακτική, που μπορούμε να ανταλλάξουμε με τους Κύπριους αδελφούς μας είναι αυτό το αίσθημα ενότητας, το οποίο – όπως είπε – διαπίστωσε προσωπικά με τα πολιτικά κόμματα σε μια σειρά από πράγματα, τα οποία υπό άλλες συνθήκες και σε άλλες περιπτώσεις αποτελούν αντικείμενο σφοδρού πολιτικού ανταγωνισμού ενώ τα περισσότερα απ’ αυτά τα πράγματα ακόμη και στο κατ’ ιδίαν επίπεδο τείνουμε να συμφωνούμε. “Υπό αυτήν την έννοια αυτή είναι η καλύτερη πρακτική. Από τη δική μας πλευρά, εγώ αυτό που μπορώ να σας εγγυηθώ, είναι ότι θα κάνουμε το παν για να σφυρηλατήσουμε τις μεγαλύτερες δυνατές προϋποθέσεις συναίνεσης σε όλα τα νομοθετήματα, τα οποία θα βρείτε ενώπιόν σας” είπε ο κ. Πιερρακάκης προς τα μέλη της Επιτροπής κλείνοντας την τοποθέτησή του.
«Κοινή συνισταμένη όλων των πρωτοβουλιών, η ενδυνάμωση και εξωστρέφεια των πανεπιστημίων μας. Πεποίθησή μας, ότι τα πανεπιστήμιά μας έχουν πολλά να αποκομίσουν, αλλά και πολλά να προσφέρουν στη παγκόσμια ακαδημαϊκή κοινότητα, μέσα από συνεργασίες, ανταλλαγές φοιτητών, εκπαιδευτικών ερευνητών, διπλά και κοινά προγράμματα σπουδών, ξενόγλωσσα, που μπορούν να προσελκύσουν φοιτητές από όλο τον κόσμο. Έχουμε εξαιρετικά πανεπιστήμια, εξαιρετικό ανθρώπινο δυναμικό και μπορούμε να διεκδικήσουμε τη θέση που αξίζει στα Πανεπιστήμιά μας στον διεθνή ακαδημαϊκό χάρτη. Θέλουμε και μπορούμε να είμαστε φάρος εκπαίδευσης σε όλη την Ευρώπη, σαφώς με προεξάρχουσα θέση στη Μεσόγειο» είπε η εισηγήτρια της ΝΔ, Ιωάννη Λυτρίβη .
«Ερχόμαστε να κυρώσουμε μια καινούργια σύμβαση, που είναι μια διεθνής σύμβαση. Είναι πολύ ευχάριστο, αφού είναι ότι η πρώτη τέτοια σύμβαση που κυρώνουμε ή που θα ψηφιστεί για να κυρωθεί αφορά την Κύπρο μας» ανέφερε η εισηγήτρια του ΣΥΡΙΖΑ, Αθηνά Λινού. Ωστόσο, σημείωσε ότι σύμφωνα με το άρθρο 28 του Συντάγματος κάθε κυρωμένη διεθνής σύμβαση υπερισχύει η νομοθεσία αυτής της σύμβασης με κάθε άλλη διάταξη που υπάρχει σαν νόμος του κράτους κάτι που σημαίνει ότι κυρώνοντας τη σύμβαση απεμπολούμε το δικαίωμα που έχουμε σαν κράτος να κρίνουμε τα πανεπιστήμια, τα οποία αυτοδικαίως θα αναγνωριστούν και θα αναγνωριστούν σύμφωνα με το άρθρο 304 στην παράγραφο 2.
«Λέει ότι θα αναγνωριστούν αυτοδικαίως, όχι μόνο το ίδρυμα σαν σύνολο, αλλά και οι τίτλοι σπουδών που απονέμονται ύστερα από διακρατική συμφωνία. Τι σημαίνει αυτό; Επειδή εμείς στα παραρτήματα δεν έχουμε κανέναν τίτλο σπουδών, απλώς λέμε ότι εγκρίνουμε όλα τα πρωτοβάθμια, τα bachelors, τα masters και τα δίδακτρα των πανεπιστημίων, αυτό σημαίνει ότι από εκεί και ύστερα δεν θα μπορούν να κριθούν αυτά τα πανεπιστήμια από καμία εθνική αρχή, ούτε θα μπορούν να κριθούν πτυχία, τα οποία πιθανόν εκπίπτουν του ρόλου τους, δεν αξίζουν τον κόπο πλέον ή δεν είναι αντίστοιχα με τα δικά μας, δεν θα μπορούμε να τα αφαιρέσουμε από τη διακρατική συμφωνία παρά μόνο με άλλη καινούργια διακρατική συμφωνία» είπε η κα Λινού.
Επιπλέον, παρατήρησε ότι αν τα πανεπιστήμια τα οποία εγκρίνουμε εισάγουν και άλλα τμήματα και άλλους τίτλους σπουδών επίσης και αυτά αυτοδίκαια θα αναγνωριστούν, χωρίς σύμφωνα με το άρθρο αυτό 304 παράγραφος 2, και δεν θα έχουμε καμία δυνατότητα να παρέμβουμε ως χώρα. Ενώ αντίθετα αν ισχύσει ο νόμος που έχουμε για το ΔΟΑΤΑΠ μπαίνουν στο μητρώο του ΔΟΑΤΑΠ μόνο τα πανεπιστήμια και τα τμήματα των πανεπιστημίων για τα οποία έχει υπάρξει προηγούμενη κρίση.
Η εισηγήτρια του ΣΥΡΙΖΑ δήλωσε επιφύλαξη για την Ολομέλεια
Εκ μέρους του ΠΑΣΟΚ, ο ειδικός αγορητής Στέφανος Παραστατίδης, δήλωσε επιφύλαξη και ζήτησε διευκρινίσεις σχετικώς με την διαδικασία και τόνισε ότι υπάρχουν ζητήματα τα οποία θα μπορούσαν να είχαν επιλυθεί με μια απλή νομοθετική παρέμβαση. «Θα μπορούσαμε να την αντιληφθούμε μονάχα ως μία Συμφωνία εκδήλωσης διεθνούς αβροφροσύνης, με συμβολικές προθέσεις, στις οποίες αποτυπώνουμε σε ένα διεθνές κείμενο κάτι που όσον αφορά τις δικές μας υποχρεώσεις απέναντι στους Κυπρίους είχαμε ήδη υλοποιήσει σε εθνικό επίπεδο και πριν από την υπογραφή της Συμφωνίας» ανέφερε.
Η ειδική αγορήτρια του ΚΚΕ, Αφροδίτη Κτενά, με αφορμή του το ερώτημα του κ. Παραστατίδη, προς τι η ανάγκη για μια τέτοια συμφωνία εξέφρασε την εκτίμηση ότι αποτελεί συμφωνία πιλότο που θα δοκιμάσει τις αντοχές και τις ανοχές του πρόσφατα ψηφισμένο νομοθετικού πλαισίου του 4957, πάνω στον οποίο βασίζεται αυτή η Συμφωνία. Σε αυτό το νόμο, είπε, ενσωματώθηκε αντίστοιχη Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για αυτόματη αναγνώριση ιδρυμάτων και τίτλων σπουδών της αλλοδαπής. Εκεί πέρα δίνεται και ο ορισμός του αναγνωρισμένου εκπαιδευτικού ιδρύματος ως, αυτό που αναγνωρίζεται από τα αρμόδια όργανα της χώρας του. «Θεωρούμε ότι με αυτή τη συμφωνία, το μόνο που επιτυγχάνεται είναι να διευκολυνθεί το άνοιγμα της αγοράς της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε Ελλάδα και Κύπρο…», είπε μεταξύ άλλων και δήλωσε ότι καταψηφίζει το νομοσχέδιο.
Από την Ελληνική Λύση, η Σοφία Ασημακοπούλου, αφού επισήμανε ότι σε κάθε περίπτωση η διευκόλυνση της αμοιβαίας ακαδημαϊκής αναγνώρισης πανεπιστημιακών τίτλων σπουδών μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου κινείται σε θεμιτό πλαίσιο, δήλωσε ότι το κόμμα της επιφυλάσσεται να τοποθετηθεί στην Ολομέλεια.
Ο ειδικός αγορητής των Σπαρτιατών, Χαράλαμπος Κατσιβαρδάς, επικρότησε αναφανδόν την κατακύρωση της Συμφωνίας διότι – όπως είπε – εκτιμά ότι πληροί το άρθρο 28 του Συντάγματος, τις παραδεδεγμένες νομικές αρχές, να ενσωματωθεί στην εσωτερική έννομη τάξη.
Από τη Νίκη, ο ειδικός αγορητής Νικόλαος Παπαδόπουλος, δήλωσε “παρών” στο νομοσχέδιο, επιφυλάχθηκε για την ψήφιση στην Ολομέλεια, αλλά δεν παρέλειψε να χαιρετίσει την ενδυνάμωση των σχέσεων μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου.
Ο Αλέξανδρος Καζαμίας, από την Πλεύση Ελευθερίας, καλωσόρισε την εκπαιδευτική συνεργασία με την Κύπρο, σε όλα τα επίπεδα, αλλά εξέφρασε την απορία γιατί υπάρχει ανάγκη για μια τέτοια Συμφωνία αφού – όπως υποστήριξε – δεν διευκολύνει ή δεν προσθέτει τίποτα ουσιαστικό στη διαδικασία, η οποία ήδη προβλέπεται με βάση το νόμο που ορίζει τη λειτουργία του ΔΟΑΤΑΠ. Εξέφρασε δε επιφυλάξεις απέναντι στην αναγνώριση παραρτημάτων πανεπιστημίων από άλλες χώρες και δήλωσε ότι η Συμφωνία αυτή δεν ξεκαθαρίζει τη στάση της κυβέρνησης απέναντι στο θέμα της εξασφάλισης εγγυήσεων για το δημόσιο χαρακτήρα της ανώτατης παιδείας στην Ελλάδα. Ως εκ τούτου, δήλωσε επιφύλαξη εκ μέρους του κόμματός του.
Πρόκειται για μια προσπάθεια μέσω των διακρατικών συμφωνιών επιλεκτικής ερμηνείας με την κυβέρνηση διατεθειμένη να ισορροπήσει στα όρια της αντισυνταγματικότητας, προκειμένου να πετύχει την επιδίωξή της για την ίδρυση και λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων, ανέφερε η Μερόπη Τζούφη, η οποία δήλωσε ότι θα ψηφίσει «κατά», εφόσον έχει συγκροτηθεί η ΚΟ της Νέας Αριστεράς όταν το νομοσχέδιο εισαχθεί προς ψήφιση στην Ολομέλεια.
Απαντήσεις Πιερρακάκη
Ο υπουργός Παιδείας τόνισε αρχικά ότι η Βουλή των Ελλήνων θα κυρώσει τη Σύμβαση της Λισσαβόνας, όπως το έχουν κάνει όλα τα κράτη – μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης, εξαιρετικά ετεροχρονισμένα και απάντησε στις αιτιάσεις των κομμάτων λέγοντας πως «Δεν είναι αυτή η συμφωνία προετοιμασία για οτιδήποτε, γιατί αυτό θα σήμαινε ότι υπάρχει υστεροβουλία και καλυμμένος σκοπός. Είμαστε ανοιχτοί – κάθετοι και λέμε εμφανώς, αυτό το οποίο θέλουμε να κάνουμε». Διευκρίνισε ότι η συγκεκριμένη Συμφωνία υπεγράφη από την προκάτοχό του και ερχόμαστε σήμερα να την κυρώσουμε, αλλά ευρύτερα δεν προετοιμάζει την όποια συμφωνία θέλουμε να κάνουμε στην πορεία, στο πλαίσιο της λειτουργίας των μη κρατικών πανεπιστημίων, διότι – όπως είπε – σε τελική ανάλυση αυτό έχει να κάνει με την τήρηση του Ενωσιακού Δικαίου στην Ελλάδα και την ερμηνεία του, η οποία, σύμφωνα με κορυφαίους συνταγματολόγους, όχι απλώς επιτρέπεται να ερμηνευθεί έτσι, αλλά «επιβάλλεται» να ερμηνευθεί έτσι.
«Ακριβώς, επειδή δεν έχουμε ερμηνεύσει τα πράγματα έτσι και στρουθοκαμηλίζουμε, είναι που υπάρχει όλο αυτό το πεδίο, το οποίο υφίσταται σήμερα, ας πούμε, με τα κολλέγια και τα παραρτήματα, τα οποία παράγουν πτυχία, με πλήρη επαγγελματικά δικαιώματα, στη χώρα μας, κατ’ εφαρμογήν του Ενωσιακού Δικαίου, αναγνωρίζονται ακαδημαϊκώς στο εξωτερικό, αλλά επειδή εμείς δεν ακουμπάμε αυτό το ζήτημα, γιατί δεν θέλουμε να το ακουμπήσουμε, θεωρούμε ότι δεν υπάρχει, για τα δεδομένα αυτού του κτιρίου. Υπάρχει και επειδή δεν το έχουμε αντιμετωπίσει, με έναν τρόπο εύσχημο και πλήρη, όπως το έκαναν χώρες, όπως η Κύπρος, είναι που έχουν παραχθεί αρνητικές συνέπειες, σε σχέση με τις προοπτικές της χώρας, κατά την κρίση μας και κατά κρίση της Πλειοψηφίας. Αυτή είναι η κάθετη θέση μας, δεν υπάρχει καμία προετοιμασία. Η προετοιμασία έχει να κάνει με το ότι θέλουμε να έρθει οργανωμένα και σε πληρότητα» είπε χαρακτηριστικά ο κ. Πιερρακάκης.
Αναφορικώς με τα σχόλια για το αν “πειράζει η κυβέρνηση τον νόμο που ίδια ψήφισε” αστειευόμενος ο υπουργός είπε ότι «Δεν ακουμπάμε νόμους από την εποχή του Κώδικα του Χαμουραμπί ή του Κώδικα του Ur-Nammu που εκτίθενται στα μουσεία. Από εκεί και πέρα, το οτιδήποτε δεν εκτίθεται στο μουσείο, το πειράζουμε, το βελτιώνουμε, γιατί τα γεγονότα και τα πράγματα είναι σε κίνηση, ακόμη και για την κυβερνητική πλειοψηφία. Οι χώρες, οι κυβερνήσεις, τα προβλήματα είναι σε κίνηση. Είναι σαν το ποδήλατο, όπως λέει το ρητό, αν δεν κάνεις πεντάλ, πέφτεις. Αναπροσαρμόζουμε διαρκώς πράγματα, έχοντας, όμως θεμελιώσει ότι έχουμε μια κεντρική φιλοσοφία, την οποία και υπηρετούμε και η οποία εκρίθη».
Σχετικώς με τα υπόλοιπα ζητήματα, που έθιξαν οι εκπρόσωποι των κομμάτων της αντιπολίτευσης για την ποιότητα των σπουδών, ο κ. Πιερρακάκης ανέφερε ότι δεν υπάρχει αυτοματοποιημένη διαδικασία, αλλά για την κυβέρνηση το ζήτημα είναι η ποιότητα των παρεχόμενων σπουδών και η διευκόλυνση και η επιτάχυνση κάποιων πραγμάτων.
Ως τελευταίο σχόλιο, ο υπουργός παρατήρησε ότι «Δεν είναι τα τείχη η λύση. Δεν προφυλάσσουμε το Βασίλειο της Χαμένης Ατλαντίδας. Άνοιγμα. Τα τείχη ερμηνεύτηκαν από τους Αρχαίους Έλληνες, ως πλοία, από τον χρησμό του Μαντείου των Δελφών και κέρδισαν τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας -για να πω για όσους αγαπούν την αρχαία ιστορία. Η χώρα θέλει άνοιγμα. Το άνοιγμα de facto γίνεται από τις ελληνικές οικογένειες, σήμερα. Έχουμε 40.000 περίπου Έλληνες στο εξωτερικό και αυτό δεν θα το κοιτάμε;
Ο τρόπος, όμως δεν είναι προφανώς δεν θεωρούμε ότι η λύση είναι σε αυτό που περιγράφω τα μη κρατικά πανεπιστήμια. Όχι. Η λύση είναι η συνολική αναδιάταξη της ελληνικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ένα συστατικό της οποίας είναι και αυτό. Αλλά, ταυτόχρονα, αντιλαμβανόμαστε ότι πρέπει απογραφειοκρατικοποιήσουμε το ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο, να το διεθνοποιήσουμε περαιτέρω, να δημιουργήσουμε, αν θέλετε, παραμέτρους ευελιξίας σε αυτό και να γίνει και άρση του κρατικού μονοπωλίου κατ΄ εφαρμογήν του ενωσιακού δικαίου. Αυτό είναι και το πνεύμα του άρθρου 28. Το πνεύμα είναι η Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Αυτό και θα κάνουμε και θα το κάνουμε, με κριτήρια και σωστά. Μακάρι, να το κάνουμε και όλοι μαζί, όπως το έκαναν οι Κύπριοι, γιατί, σε τελική ανάλυση, αυτό επιτάσσει και το εθνικό συμφέρον.
Δεν έχει νόημα πλέον να αντιμετωπίζουμε, τα πράγματα με την ιδεοληψία του συνθήματος των άλλων δεκαετιών. Δεν το κάνουν οι άλλες χώρες, γιατί να το κάνουμε εμείς; Η ποιότητα είναι αυτή, που καθορίζει το θέμα και τα κριτήρια. Να κάνουμε συζήτηση γι΄ αυτά και να συμφωνήσουμε γι΄ αυτά. Το αν εμείς θα επιτρέψουμε να ισχύσει κάτι στη χώρα μας ή θα απαγορεύσουμε κάτι, νομίζουμε ότι αυτό θα οδηγήσει την υπόλοιπη παγκόσμια πραγματικότητα να μη μας ακολουθήσει; Είμαστε γελασμένοι, αν το πιστεύουμε. Και σε τελική ανάλυση, χάνουμε πάρα πολύ χρόνο με όλα αυτά τα πράγματα».
