Αντιμέτωποι με χαμηλή ανάπτυξη και αυξανόμενο χρέος, οι Ευρωπαίοι ηγέτες στην ΕΕ θέλουν να πατήσουν το γκάζι στη πολυπόθητη διαδικασία νομοθετικής χαλάρωσης, ώστε να γίνει η ζωή των επιχειρήσεων πιο εύκολη για να επενδύσουν και να προσλάβουν κόσμο. Μήπως όμως πρόκειται για μια μεγάλη φούσκα;
Οι ηγέτες της ΕΕ θα καλέσουν τα θεσμικά όργανα του μπλοκ να επιταχύνουν την επόμενη φάση της ατζέντας χαλάρωσης κανονισμών στη σύνοδο κορυφής αργότερα μέσα στον μήνα.
Το προσχέδιο των συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, που συνέταξαν οι μόνιμοι αντιπρόσωποι ενόψει της συνόδου της 23ης Οκτωβρίου, υπογραμμίζει «την ανάγκη να προωθηθεί επειγόντως μια φιλόδοξη, οριζόντια ατζέντα απλοποίησης και καλύτερης νομοθέτησης σε όλα τα επίπεδα», ανέφερε χθες Τετάρτη το POLITICO.
Παράλληλα, ζητά από την Επιτροπή «να παρουσιάσει άμεσα επιπλέον φιλόδοξα πακέτα απλοποίησης» σε τομείς όπως αυτοκινητοβιομηχανία, στρατιωτική κινητικότητα, ψηφιακός τομέας, περιβάλλον και ασφάλεια τροφίμων, καθώς και αναθεώρηση του κανονισμού REACH για τις χημικές ουσίες.
Συχνά ακούγονται οι βαρετές λέξεις «ανταγωνιστικότητα», «απλοποίηση», «τεστ αντοχής» (stress-testing), «νόμοι-σκούπα» (omnibus) και «διάλογοι υλοποίησης», οι οποίες όμως σύμφωνα με το Corporate Europe Observatory (CEO) είναι πέρα για πέρα επικίνδυνες.
«Έξι μήνες μετά την έναρξη της θητείας της, η Κομισιόν υλοποιεί τις υποσχέσεις για βαθιές περικοπές στη ρύθμιση προς ικανοποίηση των επιχειρήσεων», αναφέρει το CEO. «Δεν έχουν μόνο αρχίσει να ξηλώνουν βασικές κλιματικές πολιτικές και να παρουσιάζουν σχέδια για οπισθοχώρηση στα κοινωνικά δικαιώματα — έχουν επίσης στήσει διαδικασίες που θα μας καταδικάσουν σε σαρωτικά μέτρα απορρύθμισης σε όλη την περίοδο 2024-2029. Όλα αυτά συνιστούν επιθέσεις σε κανόνες που προστατεύουν εμάς και το περιβάλλον».
Πως το αιτιολογεί όμως αυτό το Παρατηρητήριο;
Μπορεί η «ανταγωνιστικότητα» να ακούγεται καλή, στον πυρήνα βρίσκεται η επιθυμία να ενισχυθεί το χέρι των ευρωπαϊκών εταιρειών στην παγκόσμια αγορά. Και ενώ μοιάζει να υπάρχει κάποια βαθιά οικονομική επιστήμη από πίσω, στην πραγματικότητα απλώς σημαίνει ότι όλες οι προτεραιότητες πρέπει να υπαχθούν στα επιχειρηματικά συμφέροντα.
Η Κομισιόν της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν θέλει μέχρι το τέλος της θητείας να έχει τελειώσει τη «δουλειά» σύμφωνα με το CEO
Πράγματι μερικές φορές έχει βάση στα γεγονότα, όπως για παράδειγμα όταν αντικατοπτρίζει ανησυχίες ότι το κόστος ενέργειας στην Ευρώπη είναι υψηλότερο απ’ ό,τι στις ΗΠΑ ή στην Κίνα.
Ωστόσο, όπως αναφέρει το Παρατηρητήριο, τις περισσότερες φορές, η χρήση της ως δικαιολόγηση για να ακολουθηθεί η ατζέντα των εταιρικών λόμπι είναι διάτρητη ή και εντελώς ψευδής. Φωτεινό παράδειγμα είναι η βιομηχανία πλαστικών, οι παραγωγοί μπαταριών και η φαρμακοβιομηχανία να θεωρούν ότι θα ενίσχυε την «ανταγωνιστικότητά» τους να αποτραπεί μια απαγόρευση των PFAS, των «παντοτινών χημικών».
Όμως αυτό που χάνεται στη στενή λογική της «ανταγωνιστικότητας» είναι ότι το κόστος για την κοινωνία από τη συνέχιση της παραγωγής αυτών των τοξικών ουσιών είναι τεράστιο — σε όρους ανθρώπινης οδύνης και ρύπανσης, αλλά και σε δαπάνες υγείας και απορρύπανσης που πληρώνονται από το δημόσιο.
Και ενώ οι εταιρείες γενικά δεν αγαπούν τη φορολογία και θα παραπονεθούν ότι μειώνει την «ανταγωνιστικότητά» τους, στην πραγματικότητα τα κράτη χωρίς πόρους για εκπαίδευση και υποδομές μένουν με λιγότερα εργαλεία για μακροπρόθεσμο σχεδιασμό. Αφήνοντας την Ευρώπη, παρά τη ρητορική, λιγότερο «ανταγωνιστική» στη διεθνή σκηνή.
Άρα, μην εντυπωσιάζεστε υπερβολικά από τον ισχυρισμό ότι η στρατηγική απορρύθμισης εφαρμόζεται για να ανταποκριθεί σε κάποια ατσαλένια οικονομική αναγκαιότητα. Στις περισσότερες περιπτώσεις, είναι ένα αντανακλαστικό υπέρ των εταιρικών συμφερόντων, απλό και ωμό.
«Η απλοποίηση δεν είναι απορρύθμιση»
Η δεύτερη πιο αγαπημένη λέξη είναι η «απλοποίηση» των κανόνων.
Ενδιαφέρον έχει πόσο προσπάθησαν οι Επίτροποι να αποστασιοποιηθούν από την ιδέα της «απορρύθμισης» καθώς ακούγεται αρνητική. Για παράδειγμα, όταν ο Βάλντις Ντομπρόβσκις εμφανίστηκε ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και επαναλάμβανε ότι «η απλοποίηση δεν είναι απορρύθμιση».
Σε γραπτή απάντηση για την ίδια περίσταση, ανέφερε ότι οι προτεραιότητες της Επιτροπής -«προώθηση της ανταγωνιστικότητας και παραγωγικότητας της ΕΕ, απλοποίηση υφιστάμενων κανόνων και μείωση διοικητικών και υποχρεώσεων αναφοράς» — «δεν αφορούν απορρύθμιση ούτε τη μείωση των υψηλών μας προτύπων».
Κάποιοι το πήραν τοις μετρητοίς, βλέποντας πιθανότητες εποικοδομητικής εμπλοκής, ώστε η Επιτροπή να τηρήσει μια απλή «απλοποίηση» που θα άφηνε ανέπαφα τα πρότυπα και τις πολιτικές.
Όμως με την πάροδο του χρόνου αυτό αποδείχθηκε αδύνατο, λέει το CEO, διότι όπως εξηγεί η υποκείμενη ατζέντα αφορά σαφώς την απορρύθμιση. Και στην «Πυξίδα Ανταγωνιστικότητας» (Competitiveness Compass) του Ιανουαρίου 2025, η Επιτροπή φαίνεται επιτέλους να το παραδέχεται. Σε αυτό το «μεγάλο σχέδιο» για την «ανταγωνιστικότητα», το κύριο στρατηγικό έγγραφο των επόμενων ετών, η «απλοποίηση» περιγράφεται ως «ένα ρυθμιστικό σύστημα με επίκεντρο την εμπιστοσύνη και τα κίνητρα, αντί του λεπτομερούς ελέγχου».
«Αλήθεια θα τους εμπιστευτείτε;»
Το Παρατηρητήριο δεν πιστεύει ότι είναι ρεαλίστρια η Κομισιόν αν πιστεύει ότι η εμπιστοσύνη αρκεί για την επίτευξη στόχων πολιτικής.
Η ιστορία της ΕΕ είναι γεμάτη παραδείγματα «εμπιστοσύνης» σε βιομηχανίες που οδήγησαν σε καταστροφές: όπως η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 που ακολούθησε μια εποχή «εμπιστοσύνης» στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και άρα πολύ χαλαρής ρύθμισης. Επίσης, υπενθυμίζεται η «εμπιστοσύνη» που δόθηκε στην αυτοκινητοβιομηχανία όταν η ΕΕ υιοθέτησε κανόνες για την αποδοτικότητα καυσίμου και τις εκπομπές — μια εμπιστοσύνη που οδήγησε κατευθείαν στο Dieselgate, το σκάνδαλο συστηματικής απάτης με πρωταγωνίστρια τη Volkswagen.
Επίσης, το CEO χαρακτηρίζει παράλογο να απαλλαγούν οι εταιρείες από το 25% του «βάρους αναφορών», οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις από το 35%. Σημειώνεται ότι «βάρος αναφορών» είναι ο χρόνος/κόστος για να ετοιμάζονται και να κατατίθενται υποχρεωτικές δηλώσεις, εκθέσεις και στοιχεία προς εθνικές και ευρωπαϊκές αρχές (π.χ. οικονομικές, περιβαλλοντικές, ESG/βιωσιμότητας, στατιστικές). Μπορεί να ακούγεται καλό, αλλά σύμφωνα με το Παρατηρητήριο, το να θεωρεί κανείς ότι υπάρχει όντως τόσο πολύ περιττή «γραφειοκρατία» είναι μη ρεαλιστικό.
«Μια τέτοια μείωση αναπόφευκτα θα οδηγήσει σε ασθενέστερη επιβολή των κανόνων. Μπορεί να μην αλλάξουν οι στόχοι των πολλών νόμων που πρόκειται να τροποποιηθούν, αλλά θα υπονομευθεί η δυνατότητα να εφαρμοστούν στην πράξη» επισημαίνει.
Υπάρχουν και άλλες «αγαπημένες» λέξεις της Κομισιόν, αλλά οι δύο αυτές αρκούν, προς το παρόν.
