Πολλές χώρες, κυρίως στην Ευρώπη, έχουν εφαρμόσει ή προσαρμόσει τον μειωμένο Φόρο Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ) στα τρόφιμα, συχνά ως απάντηση στον πληθωρισμό και στην αύξηση του κόστους ζωής.
Η κυβέρνηση υπόσχεται μεν φοροελαφρύνσεις για τη μεσαία τάξη, κωφεύει δε στο αίτημα για μείωση έμμεσων φόρων, όπως ο ΦΠΑ
Η ελληνική κυβέρνηση επιλέγει σταθερά να απορρίπτει τα αιτήματα που εκφράζει ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας και σφραγίζει διάπλατα τις πόρτες αναφέροντας με βεβαιότητα πως δεν θα περάσει στις τιμές των προϊόντων.
«Όχι» στη μείωση
«Αν ρίξουμε τον ΦΠΑ στα τρόφιμα από το 13% στο 6%, το κόστος είναι περίπου ένα δισ. Αν το μηδενίσουμε είναι δύο δισ. και πάει λέγοντας (…)» ανέφερε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος (SKAI 100,3), επιχειρηματολογώντας γιατί το Μαξίμου δεν προχωρά σε μειώσεις.
Τα τρία επιχειρήματα του Π. Μαρινάκη είναι:
- «Δεν είμαστε βέβαιοι ότι αυτό θα περάσει στις τιμές των προϊόντων».
- «Κοστίζει, αλλά θα πρέπει να πάρουμε αντίμετρα (…)».
- «Επιλέγουμε τους άμεσους φόρους, το φόρο εισοδήματος και όλα τα άλλα τα οποία κάναμε, γιατί είμαστε σίγουροι ότι σε αυτό ο κόσμος θα δει όφελος, όσο είναι να δει».
Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος διευκρινίζει ότι η τελική επιλογή της κυβέρνησης δεν έχει να κάνει με «κάποιον δογματισμό κατά του ΦΠΑ» αλλά «γιατί στην περίπτωση των άμεσων φόρων ξέρουμε ότι αυτό θα φτάσει στον κόσμο».
Το παράδειγμα της Ισπανίας
Μάλιστα, για να ενισχύσει τα επιχειρήματα του, αναφέρθηκε στην Ισπανία που «πήραν την απόφαση» να μειώσουν τους συντελεστές και την ανακάλεσαν «γιατί όχι απλά δεν πέρασε στον καταναλωτή, αλλά γιατί έγιναν και πιο ακριβά τα προϊόντα».
Πράγματι, η Ισπανία, σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσει τον πληθωρισμό, είχε μηδενίσει προσωρινά τον Φόρο Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ) σε βασικά τρόφιμα όπως το ψωμί, το αλεύρι, το γάλα, το τυρί, τα αυγά, τα φρούτα, τα λαχανικά, τα όσπρια και τα δημητριακά. Είχε επιβάλει μικρό συντελεστή (5%) σε ζυμαρικά και ελαιόλαδο.
Αφού σταθεροποίησε τον πληθωρισμό, κοντά στο 2%, σταδιακά επανέφερε το ΦΠΑ.
Στο 6% ο ΦΠΑ στα τρόφιμα στη Σουηδία
Υπάρχει όμως μια χώρα στην ευρωπαϊκή ήπειρο που «υιοθετεί» το μέτρο και πρόκειται να υλοποιήσει μια γενναία μείωση το 2026. Πρόκειται για τη Σουηδία. Η σουηδική κυβέρνηση ανακοίνωσε μια προσωρινή μείωση του ΦΠΑ στα τρόφιμα από 12% σε 6%, με ισχύ από την 1η Απριλίου 2026 και με ισχύ έως τον Δεκέμβριο του 2027. Αυτή η σημαντική μείωση έχει στόχο την καταπολέμηση του επίμονου πληθωρισμού.
«Είναι μια μεταρρύθμιση που θα έχει τον μεγαλύτερο αντίκτυπο στα νοικοκυριά που έχουν περάσει πιο δύσκολα», έγραψε στην πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης «X», η αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Έμπα Μπους. Το μέτρο αυτό, αναμένεται να εξοικονομήσει σε μια τυπική οικογένεια περίπου 600 ευρώ.
Η δέσμη μέτρων που λαμβάνει η κυβέρνηση της Σουηδίας περιλαμβάνει επίσης ελαφρύνσεις στη φορολογία εισοδήματος, μειωμένη φορολογία στις πληρωμές ασθενείας και αναπηρίας και στήριξη των επιδομάτων για την ηλεκτρική ενέργεια. Η μείωση του ΦΠΑ θα έχει δημοσιονομικό κόστος περίπου 3,3 δισ. ευρώ σε διάστημα δύο ετών.
Η Σλοβακία
Από την 1η Ιανουαρίου 2025 εφαρμόζονται νέοι συντελεστές ΦΠΑ στη Σλοβακία. Ένας υπερμειωμένος συντελεστής 5% έχει επεκταθεί σε νέα προϊόντα, συμπεριλαμβανομένων βασικών τροφίμων. Στην Κύπρο, ο μηδενικός συντελεστής ΦΠΑ σε μια σειρά βασικών τροφίμων και άλλων προϊόντων έχει παραταθεί μέχρι το τέλος του 2025.
Πώς η Πορτογαλία ανέτρεψε τα δεδομένα
Η προσωρινή μείωση του ΦΠΑ στην Πορτογαλία δεν βοήθησε μόνο τους μεμονωμένους καταναλωτές, αλλά είχε επίσης αντίκτυπο στην εθνική οικονομία. Η πολιτική αυτή μείωσε τον πληθωρισμό κατά 0,68 ποσοστιαίες μονάδες. Σε πολλές χώρες, οι μειώσεις του ΦΠΑ μειώνουν μόνο εν μέρει τις τιμές και, όταν ο φόρος επανέρχεται, οι τιμές αυξάνονται περισσότερο από ό,τι θα έπρεπε. Η περίπτωση της Πορτογαλίας δείχνει ότι, υπό τις σωστές συνθήκες (σαφής επικοινωνία, υψηλή ευαισθητοποίηση του κοινού και συνεργάσιμες – ανταγωνιστικές λιανικές αγορές), οι μειώσεις των φόρων μπορούν να μεταφραστούν άμεσα σε εξοικονόμηση χρημάτων για τα νοικοκυριά.
Η μείωση στα νησιά
Πίσω στην Ελλάδα και τις πολιτικές φοροελαφρύνσεων της κυβέρνησης Μητσοτάκη, η μείωση του ΦΠΑ στα ελληνικά ακριτικά νησιά ήταν ένα από τα μέτρα που εξήγγειλε ο πρωθυπουργός στη ΔΕΘ. Πέρα από την κατάργηση του ΕΝΦΙΑ για κύριες κατοικίες σε οικισμούς με πληθυσμό έως 1.500 κατοίκους, ο πρωθυπουργός εξήγγειλε μείωση του ΦΠΑ κατά 30% στα ακριτικά νησιά του Αιγαίου με έως 20.000 κατοίκους.
Από την αρχή του νέου χρόνου οι συντελεστές ΦΠΑ μειώνονται, από 6%, 13% και 24%, σε 4%, 9% και 17% σε 19 νησιά: Λειψοί, Τήλος, Αγαθονήσι, Χάλκη, Καστελόριζο, Κάλυμνος, Νίσυρος, Πάτμος, Σύμη, Κάρπαθος, Κάσος, Αστυπάλαια, Λήμνος, Άγιος Ευστράτιος, Ικαρία, Φούρνοι, Οινούσσες, Ψαρά, Σαμοθράκη.
Η εξαγγελία προκάλεσε την αντίδραση του δημάρχου Κεντρικής Κέρκυρας και Διαποντίων Νήσων, Στέφανου Πουλημένου που ένιωσε την ανάγκη να επισημάνει «ότι ακριτικά νησιά, εκτός αυτών του ανατολικού Αιγαίου», υπάρχουν και στο βόρειο Ιόνιο συνεπώς υπάρχει «ανάγκη να στηριχτεί η ζωή εκεί με διάφορα μέτρα, ανάμεσα στα οποία και ο μειωμένος ΦΠΑ».
Ως παράλειψη της κυβέρνησης χαρακτήρισε ο Περιφερειάρχης Ιονίων Νήσων Γιάννης Τρεπεκλής το γεγονός να μην ενταχθούν τα νησιά του Ιονίου στην μείωση του ΦΠΑ. «Η μη συμπερίληψη των νησιών του Ιονίου συνιστά παράλειψη, η οποία έρχεται σε αντίθεση με την αρχή της νησιωτικότητας και δημιουργεί το αίσθημα της αδικίας και της εύλογης απορίας», ανέφερε.
Οι πολίτες επιμένουν σε μείωση
Με τις μειώσεις του ΦΠΑ στα νησιά να «σφραγίζουν» με τη ψήφιση των μέτρων στη Βουλή, η συζήτηση για μια συνολικότερη παρέμβαση δεν έχει κοπάσει με τον κυβερνητικό εκπρόσωπο να τονίζει (11/09) στην ενημέρωση των πολιτικών συντακτών πως «όλοι μας θέλουμε πολλά πράγματα και είναι λογικό οι πολίτες να τα ζητάνε όλα. Και έχουν δίκιο που τα ζητάνε. Αλλά στο τέλος της ημέρας υπάρχει ένα ταμείο, το οποίο πρέπει να έχουμε υπόψιν μας και οροφές δαπανών, τις οποίες δεν μπορούμε να ξεπεράσουμε».
Και να προσθέτει πως «δεν θα είχαμε στοχευμένη ωφέλεια για κοινωνικές ομάδες, οι οποίες έχουν μεγαλύτερο πρόβλημα, γιατί ο ΦΠΑ είναι ίδιος για κάποιον ο οποίος βγάζει 10.000, γι’ αυτόν που βγάζει 30.000, για κάποιον που βγάζει 50.000 και κάποιον που βγάζει 150.000 ευρώ, ενώ ο άμεσος φόρος προσαρμόζεται, δηλαδή ο φόρος εισοδήματος, με βάση τα εισοδήματα των πολιτών».
Την ίδια ώρα στην έρευνα του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθηνών, που διεξήγαγε για λογαριασμό του η εταιρεία MRB στο νομό Αττικής, το δείγμα έχει σαφώς διαφορετική άποψη. «Σίγουρα ναι» και «μάλλον ναι» σε μια αισθητή αποκλιμάκωση των τιμών που θα έρθει από τη μείωση του ΦΠΑ σε τρόφιμα και βασικά είδη διαβίωσης απαντά το 72,9%. «Μάλλον όχι και σίγουρα όχι» απαντά το 24,1%.
