Όταν το 2020 ο ιδρυτής του κολοσσού Alibaba, Τζακ Μα, άσκησε δημόσια κριτική στο κινεζικό χρηματοπιστωτικό ρυθμιστικό πλαίσιο, το Πεκίνο πάγωσε την είσοδο στο χρηματιστήριο της θυγατρικής Ant Group, επικαλούμενο παραβιάσεις ανταγωνισμού και χρηματοπιστωτικού κινδύνου. Άραγε το Πεκίνο δείχνει σημάδια ότι αυτή η εποχή παρήλθε;
Μέχρι σήμερα, η Δύση κατηγορούσε την Κίνα για εκστρατείες κατά τεχνολογικών κολοσσών, για κατάρρευση της ιδιωτικής εκπαίδευσης, για αυθαίρετα lockdown λόγω COVID και διαφθορά τοπικών αξιωματούχων.
Μετά από χρόνια αυστηρών ρυθμιστικών παρεμβάσεων, αστάθειας πολιτικής και αθέμιτων πρακτικών σε τοπικό επίπεδο, η εμπιστοσύνη των ιδιωτών επιχειρηματιών έχει κλονιστεί, αναφέρει ανάλυση του Foreign Policy. Η ανάπτυξη έχει επιβραδυνθεί, η ανεργία αυξάνεται και ο κρατικός τομέας δεν μπορεί πλέον να καλύψει τις ανάγκες της χώρας σε καινοτομία, δυναμισμό ή απασχόληση.
«Το διλημμα του κινεζικού ιδιωτικού τομέα» υπογραμμίζει το περιοδικό είναι πως «το Πεκίνο προωθεί μια εκδοχή επιχειρηματικότητας που δεν συμβαδίζει εύκολα με τις αξίες της σύγχρονης αγοράς – ρίσκο, ανεξαρτησία, ανατροπή του κατεστημένου».
Το Πεκίνο φιλελευθεροποιείται;
Έτσι, σύμφωνα πάντα με το Foreign Policy, το Πεκίνο φαίνεται να επιχειρεί να δείξει ένα πιο φιλοεπιχειρηματικό πρόσωπο.
Τον Φεβρουάριο, ο πρόεδρος Σι συγκάλεσε μια σπάνια συνάντηση με κορυφαίους επιχειρηματίες -μεταξύ τους και ο Τζακ Μα- σε μια κίνηση που ερμηνεύτηκε ως αλλαγή πλεύσης μετά την περίοδο αυστηρής εποπτείας. Έκτοτε, η Εθνική Επιτροπή Ανάπτυξης και Μεταρρυθμίσεων έχει υποσχεθεί ενισχυμένη στήριξη στις ιδιωτικές επιχειρήσεις, προωθώντας τη συμμετοχή τους σε στρατηγικές εθνικές προτεραιότητες.
Τον Απρίλιο, η Κίνα ενέκρινε τον πρώτο ολοκληρωμένο νόμο για την ενίσχυση του ιδιωτικού τομέα. Ο νόμος αυτός στοχεύει στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης, ορίζοντας με σαφήνεια το νομικό καθεστώς των ιδιωτικών επιχειρήσεων και επιβεβαιώνοντας τον ρόλο τους ως διαχρονική εθνική προτεραιότητα. Περιλαμβάνει διατάξεις υπέρ του θεμιτού ανταγωνισμού, κατά της επιλεκτικής επιβολής του νόμου και ενάντια στον τοπικισμό και τα κρατικά μονοπώλια.
Το νομοθέτημα επιχειρεί επίσης να περιορίσει πρακτικές όπως η «διώξεις επιχειρηματιών» – περιπτώσεις όπου αστυνομικοί από άλλες επαρχίες πραγματοποιούν εφόδους σε ιδιωτικές εταιρείες, συχνά με αμφίβολες νομικές βάσεις, για να κατασχέσουν περιουσιακά στοιχεία και να ενισχύσουν τα ελλειμματικά ταμεία των τοπικών αρχών.
Σύμφωνα με αναφορές, από το 2023, περισσότεροι από 10.000 επιχειρηματίες στην πόλη Γκουανγκτζού συνελήφθησαν από αστυνομικούς άλλων επαρχιών.
Μια σπάνια εκδήλωση
Αποκορύφωμα ίσως της φαινομενικής στροφής ήταν η μεγάλη εκδήλωση που οργάνωσε το Κρατικό Συμβούλιο -ανώτατο όργανο του Κ(ΚΚΚ)- στις 15 Ιουλίου με τη συμμετοχή πέντε από τους πιο προβεβλημένους επιχειρηματίες του ιδιωτικού τομέα στην Κίνα.
Για τους Κινέζους αξιωματούχος, αναφέρει το περιοδικό, οι πέντε επιχειρηματίες που παρουσιάστηκαν λειτουργούν τόσο ως απόδειξη ότι μπορεί ακόμη να υπάρξει επιτυχία στον ιδιωτικό τομέα, όσο και ως υπενθύμιση ότι αυτή εξαρτάται από την απόλυτη ευθυγράμμιση με την κομματική γραμμή και τις εκάστοτε μεταβαλλόμενες προτεραιότητες του κράτους.
Αλλάζει κάτι;
Αν και οι αρχές επιχειρούν να εκπέμψουν σήμα μεγαλύτερης ανοχής στο επιχειρηματικό ρίσκο, αρνούνται να απεμπολήσουν τον έλεγχο, σημειώνει το Foreign Policy, ενώ οι ξένοι επενδυτές παραμένουν επιφυλακτικοί.
Σύμφωνα με το Υπουργείο Εμπορίου, οι άμεσες ξένες επενδύσεις στην Κίνα μειώθηκαν κατά 15,2% το πρώτο εξάμηνο του 2025 σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του προηγούμενου έτους. Οι παρατηρητές βλέπουν μια κυβέρνηση που υμνεί την ιδιωτική πρωτοβουλία, αλλά απαιτεί απόλυτη πολιτική πίστη· μια αγορά με τεράστιες ευκαιρίες, αλλά αδιαφανείς κανόνες. Τα συνθήματα περί «ευρείας προοπτικής» και «κατάλληλης συγκυρίας» δεν αρκούν για να εξαλείψουν τη βαθύτερη ανασφάλεια που προκαλούν η αυθαιρεσία και ο κρατικός έλεγχος.
Οι ξένες εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην Κίνα δέχονται ολοένα και μεγαλύτερη πίεση να διαλέξουν στρατόπεδο. Το Πεκίνο απαιτεί από αυτές να ευθυγραμμιστούν με τους αναπτυξιακούς του στόχους, την ώρα που η Ουάσινγκτον εξετάζει εξονυχιστικά τις σχέσεις τους με την Κίνα.
Παράλληλα, διατρέχουν τον κίνδυνο να ενισχύσουν άθελά τους τους Κινέζους ανταγωνιστές τους. Η κινεζική βιομηχανία έχει επανειλημμένα απορροφήσει ξένη τεχνολογία και τεχνογνωσία για να ανταγωνιστεί τους ίδιους της τους εταίρους, όπως η BYD απέναντι στην Tesla ή η Huawei απέναντι στην Apple.
Την ίδια στιγμή, το κινεζικό ρυθμιστικό περιβάλλον παραμένει βαθιά απρόβλεπτο – με αποφάσεις που αλλάζουν αιφνιδιαστικά και τοπικές αρχές που κινούνται μεταξύ αδράνειας και υπερβολικού ζήλου.
Έτσι, το «η εκδήλωση του Ιουλίου στόχευε στο να διασκεδάσει αυτούς τους φόβους» καταλήγει το Foreign Policy, εκφράζοντας όμως τη δυσπιστίας ότι παρά τον εντυπωσιασμό της σκηνοθεσίας, καμία θεατρικότητα δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη νομική σαφήνεια και τη θεσμική σταθερότητα που ζητούν επίμονα επιχειρηματίες και επενδυτές.
«Αν το Πεκίνο θέλει πραγματικά να απελευθερώσει το δυναμικό του ιδιωτικού τομέα, πρέπει να κάνει πολύ περισσότερα από το να οργανώνει εκδηλώσεις: η πραγματική δοκιμασία είναι αν οι λιγότερο «προβεβλημένοι» επιχειρηματίες θα μπορέσουν να ευημερήσουν, αν οι κανόνες θα γίνουν διαφανείς και συνεπείς και αν η πολιτική θα αρχίσει να ευνοεί την αυθεντική καινοτομία και αποδοτικότητα — αντί της μηχανικής συμμόρφωσης».
