«Η διαφθορά σκοτώνει». Είναι η πρόταση που επανέλαβε η Ευρωπαία Εισαγγελέας Λάουρα Κοβέσι, σε πρόσφατη τηλεοπτική της συνέντευξη, αναφερόμενη στην Ελλάδα. Η Κοβέσι μιλούσε για το πολύνεκρο δυστύχημα των Τεμπών και πώς θα μπορούσε να έχει αποφευχθεί αν η αμαρτωλή σύμβαση 717 για την ασφάλεια των σιδηροδρόμων είχε ολοκληρωθεί εγκαίρως.
«Η διαφθορά σκοτώνει» ήταν το σύνθημα που συντάραξε και τη Σερβία, σε ογκώδεις πολύμηνες διαδηλώσεις, μετά από το δυστύχημα στο σιδηροδρομικό σταθμό του Νόβισαντ. Ένα σύνθημα που εξαπλώθηκε και σε άλλες βαλκανικές χώρες, που επίσης σπαράσσονται από σκάνδαλα διαφθοράς.
Καθώς παρακολουθούμε παραζαλισμένοι τις νέες αποκαλύψεις για τα οικονομικά και πολιτικά σκάνδαλα που συγκλονίζουν τη χώρα, με κυρίαρχο αλλά όχι μοναδικό το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ, διαπιστώνουμε για πολλοστή φορά, ότι η διαφθορά σκοτώνει, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Δυστυχώς δεν πέφτουμε από τα σύννεφα.
Η διαφθορά, με την εμπλοκή κυβερνητικών αξιωματούχων (πρώην και νυν), δημόσιων λειτουργών, στελεχών της αστυνομίας, του στρατού, μέχρι και εκπροσώπων της εκκλησίας, δηλητηριάζει το δημόσιο βίο της χώρας. Απειλεί να βυθίσει τους πολίτες σε έναν βούρκο που όλα μοιάζουν βρώμικα, η δικαιοσύνη μοιάζει να απουσιάζει ή να υπολειτουργεί, η αλήθεια να «κουκουλώνεται» και το πιο εύκολο είναι να πεις «όλοι ίδιοι είναι». Μόνο που όταν φτάσουμε εκεί η διαφθορά θα έχει κερδίσει. Ή μήπως έχουμε περάσει ήδη αυτό το στάδιο;
H Eλάδα πρωταθλήτρια στη διαφθορά
Σύμφωνα με σχετική έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, το 98% των πολιτών στην Ελλάδα θεωρούν ότι η διαφθορά είναι ευρέως διαδεδομένη στη χώρα μας. Πρόκειται για το υψηλότερο ποσοστό πανευρωπαϊκά, με την Πορτογαλία και τη Μάλτα να ακολουθούν με 95%. Κατά μέσο όρο πάνω από τα δύο τρίτα των πολιτών της Ευρώπης (68%), θεωρούν ότι οι χώρες τους μαστίζονται από τη διαφθορά.
Το ζήτημα της εκτεταμένης διαφθοράς θίγει και η τελευταία έκθεση της Κομισιόν για το κράτος Δικαίου. Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι ότι οι πολίτες χάνουν σταδιακά την εμπιστοσύνη τους στην ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, με την πλειονότητα να την αξιολογεί αρνητικά.
πηγή: Ευρωβαρόμτερο
Επιχειρήσεις και διαφθορά
Όμως εκτός από τον γενικό πληθυσμό, εξίσου προβληματισμένοι για τη διαφθορά εμφανίζονται και οι εκπρόσωποι του επιχειρηματικού κόσμου.
Χαρακτηριστική είναι η εξαμηνιαία έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ελλάδα (Country Report Greece) Σε ειδικό κεφάλαιο με τίτλο «Ακεραιότητα», γίνεται ειδική αναφορά στο πώς οι επιχειρήσεις αντιλαμβάνονται την έκταση της διαφθοράς. Όπως σημειώνεται, στην Ελλάδα «πολύ υψηλότερο ποσοστό εταιρειών από τον μέσο όρο της ΕΕ θεωρεί ότι η διαφθορά είναι ευρέως διαδεδομένη και ότι αποτελεί πρόβλημα για την επιχειρηματική δραστηριότητα». H έκθεση της Κομισιόν αξιοποιεί τα ευρήματα εξειδικευμένης έκτακτης δημοσκόπησης του Ευρωβαρόμετρου, για τις αντιλήψεις των επιχειρήσεων για τη διαφθορά.
Συγκεκριμένα, το 97% των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας θεωρεί ότι η διαφθορά είναι ευρέως διαδεδομένη, έναντι 64% του μέσου όρου της ΕΕ. Το 70% των ελληνικών επιχειρήσεων πιστεύει ότι η διαφθορά αποτελεί πρόβλημα για την επιχειρηματική δραστηριότητα – ποσοστό σχεδόν διπλάσιο από τον μέσο όρο της ΕΕ (36 %).
Ατιμωρησία
Στην Ελλάδα, μόνο το 13 % των εταιρειών πιστεύει ότι τα άτομα και οι επιχειρήσεις που συλλαμβάνονται για δωροδοκία ανώτερου υπαλλήλου τιμωρούνται δεόντως. Πρόκειται για ποσοστό συντριπτικά χαμηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ, στην οποία το 31% πιστεύει ακόμα ότι αποδίδεται δικαιοσύνη σε περιπτώσεις διαφθοράς αξιωματούχων.
Όπως αναφέρει η έκθεση της Κομισιόν για την Ελλάδα, είναι λίγες οι υποθέσεις διαφθοράς υψηλού επιπέδου που οδηγούν σε διώξεις και τελεσίδικες αποφάσεις. Επίσης, μέχρι το 2024 δεν είχαν εκδοθεί καταδικαστικές αποφάσεις για δωροδοκία αλλοδαπών δημόσιων λειτουργών.
Διαφθορά στις δημόσιες συμβάσεις
Σύμφωνα με τις εισαγγελικές αρχές, εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις όσον αφορά τη συγκέντρωση αποδεικτικών στοιχείων μέσω δικαστικής ή διοικητικής συνδρομής, τη διάρκεια των προκαταρκτικών ερευνών σε πολύπλοκες υποθέσεις και τον κίνδυνο διαρροής εμπιστευτικών πληροφοριών στα μαζικά μέσα ενημέρωσης.
Η Κομισιόν αναγνωρίζει ότι «η κυβέρνηση αναπτύσσει ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης κινδύνων για την αύξηση της διαφάνειας και της ακεραιότητας στις δημόσιες συμβάσεις, τομέας ο οποίος εξακολουθεί να θεωρείται υψηλού κινδύνου στην Ελλάδα».
Το 54 % των εταιρειών στην Ελλάδα πιστεύει ότι η διαφθορά τις εμπόδισε, στην πράξη, να κερδίσουν δημόσιο διαγωνισμό ή δημόσια σύμβαση κατά την τελευταία τριετία. Πρόκειται ακριβώς για διπλάσιο ποσοστό από τον μέσο όρο της ΕΕ (27%). ( 112).
Άλλοι τομείς υψηλού κινδύνου για φαινόμενα διαφθοράς, σύμφωνα με την ελληνική Ενιαία Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων, φαίνεται να είναι η υγειονομική περίθαλψη, η εκπαίδευση και η πολιτική προστασία.
Καταπολεμώντας τη διαφθορά… στα χαρτιά
Στην έκθεση της Κομισιόν σημειώνεται ότι «η Ελλάδα έχει προγραμματίσει την εκ των υστέρων αξιολόγηση του Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς 2022-2025, συμπεριλαμβανομένου του Εθνικού Συστήματος Ακεραιότητας (ΕΣΑ).
Βρίσκεται επίσης υπό ανάπτυξη Πληροφοριακό Σύστημα Διαχείρισης Επιθεωρήσεων και Ελέγχων. «Επιπροσθέτως, για την ενίσχυση της ακεραιότητας στον δημόσιο τομέα, η Ελλάδα αναθεωρεί και εκσυγχρονίζει επί του παρόντος το οικείο πειθαρχικό δίκαιο για τους δημόσιους υπαλλήλους με σκοπό την απλούστευση και την επιτάχυνση των πειθαρχικών διαδικασιών», συμπληρώνει η έκθεση.
Βεβαίως έχουμε δει στην πράξη πώς λειτουργεί το πειθαρχικό για το δημόσιο και ποιοι είναι αυτοί που τιμωρούνται. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του ΟΠΕΚΕΠΕ, όπου η υπάλληλος που συνέβαλε αποφασιστικά στην αποκάλυψη του σκανδάλου με τις παράνομες επιδοτήσεις, τιμωρήθηκε πειθαρχικά με στέρηση μισθού.
Ζητείται διαφάνεια και για τα λόμπι
Στο κεφάλαιο για τη διαφθορά στην Ελλάδα, η Κομισιόν αναφέρεται και στη λειτουργία των «ομάδων εκπροσώπησης συμφερόντων», των γνωστών και μη εξαιρετέων «λόμπι». Πρόκειται για ομάδες που ασκούν πιέσεις ή επιρροή σε ανώτερο επίπεδο, για να πετύχουν νομοθετικές ρυθμίσεις προς όφελός τους. Αν και το lobbying θεωρείται θεμιτό (άλλωστε στις Βρυξέλλες οι λομπίστες μετριούνται σε δεκάδες χιλιάδες), θεωρητικά πρέπει να υπάρχει διαφάνεια και λογοδοσία. Έτσι έχει συσταθεί ένα πανευρωπαϊκό μητρώο διαφάνειας για τα λόμπι, στο οποίο συμμετέχει και η Ελλάδα. Όπως όμως αναφέρεται, το μητρώο αν και λειτουργεί από τον Δεκέμβριο του 2022, κατέστη προσβάσιμο στο κοινό τον Ιούλιο του 2024. Τότε είχε μόλις 20 καταχωρίσεις, από 17 το 2023.
