Ένα νέο χάσμα διατρέχει οριζόντια την Ευρωπαϊκή Ένωση, σε ό,τι αφορά την ευημερία των κατοίκων της, και αυτή τη φορά είναι ηλικιακό. Οι στατιστικές για την ευημερία δεν περιλαμβάνουν μόνο ποσοτικά στοιχεία – για τη φτώχεια, το εισόδημα, την υλική και κοινωνική στέρηση – αλλά και υποκειμενικούς δείκτες για το πώς αξιολογούν τα άτομα την ποιότητα της ζωής τους.
Η Ελλάδα και σε αυτό τον τομέα σημειώνει μία από τις χειρότερες επιδόσεις σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Στην ερώτηση «πόσο ικανοποιημένοι είστε από τη ζωή σας γενικά;» σε μια κλίμακα από το 0 ως το 10 οι Έλληνες κινούνται στο 6,9, έναντι 7,3 του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Πρόκειται για τη δεύτερη χαμηλότερη βαθμολογία στην ΕΕ, μαζί με τη Λετονία, ενώ στον πάτο βρίσκεται η Βουλγαρία με 5,9.
Νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο VoxEU (το ηλεκτρονικό περιοδικό του Κέντρου Έρευνας Οικονομικής Πολιτικής – Center for Economic Policy Research CEPR) αποτυπώνει μια διαφορετική διάσταση.
Πώς συνδέεται η ικανοποίηση με τη ζωή (οριζόντιος άξονας) με την ηλικία (κάθετος άξονας). Στην Ελλάδα μειώνεται, στη Δανία μειώνεται / πηγή: VoxEU-CEPR
Eυημερία και ηλικία
Στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου, οι κάτοικοι δηλώνουν όλο και λιγότερο ικανοποιημένοι από τη ζωή τους όσο μεγαλώνουν.
Αντίθετα σε χώρες της Βόρειας και Κεντρικής Ευρώπης, ο βαθμός ικανοποίησης από τη ζωή αυξάνεται με την ηλικία.
Πρόκειται για μια τάση που ανατρέπει τα μέχρι τώρα δεδομένα. Oι ερευνητές του CEPR αναλύουν τις αιτίες της αλλαγής και τη συσχετίζουν με τις εξελίξεις στην αγορά εργασίας.
Από την καμπύλη στην ανηφόρα-κατηφόρα
Πρόσφατο αφιέρωμα του Εconomist για την Generation X, τους σημερινούς μεσήλικες, κατέληγε ότι είναι η «πραγματικά χαμένη γενιά», που νιώθει τη μεγαλύτερη απογοήτευση από τη ζωή της. Το φαινόμενο αυτό εξηγείται επιστημονικά, καθώς κατά κανόνα η καμπύλη της ευημερίας ακολουθεί ένα σχήμα U. Όσο είμαστε νέοι έχουμε υψηλότερα επίπεδα ικανοποίησης από τη ζωή, η οποία μειώνεται σταδιακά και φτάνει στο κατώτερο επίπεδο όταν πενηνταρίζουμε. Μετά όσο μεγαλώνουμε και πλησιάζουμε την τρίτη ηλικία η ικανοποίηση σταδιακά αυξάνεται.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μας πληροφορούν οι αναλυτές του VoxEU-CEPR, η παραδοσιακή καμπύλη από το 2013-2015 έχει αντικατασταθεί από μια γραμμική πορεία αύξησης της ευημερίας όσο μεγαλώνουμε ηλικιακά. Αυτό όμως δεν οφείλεται στο ότι ξαφνικά οι μεγαλύτεροι άνθρωποι, ανακάλυψαν τη χαρά τη ζωής, αλλά στην κατάρρευση της ευημερίας των νέων ανθρώπων, τόσο σε απόλυτους όρους όσο και σε σχέση με τους ηλικιωμένους.
Έρευνα σε 21 ευρωπαϊκές χώρες, που αντλεί στοιχεία από το Ευρωβαρόμετρο, διαπιστώνει ότι από το 2020 και μετά υπήρξε μια νέα ανατροπή. Ενώ η καμπύλη U έχει πράγματι εξαφανιστεί, στις χώρες της Βόρειας Ευρώπης η ικανοποίηση εξακολουθεί να αυξάνεται με την ηλικία, αλλά στη Νότια Ευρώπη μειώνεται.
Η Ελλάδα, μαζί με την Κύπρο, την Ιταλία, τη Μάλτα, την Ισπανία και την Πορτογαλία, ανήκει στις χώρες που οι νέοι νιώθουν πιο ικανοποιημένοι από τους ηλικιωμένους. Αντίθετα, σε 12 χώρες της βόρειας και κεντρικής Ευρώπης (Βέλγιο, Δανία, Φινλανδία, Γερμανία, Ισλανδία, Ιρλανδία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Νορβηγία, Σουηδία, Ελβετία, Ηνωμένο Βασίλειο), οι μεγαλύτερες ηλικίες «κερδίζουν» τους νέους σε βαθμό ικανοποίησης.
Τα στοιχεία είναι ανάμικτα για την Αυστρία και τη Γαλλία.
H ευημερία των νέων στην Ελλάδα αν και έχει ανακάμψει, παραμένει η χαμηλότερη στην ΕΕ / πηγή: VoxEU-CEPR
Το φαινόμενο του ελατηρίου
Στον ευρωπαϊκό Νότο, η ικανοποίηση από τη ζωή μειώνεται όσο αυξάνεται η ηλικία, επειδή έχει βελτιωθεί σε σύγκριση με το παρελθόν η θέση των νέων, υποστηρίζουν οι ερευνητές. Στις χώρες της νότιας Ευρώπης (με εξαίρεση τη Μάλτα), από το 2015 και μετά η ικανοποίηση των νέων κάτω των 25 ετών από τη ζωή, αυξάνεται σταδιακά από το 2015 και μετά.
Οι συντάκτες της μελέτης (ένας οικονομολόγος και ένας κοινωνικός επιστήμονας), τονίζουν ότι αυτό αποτελεί ένα διεθνές παράδοξο, για δύο λόγους: Πρώτον, οι περισσότερες μελέτες στον ανεπτυγμένο κόσμο δείχνουν επιδείνωση της ευημερίας των νέων την συγκεκριμένη περίοδο.
Δεύτερον, αν και αμφισβητείται, πολλοί υποστηρίζουν ότι ένας από τους λόγους για την αλλαγή αυτή είναι η εμφάνιση και η εξάπλωση των κοινωνικών μέσων δικτύωσης, τα οποία έχουν ιδιαίτερα αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία των νέων. Γιατί τότε οι νέοι στη νότια Ευρώπη νιώθουν πιο ικανοποιημένοι από τη ζωή σε σχέση με το παρελθόν; Άλλωστε, και αυτοί βίωσαν την έκρηξη των κοινωνικών μέσων δικτύωσης.
Eπίπεδα νεανικής ανεργίας – Στην Ελλάδα μειώνεται αλλά παραμένει η δεύτερη υψηλότερη στην ΕΕ / πηγή: VoxEU-CEPR
Νεανική ανεργία
Αυτό που διακρίνει τις χώρες της νότιας Ευρώπης από τις υπόλοιπες, υπογραμμίζει η ανάλυση, είναι η κυκλικότητα της ανεργίας των νέων. Όταν η οικονομία βυθίζεται, όπως συνέβη μετά την παγκόσμια ύφεση του 2008, η ανεργία αυξήθηκε στις περισσότερες χώρες. Όμως στις χώρες του Νότου, η νεανική ανεργία πραγματικά εκτοξεύθηκε. Στην Ελλάδα, την Ιταλία, την Πορτογαλία και την Ισπανία, τα ποσοστά ανεργίας των νέων έφτασαν στο αποκορύφωμά τους το 2015, ξεπερνώντας το 30% και στην περίπτωση της Ελλάδας και της Ισπανίας, το 50%.
Από τότε, η ανεργία των νέων έχει μειωθεί ραγδαία σε αυτές τις χώρες. Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, έχει μειωθεί κατά περισσότερο από το ήμισυ, φτάνοντας στο 22% το 2024 (20,4% τον Απρίλιο με βάση τα τελευταία στοιχεία της Εurostat). Πρόκειται για το φαινόμενο του ελατηρίου, που όσο συμπιέζεται, τόσο πιο γρήγορα αναπηδά, χωρίς όμως αυτό να συνιστά απαραίτητα πραγματική ανάπτυξη.
Βλέποντας το ποτήρι μισογεμάτο, οι ερευνητές διαπιστώνουν ότι η μείωση της ανεργίας των νέων συνδέεται με υψηλότερα επίπεδα ικανοποίησης από τη ζωή.
Θα μπορούσε κάποιος να αντιτάξει, ότι η νεανική ανεργία στην Ελλάδα και την Ισπανία παραμένει σημαντικά μεγαλύτερη από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (14,8%). Η βελτίωση είναι μόνο σχετική, ακριβώς επειδή η ευημερία των νέων στη χώρα μας είχε πιάσει πάτο την περίοδο της κρίσης, εξού και το μεγάλο κύμα brain drain.
Όταν στην Ελλάδα η «καμπύλη της ευημερίας», έχει μετατραπεί σε κατηφόρα, που δείχνει ότι όσο μεγαλώνουμε τόσο απογοητευόμαστε, αυτό σημαίνει ότι οι εργασιακές προοπτικές επιδεινώνονται με την ηλικία, βυθίζοντας την ικανοποίηση στα τάρταρα.
