Η εκκίνηση του σχεδίου «Made in China 2025» από το Πεκίνο πριν από μια δεκαετία είχε ως στόχο την κυριαρχία σε δέκα προηγμένες βιομηχανίες, με το φιλόδοξο αυτό πρόγραμμα να επιδιώκει μερίδιο 70% της εγχώριας αγοράς σε ολόκληρη τη βιομηχανία της Κίνας, εστιάζοντας σε «βασικά κύρια εξαρτήματα και βασικά υλικά» μέχρι φέτος, αναφέρουν σε δημοσίευμά τους οι Financial Times.
Εκτός από τα ρομπότ, που αποτέλεσαν βασικό σημείο στόχευσης, οι υπόλοιποι τομείς-στόχοι περιλάμβαναν εξοπλισμό προηγμένων σιδηροδρόμων, κατασκευή υψηλής τεχνολογίας θαλάσσιων σκαφών, εξοπλισμό αεροδιαστημικής και αεροπορίας, ηλεκτρικά οχήματα και τεχνολογία πληροφοριών επόμενης γενιάς.
Η πολιτική αυτή αποτέλεσε σημείο καμπής όχι μόνο για τη βιομηχανία της Κίνας, αλλά και για την παγκόσμια οικονομία. Το «Made in China» συνέβαλε στη δημιουργία μιας βαθιάς ρήξης στις εμπορικές σχέσεις του Πεκίνου με τους δυτικούς εταίρους και διαμόρφωσε τον τρόπο με τον οποίο οι σύγχρονες κυβερνήσεις αντιλαμβάνονται τη βιομηχανική πολιτική. Οι εμπορικοί εταίροι επέκριναν τους στόχους μεριδίου αγοράς ως μερκαντιλιστικούς.
Ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, χρησιμοποίησε το σχέδιο ως αιτιολόγηση για τον εμπορικό του πόλεμο με την Κίνα κατά την πρώτη του θητεία, επιβάλλοντας δασμούς ύψους 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων που στόχευαν άμεσα τομείς που ωφελούνταν από το «Made in China 2025». Ο διάδοχός του, Τζο Μπάιντεν, ακολούθησε επίσης πιο ενεργή βιομηχανική πολιτική στις ΗΠΑ, με έμφαση στα μικροτσίπ και την πράσινη τεχνολογία.
Η στόχευση του Πεκίνου σε βιομηχανίες όπου η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε συγκριτικό πλεονέκτημα, όπως τα εργαλεία μηχανών, η αυτοκινητοβιομηχανία και η προηγμένη ναυπηγική, συνέβαλε στην αύξηση των εμπορικών εντάσεων με την Ευρώπη. Το σχέδιο έχει επίσης επικριθεί για τη δημιουργία υπερπαραγωγικής ικανότητας στη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου.
Πέτυχε το «Made in China 2025»;
Παρά τις πολιτικές αντιπαραθέσεις, δύο πρόσφατες εκθέσεις για το πρόγραμμα «Made in China 2025» —μία από το Εμπορικό Επιμελητήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Κίνα και μία από την ομάδα Rhodium με έδρα την Ουάσινγκτον για λογαριασμό του Αμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου— δείχνουν ότι το Πεκίνο έχει επιτύχει τον βασικό του στόχο: τον εκσυγχρονισμό ενός βιομηχανικού τομέα που κάποτε βασιζόταν σχεδόν αποκλειστικά στη φθηνή εργασία.
Η Κίνα αξιοποίησε έναν μοναδικό συνδυασμό βιομηχανικής πολιτικής, επιδοτήσεων και άλλων μορφών κρατικής στήριξης, σε συνδυασμό με την επιχειρηματικότητα του ιδιωτικού τομέα και τον έντονο ανταγωνισμό στην τεράστια εγχώρια αγορά της. Έτσι, κατάφερε να αυξήσει σημαντικά το μερίδιο των Κινέζων παραγωγών τόσο στην εγχώρια όσο και στη διεθνή αγορά σε πολλούς τομείς, φτάνοντας ή και ξεπερνώντας σε ορισμένες περιπτώσεις την τεχνολογία των ξένων ανταγωνιστών.
Ο στρατηγικός στόχος της Κίνας —η οικοδόμηση αυτάρκειας στις αλυσίδες εφοδιασμού ώστε να αντέχει σε δυτικές παρεμβάσεις, ενώ ταυτόχρονα ενισχύει τις εξαρτήσεις άλλων χωρών από την ίδια— δοκιμάστηκε πρόσφατα, όταν ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ διατήρησε σκληρή στάση απέναντι στον Τραμπ στον εμπορικό τους πόλεμο. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ τελικά υποχώρησε, μειώνοντας δασμούς που είχαν φτάσει έως και το 145%. Πολλοί αναλυτές εκτιμούν ότι οι ΗΠΑ συνειδητοποίησαν πως εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις κινεζικές εισαγωγές για να ρισκάρουν ένα εμπάργκο.
«Ήταν οι κινεζικές εξαγωγές που αποτέλεσαν το όπλο», σημειώνει ο Ζεράρ ΝτιΠίπο, προσωρινός αναπληρωτής διευθυντής του Rand China Research Center. «Η Κίνα κατάφερε να φέρει τις ΗΠΑ σε ισοπαλία μέσω της κυριαρχίας της στις εξαγωγές. Από την οπτική της εθνικής ασφάλειας, αυτό ενισχύει σημαντικά την κοσμοθεωρία του Σι».
Η κυριαρχία αυτή έχει οδηγήσει κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο να εξετάζουν προσεκτικά την κληρονομιά του «Made in China». Προσπαθούν να κατανοήσουν το εύρος των πόρων που έχει επενδύσει το Πεκίνο στα σχέδιά του και κατά πόσο τα εργαλεία και τα μέτρα που χρησιμοποιήθηκαν μπορούν να εφαρμοστούν και αλλού. Παράλληλα, αξιολογούν αν χρειάζεται να λάβουν πρόσθετα μέτρα για να προστατευθούν από την αυξανόμενη ανταγωνιστική απειλή της κινεζικής βιομηχανίας, συμπεριλαμβανομένων και μέτρων προστατευτισμού.
Αυτό αποκτά ιδιαίτερη σημασία, καθώς το Πεκίνο επιχειρεί πλέον να εφαρμόσει την ίδια στρατηγική σε τεχνολογίες του μέλλοντος, όπως τα προηγμένα τσιπ, η τεχνητή νοημοσύνη, οι μηχανές με δυνατότητα χρήσης AI και τα ανθρωποειδή ρομπότ.
Financial Times: H Κίνα και η βιομηχανική πολιτική
Το μήνυμα του Πεκίνου ήταν σαφές όταν ο πρώην πρωθυπουργός Λι Κετσιάνγκ εγκαινίασε το «Made in China» πριν από δέκα χρόνια: «Οι ισχυρές χώρες πρέπει να έχουν ισχυρούς βιομηχανικούς τομείς». Όπως αναφερόταν στην επίσημη ανακοίνωση του σχεδίου, «η ιστορία της ανόδου και της πτώσης των παγκόσμιων δυνάμεων και η ιστορία του αγώνα του κινεζικού έθνους έχουν επανειλημμένα αποδείξει ότι χωρίς μια ισχυρή βιομηχανία, δεν θα υπάρξει χώρα και δεν θα υπάρξει έθνος».
Σύμφωνα με τον Λι Μενγκγκάνγκ, κοσμήτορα του Ινστιτούτου Έρευνας Εθνικής Οικονομικής Ασφάλειας στο Πανεπιστήμιο Jiaotong του Πεκίνου, ο σκοπός του σχεδίου ήταν να οδηγήσει τη μεταμόρφωση της Κίνας από μια «μεγάλη βιομηχανική χώρα» σε μια «ισχυρή βιομηχανική χώρα». Το σχέδιο ήταν πιο ολοκληρωμένο από προηγούμενα προγράμματα βιομηχανικής πολιτικής και συνοδευόταν από συγκεκριμένους στόχους για το μερίδιο αγοράς, την εγχώρια αυτάρκεια και την τεχνολογική ανάπτυξη.
Η στρατηγική κινητοποίησε εργαλεία που είναι πιο εύκολο να ενεργοποιηθούν σε ένα αυταρχικό κράτος όπως η Κίνα, όπου το Κομμουνιστικό Κόμμα έχει τον απόλυτο έλεγχο. Σχεδόν 800 κρατικά καθοδηγούμενα ταμεία, συνολικής αξίας 2,2 τρισεκατομμυρίων γιουάν μέχρι το 2017, δημιουργήθηκαν για να στηρίξουν τις προτεραιότητες της βιομηχανικής πολιτικής. Τα φορολογικά κίνητρα για την καινοτομία αυξήθηκαν με μέσο ετήσιο ρυθμό 28,8% μεταξύ 2018 και 2022, ενώ το ποσοστό των εταιρειών που επωφελήθηκαν από πρόσθετες εκπτώσεις και μειώσεις φόρων υπερτετραπλασιάστηκε μεταξύ 2015 και 2023, σύμφωνα με τη Rhodium. Οι κρατικές επενδύσεις μέσω ταμείων καθοδήγησης αυξήθηκαν πάνω από πέντε φορές μεταξύ 2015 και 2020.
Οι κινεζικές εταιρείες έλαβαν κρατική στήριξη για την εξαγορά ξένων επιχειρήσεων με στόχο την απόκτηση τεχνολογίας, ενώ κρατικές επιχειρήσεις συγχωνεύτηκαν για να δημιουργήσουν εθνικούς πρωταθλητές σε τομείς όπως οι τηλεπικοινωνίες, η αεροπορία και η έξυπνη βιομηχανία. Παράλληλα, μικρότερες καινοτόμες εταιρείες έλαβαν σημαντική κρατική χρηματοδότηση. Η πρόσβαση στην αγορά περιορίστηκε για ξένες εταιρείες, οι οποίες αναγκάστηκαν να συνάψουν κοινοπραξίες με τοπικές επιχειρήσεις και να μεταφέρουν τεχνογνωσία σε τομείς όπως η αυτοκινητοβιομηχανία, η πολιτική αεροπορία και οι τηλεπικοινωνίες.
Οι ξένες εταιρείες ως μοχλός για την Κίνα
Όπως αναφέρει η έκθεση του Εμπορικού Επιμελητηρίου της ΕΕ, «οι ξένες εταιρείες υπήρξαν καθοριστικές για την επίτευξη των στόχων του MIC2025 από την Κίνα». Η επιτυχία ήταν μεγαλύτερη σε τομείς που απαιτούσαν υψηλά κεφάλαια, τα οποία οι κινεζικές εταιρείες μπορούσαν να εξασφαλίσουν μέσω του κρατικά ελεγχόμενου τραπεζικού συστήματος, και σε βιομηχανίες που επωφελούνταν από το μέγεθος της κινεζικής αγοράς. Η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα ενθαρρύνθηκε, ενισχύοντας τον ανταγωνισμό.
Οι ξένες εταιρείες ενθαρρύνθηκαν να τοπικοποιήσουν την παραγωγή τους, προωθώντας περαιτέρω τον στόχο του Πεκίνου για ενσωμάτωση των εγχώριων αλυσίδων εφοδιασμού. Η έρευνα της Rhodium δείχνει ότι οι πωλήσεις από θυγατρικές αμερικανικών εταιρειών στην Κίνα συνέχισαν να αυξάνονται, ακόμη και όταν οι εξαγωγές των ΗΠΑ προς τη χώρα σταθεροποιούνταν.
Η πρόοδος της Κίνας στη βιομηχανία έχει προκαλέσει και προβλήματα, τόσο για την ίδια όσο και για τον υπόλοιπο κόσμο. Οι επικριτές επισημαίνουν ως βασική αδυναμία τη δημιουργία στρεβλώσεων στην αγορά, συχνά σε μεγάλη κλίμακα. Οι τοπικές κυβερνήσεις, των οποίων οι ηγέτες αξιολογούνται με βάση την οικονομική ανάπτυξη, υιοθετούν τις νέες πολιτικές της κεντρικής κυβέρνησης για να προσελκύσουν επιδοτούμενες βιομηχανίες στις περιοχές τους. Αυτό οδηγεί σε επανάληψη επενδύσεων και κρατικά υποστηριζόμενη υπερπαραγωγική ικανότητα, ενισχυμένη από τον ανταγωνισμό που συμπιέζει τις τιμές — κάτι που ωφελεί τους καταναλωτές, αλλά όχι την κερδοφορία των εταιρειών ή τα οικονομικά των τοπικών αρχών.
Παρά τα προβλήματα αυτά, η Κίνα δεν δείχνει διάθεση να εγκαταλείψει τη βιομηχανική της πολιτική. Αντίθετα, ο Σι Τζινπίνγκ εντείνει τις φιλοδοξίες της χώρας να ηγηθεί στην τεχνολογία αιχμής, με το σύνθημα «νέες ποιοτικές παραγωγικές δυνάμεις». Πρόκειται ουσιαστικά για εμβάθυνση του «Made in China», με μεγαλύτερη έμφαση στην τεχνολογική καινοτομία, όπως επισημαίνει ο Λι από το Πανεπιστήμιο Jiaotong του Πεκίνου.
Αναγκαστική «στροφή» και για τη Δύση
Ο επόμενος τομέας αιχμής είναι τα ανθρωποειδή ρομπότ, αν και ορισμένοι αναλυτές εκτιμούν ότι οι βασικές τεχνολογικές ανακαλύψεις απέχουν ακόμη αρκετά χρόνια και η εμπορική αξιοποίηση παραμένει περιορισμένη προς το παρόν. Φέτος, η Κίνα σχεδιάζει να δημιουργήσει νέο κρατικά υποστηριζόμενο ταμείο επιχειρηματικού κεφαλαίου ύψους 1 τρισεκατομμυρίου γιουάν (137 δισεκατομμύρια δολάρια), με στόχο τη διοχέτευση επενδύσεων σε ανθρωποειδή ρομπότ και άλλους στρατηγικούς τομείς. Τον Μάιο, ένας συνασπισμός υπουργείων παρουσίασε πολιτικές για την κινητοποίηση τραπεζικών δανείων και κεφαλαίων ασφάλισης σε αυτούς τους τομείς, στο πλαίσιο της προσπάθειας του Σι να οικοδομήσει ένα αυτάρκες «ισχυρό έθνος επιστήμης και τεχνολογίας».
Δεδομένης της αποφασιστικότητας της Κίνας να εντείνει τη βιομηχανική της πολιτική, οι ξένες χώρες βρίσκονται αντιμέτωπες με δύσκολες επιλογές, μετά από δεκαετίες έμφασης στις υπηρεσίες και την κατανάλωση, όπως σημειώνει η Καμίλ Μπουλενουά, συν-συγγραφέας της έκθεσης της Rhodium. Προσθέτει ότι θα χρειαστεί και κάποιο επίπεδο προστασίας σε τομείς που πλήττονται από τον ανταγωνισμό με τις κινεζικές εξαγωγές, οι οποίες έχουν ωφεληθεί από επιδοτήσεις και βιομηχανική πολιτική.
Πηγή: ΟΤ
