Σερβίρουν τα δροσερά κοκτέιλ. Μαζεύουν στίβες πιάτα. Καθαρίζουν την άμμο από τα δωμάτια. «Τηγανίζονται» καθώς τηγανίζουν καλαμαράκια. Είναι οι άνθρωποι που διευκολύνουν τις διακοπές και χαρίζουν με τον ιδρώτα τους στιγμές ανεμελιάς στους εκδρομείς και κέρδη στα αφεντικά τους. Είναι οι αφανείς ήρωες του «ελληνικού τουριστικού ονείρου» – και πολύ συχνά ζουν έναν εφιάλτη.

Διεθνείς έρευνες αποκαλύπτουν πως ο χώρος του τουρισμού εμφανίζει τα υψηλότερα ποσοστά κακοποιητικής συμπεριφοράς στον εργασιακό χώρο από οποιονδήποτε άλλο κλάδο. Τι συμβαίνει άραγε στον ελληνικό τουρισμό; Ο Γιώργος Τριανταφύλλου γνωρίζει όσο λίγοι το πεδίο και μάλιστα από πολλές διαφορετικές οπτικές γωνίες αφού έχει εργαστεί για 22 χρόνια στη «βαριά» μας βιομηχανία, αλλά και έχει κάνει το πρώτο διδακτορικό του στο Πανεπιστήμιο του Αιγαίου στον τομέα του Τουρισμού. Τα τελευταία 4 έτη εργάζεται ως Επιθεωρητής Εργασίας στην Ανεξάρτητη Αρχή και πραγματοποιεί το δεύτερο διδακτορικό του στο Πανεπιστήμιο Κρήτης στο τμήμα Κοινωνιολογίας. Μελετά τη βία και την παρενόχληση στα ξενοδοχεία ενός από τους πιο «hot» προορισμούς της χώρας, την Κρήτη, αλλά και το ρόλο της Επιθεώρησης Εργασίας στην καταπολέμηση τέτοιων φαινομένων.

Τι δείχνει η έρευνά του και πόσο ενδεικτική μπορεί να είναι για το σύνολο της χώρας, αφού η Κρήτη αποτελεί ίσως τη ναυαρχίδα του ελληνικού τουρισμού;

«Τα στοιχεία καταδεικνύουν ότι η Κρήτη κατέχει ένα σημαντικό ποσοστό στο συνολικό τουριστικό προϊόν της χώρας», μας λέει ο κ. Τριανταφύλλου. «Επιπλέον, λόγω των υποδομών και της μορφολογίας της, προσελκύει επισκέπτες που ενδιαφέρονται για διαφορετικές μορφές τουρισμού. Επομένως θα ήταν απολύτως θεμιτό να διευρύναμε τα αποτελέσματά μας στην Ελληνική επικράτεια».

• 39,3 εκατ. άτομα επισκέφθηκαν το νησί το 2024
• 12,4 % αυξήθηκε η τουριστική συγκριτικά με το 2023
• 5,9 εκατ. τουρίστες επέλεξαν το νησί, δηλαδή το 15% των τουριστών που ήρθαν στην χώρα μας
• 198 χιλ. κλίνες, δηλαδή περίπου το 22% της χώρας, βρίσκονται στην Κρήτη

Τι ζουν οι εργαζόμενοι όσο οι επισκέπτες απολαμβάνουν τα καταγάλανα νερά, την πεντανόστιμη κουζίνα και την αξιομνημόνευτη κρητική φιλοξενία; Πριν μπούμε στα στοιχεία ζητάμε από τον κ.Τριανταφύλλου να εξηγήσει τι ακριβώς εννοούμε ως βίαιη και παρενοχλητική συμπεριφορά στον εργασιακό χώρο. «Πρόκειται για εξευτελιστική, ταπεινωτική και εχθρική συμπεριφορά απέναντι σε ένα άτομο με στόχο πολλές φορές τον εξοστρακισμό του από μια εργασιακή ομάδα», μας εξηγεί ο κ.Τριαντάφυλλου. «Εκφράζεται κυρίως με την λεκτική βία, με ανεπιθύμητες εκφράσεις, ταπεινωτικά σχόλια, κουτσομπολιά (ακόμα και εν απουσία του θύματος), με σωματική βία όπως σπρωξίματα, αγγίγματα, τσιμπήματα κ.ά.

1 στους 4 εργαζόμενους υπήρξαν θύματα κακοποιητικής συμπεριφοράς

»Όπως διακρίνουμε στις γραφικές απεικονίσεις, 308 άτομα από το δείγμα βίωσαν κάποια στιγμή βία και παρενόχληση στον εργασιακό τους χώρο. Δηλαδή 1 στους περίπου 4 εργαζόμενους υπήρξαν θύματα κακοποιητικής συμπεριφοράς. Το γεγονός καταδεικνύει τη σοβαρότητα του φαινομένου το οποίο σταδιακά λαμβάνει ανησυχητικές διαστάσεις.
Από τα 308 άτομα που δήλωσαν ότι υπέστησαν κακοποιητική συμπεριφορά στο εργασιακό χώρο το 88% ανάφερε ότι βίωσε λεκτική και ψυχολογική βία. Επαναλαμβανόμενες πράξεις, ενέργειες, λόγια, χειρονομίες, σχόλια σε κοινωνικά δίκτυα, φωτογραφίες, που είναι μη ευπρόσδεκτες σε κάποιο άτομο και μπορεί να θεωρηθούν εξευτελιστικές, προσβλητικές ή υποτιμητικές για την αξία του συγκεκριμένου ατόμου».

Ποιο είναι το προφίλ του θύτη;

«Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ο φερόμενος ως θύτης σε όλες τις περιπτώσεις είναι άντρας. Κι ενώ η κείμενη νομοθεσία (Ν.4808/21) υπαγορεύει ότι ο εργοδότης οφείλει να παρέχει ένα ασφαλές περιβάλλον για τον εργαζόμενο, δυστυχώς στις περισσότερες περιπτώσεις ο ασκών τη βία είναι ο άμεσος εργοδότης. Κι αξίζει να παρατηρήσουμε ότι το 70% των καταγγελλόμενων προσώπων είναι άντρες ενώ το 30 % είναι γυναίκες».

Γυναίκες δηλαδή που σε θέσεις εξουσίας υιοθετούν την πιο απεχθή «ανδροπρεπή» συμπεριφορά…

«Είχαμε αρκετές περιπτώσεις όπου γυναίκες σε θέσεις ευθύνης και εξουσίας ασκούσαν παρενοχλητική συμπεριφορά τόσο απέναντι σε άντρες όσο και απέναντι σε άλλες γυναίκες. Οι γυναίκες σε θέσεις εξουσίας μπορούν να ασκήσουν βία και παρενόχληση σε γυναίκες – όπως και οι άντρες- δίχως να επηρεάζονται από το φύλο, αν και οι ίδιες υπήρξαν κάποτε θύματα εργασιακού εκφοβισμού, ως εργαζόμενες σε χαμηλότερη ιεραρχική βαθμίδα. Το συγκεκριμένο φαινόμενο έχει μελετηθεί παγκοσμίως (Sharon L. Liu 2012). Στις συγκεκριμένες περιπτώσεις έχουμε ένα μεγάλο ποσοστό εργασιακής καταπίεσης από προϊστάμενες ορόφων προς τις καμαριέρες. Μια καμαριέρα αναφέρει: «Δέχομαι βρισιές κάθε μέρα από την προϊστάμενη μου, δεν άντεξα, πήγα στον διευθυντή ο οποίος έδειξε αδιαφορία, δεν έκανε κάτι». Τέλος μια άλλη καμαριέρα λέει: «Η προϊσταμένη μού βάζει 35 δωμάτια να καθαρίσω και τα πιο δύσκολα πόστα, δεν αντέχω τις διακρίσεις. Της το είπα και μου απάντησε ΄Αν σου αρέσει΄».

Σύμφωνα με την έρευνά σας, το 12%, δηλαδή πάνω από ένας στους δέκα εργαζόμενους, καταγγέλλει σεξουαλική παρενόχληση.

«Τελευταία η σεξουαλική παρενόχληση λαμβάνει ανησυχητικές διαστάσεις. Εμφανίζεται με λεκτικό τρόπο (άσεμνα σχόλια και εκφράσεις), με ανεπιθύμητη σωματική επαφή, αλλά και μέσω μηνυμάτων και αποστολής άσεμνου περιεχομένου.

» Από το σύνολο των καταγγελιών σεξουαλικής παρενόχλησης στο σύνολο των εργασιακών κλάδων, το 22% αφορά την εστίαση και τον τουρισμό, δείκτης που επιβεβαιώνεται από διεθνείς έρευνες οι οποίες ισχυρίζονται ότι ο χώρος του τουρισμού εμφανίζει στατιστικά τις περισσότερες περιπτώσεις κακοποιητικής συμπεριφοράς στον εργασιακό χώρο από οποιονδήποτε άλλο κλάδο.

» Σε μικρές και κλειστές κοινωνίες μια τέτοια τοποθέτηση και εξωτερίκευση αποτελεί πολλές φορές ταμπού και ενοχικό σύνδρομο για το θύμα, αλλά την ίδια στιγμή ανοίγει την πόρτα για την πιθανή λύση του προβλήματος. Το θάρρος αυτό αποτυπώνεται και στο διάγραμμα που φανερώνει ότι οι καταγγελίες σεξουαλικής παρενόχλησης εμφανίζουν τρομακτική αύξηση από το 2023, χωρίς βέβαια αυτό να σκιαγραφεί το μέγεθος του φαινομένου. Το πόρισμα στο συγκεκριμένο πεδίο είναι ότι τα θύματα σεξουαλικές παρενόχλησης δεν μένουν πλέον αδρανή, αλλά καταγγέλλουν τα περιστατικά.

» Αναμφίβολα οι γυναίκες κατέχουν τις πρώτες θέσεις ως θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης, ενώ δειλά – δειλά εμφανίζονται και μικρά ποσοστά αντρών (89% των θυμάτων ήταν γυναίκες και το 8% άνδρες)».

Είναι τρομακτικά τα ευρήματά σας για την σεξουαλική παρενόχληση. Μπορεί να φτάσει μέχρι και τον βιασμό;

«Στην ερευνά μας δεν έχουμε κάποιο στοιχείο για την τέλεση της ειδεχθούς πράξης του βιασμού. Γνωρίζουμε όμως από μαρτυρίες και διεθνείς μελέτες ότι όταν το θύμα δεν αντιδρά σε παρενοχλητικές σεξουαλικές συμπεριφορές, όταν οι συνάδελφοι απλώς παρατηρούν τα γεγονότα δίχως να παρεμβαίνουν, τότε ο θύτης μπορεί να προβεί ακόμα και σε βιασμό».

Ποιο είναι το προφίλ των εργαζομένων – θυμάτων που κινούν τις διαδικασίες κατά των θυτών.

«Οι άντρες και οι γυναίκες που κατήγγειλαν περιστατικά βίας ανήκουν κατά 27% στις ηλικίες 35-44 ετών και κατά 48% στις ηλικίες 45-64 ετών. Δηλαδή η συντριπτική πλειονότητα 75% είναι άτομα που έχουν οικογενειακά βάρη, σημαντικές υποχρεώσεις και παρόλα αυτά δεν σκύβουν το κεφάλι όπως θα περιμέναμε, αλλά βγαίνουν μπροστά, διαμαρτύρονται, καταγγέλλουν, αγωνίζονται για ένα ανθρώπινο εργασιακό περιβάλλον, ακόμα κι αν αυτή η πράξη τούς οδηγήσει σε πιθανή εκδικητική απόλυση».

Πως αντιδρούν οι εργοδότες αν και όταν φτάσει σε αυτούς μια καταγγελία;

«Μαρτυρίες αναφέρουν πως ορισμένοι διευθυντές ξενοδοχείων δεν δίνουν σημασία σε φαινόμενα εργασιακού εκφοβισμού, αν και έχουν ενημερωθεί προφορικά για επαναλαμβανόμενα περιστατικά βίας και παρενόχλησης. Χαρακτηριστικές κλισέ εκφράσεις είναι: «Ασ’ τους να τα βρούνε μεταξύ τους», «Με αυτά θα ασχολούμαστε τώρα;», «Μάθαμε τώρα και όλα τα βαπτίζουμε βία», «Καλά, θα το δούμε το θέμα» κ.λπ».