Πολύ ψηλά στην ατζέντα, τόσο της ΕΕ, όσο και της Ελλάδας, μπαίνουν τα έργα δέσμευσης, χρήσης ή αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα (CCUS -Carbon Capture and Usage or Storage). Στη χώρα μας ο στόχος που έχει τεθεί στο τελευταίο draft του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), το οποίο πρέπει έως τον Ιούνιο να αποσταλεί στις Βρυξέλλες, εμφανίζεται πιο φιλόδοξος από εκείνον που περιελάμβανε το αρχικό σχέδιο που είχε υποβληθεί τον περασμένο Νοέμβριο στην Κομισιόν για παρατηρήσεις.
Σύμφωνα με πληροφορίες, η ομάδα του Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ) που έχει πλέον αναλάβει την αναθεώρηση του ΕΣΕΚ «φέρνει» την έναρξη και ολοκλήρωση των νέων επενδύσεων CCUS πολύ νωρίτερα. Ήτοι οι νέοι στόχοι τίθενται έως το 2030 και αφορούν τη δέσμευση και χρήση ή αποθήκευση 1,4 εκατ. τόνων CO2 (διοξειδίου του άνθρακα) ετησίως. Στο προσχέδιο ΕΣΕΚ του Νοεμβρίου τα πρώτα έργα εμφανίζονταν μετά το 2035.
Η επένδυση στον Πρίνο
Το έργο «Prinos CO2 Storage» είναι σήμερα το μοναδικό που αναπτύσσεται στην Ανατολική Μεσόγειο, ενώ συνολικά στον ευρωπαϊκό Νότο μόνο τρία τέτοια σχέδια, σε Πρίνο, Ραβένα, Πυρηναία, βρίσκονται σε εξέλιξη. Το ελληνικό project εντάχθηκε και επίσημα στη νέα λίστα των ‘Έργων Κοινού/Αμοιβαίου Ενδιαφέροντος (PCI/PMI) της ΕΕ, μετά τη δημοσίευση της σχετικής απόφασης στις αρχές του μήνα στην επίσημη εφημερίδα της ΕΕ.
Εντός της χώρας, το CO2 θα μεταφέρεται στον Πρίνο με αγωγό, ενώ από τις άλλες χώρες η μεταφορά θα γίνεται με πλοίο
Σύμφωνα με πηγές του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) έως τα τέλη Ιουνίου αναμένεται να υποβληθεί στην ΕΔΕΥΕΠ (Ελληνική Διαχειριστική Εταιρεία Υδρογονανθράκων και Ενεργειών Πόρων) η αίτηση για άδεια αποθήκευσης CO2 –συνοδευόμενη από τις σχετικές τεχνικές μελέτες– η οποία στη συνέχεια θα αποσταλεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για αξιολόγηση. Βάσει της άδειας ερευνών, η Εnergean έχει προθεσμία έως τον Αύγουστο του 2025 για να ολοκληρώσει τη διερεύνηση του δυναμικού αποθήκευσης CO₂.
Ο προϋπολογισμός του έργου είναι άνω του 1,5 δισ. ευρώ, εκ των οποίων περίπου 600 εκατ. ευρώ αφορούν το τμήμα του ΔΕΣΦΑ και τα υπόλοιπα της Energean. Ο σχεδιασμός της Energean περιλαμβάνει την κατασκευή αποθήκης σε εξαντλημένο κοίτασμα του Πρίνου, με δυναμικότητα απορρόφησης 2,5 με 3 εκατ. τόνων CO2 κατ’ έτος σε πλήρη λειτουργία. Η πρώτη φάση, για δυναμικότητα περίπου 1 εκατ. τόνων ετησίως αναμένεται να ξεκινήσει το 2026, με σταδιακή εισπίεση του CO₂, ενώ η Β’ Φάση (έως 3 εκατ. τόνοι) θα ακολουθήσει το 2028.
Τα επόμενα βήματα (εκτός από τη λήψη της άδειας αποθήκευσης) αφορούν στην ανάθεση της δεύτερης φάσης της μελέτης για το υπέδαφος και στη διεθνή διαγωνιστική διαδικασία για την ανάθεση της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων ώστε να ληφθεί εντός του έτους η τελική επενδυτική απόφαση. Για την κατασκευή της αποθήκης στον Πρίνο έχει δεσμευθεί επιδότηση της τάξης των 150 εκατ. ευρώ μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Στο εξαντλημένο κοίτασμα του Πρίνου, σύμφωνα με την πρόσφατη εγκριτική απόφαση για τη νέα λίστα έργων PCI/PMI, θα αποθηκεύεται CO2 όχι μόνον από βιομηχανίες της Ελλάδας αλλά και από τη Βουλγαρία, την Κροατία, τη Κύπρο, την Ιταλία, και τη Σλοβενία. Μάλιστα, όπως ανέφερε η διευθύνουσα σύμβουλος και country manager της Energean στην Ελλάδα, κυρία Κατερίνα Σάρδη, μιλώντας στο Φόρουμ των Δελφών, «προχωράμε με το πρώτο έργο υπόγειας αποθήκευσης CO2 στην Ελλάδα, ενώ εξετάζουμε την υλοποίηση αντίστοιχων έργων στο εξωτερικό».
Το έργο του ΔΕΣΦΑ
Εντός της χώρας, το CO2 θα μεταφέρεται στον Πρίνο με αγωγό, ενώ από τις άλλες χώρες η μεταφορά θα γίνεται με πλοίο. Για το έργο “ApolloCO2” του ΔΕΣΦΑ που περιλαμβάνει ένα νέο δίκτυο αγωγών μεταφοράς CO2 έχουν εξασφαλιστεί από το REPowerEU κεφάλαια 75 εκατ. ευρώ. Το δίκτυο θα ξεκινάει από τα σύνορα της Αττικής με τη Βοιωτία, θα διασχίζει το λεκανοπέδιο προς τον Νότο και αρχικά θα συλλέγει ρύπους, σε αέρια μορφή, από τσιμεντοβιομηχανίες και διυλιστήρια.
Σε εγκατάσταση στη περιοχή της Ρεβυθούσας, το CO2 θα υγροποιείται, θα φορτώνεται σε πλοία και θα οδηγείται στην αποθήκη του Πρίνου ή μελλοντικά σε άλλους αποθηκευτικούς χώρους που θα αναπτυχθούν. Στην εμβέλεια του έργου βρίσκονται ρυπαντές που εκπέμπουν περί τους 11 εκατομμύρια τόνους CO2 ετησίως. Έως σήμερα, έχουν ολοκληρωθεί οι μελέτες σκοπιμότητας, ωστόσο ο τελικός σχεδιασμός του έργου θα εξαρτηθεί και από τη συμμετοχή της βιομηχανίας.
Το CO2 που δεσμεύεται αλλά δεν αποθηκεύεται μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην παραγωγή μεθανίου, μεθανόλης και συνθετικού αερίου (
Η τελική επενδυτική απόφαση θα ληφθεί στις αρχές του 2025, η οποία θα εξαρτηθεί και από τη χρηματοδότηση. Εκτός από τα 75 εκατ. ευρώ που έχουν εξασφαλιστεί από REPowerEU, θα υποβληθούν αιτήσεις σε χρηματοδοτικά εργαλεία της ΕΕ, όπως το Innovation Fund ή το Connecting Europe Facility.
Μέχρι στιγμής, ενδιαφέρον για χρήση της υποδομής έχουν εκδηλώσει οι δύο τσιμεντοβιομηχανίες του Τιτάνα και του Ηρακλή και οι HELLENiQ Energy και Motor Oil για τα δύο διυλιστήρια της Ελευσίνας, τέσσερις όμιλοι που αναπτύσσουν παράλληλα και τα δικά τους πλάνα για μονάδες δέσμευσης CO2.
Ειδικότερα, ο όμιλος ΤΙΤΑΝ υλοποιεί το έργο «IFESTOS», το μεγαλύτερο του είδους του στην Ευρώπη, το οποίο θα δεσμεύσει όλες τις εκπομπές άνθρακα της διαδικασίας παραγωγής του εργοστασίου Καμαρίου, με στόχο να παράγει τρία εκατ. τόνους τσιμέντου ουδέτερου αποτυπώματος άνθρακα. Το έργο έχει εξασφαλίσει επιχορήγηση ύψους 234 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Καινοτομίας.
Το CO2 που δεσμεύεται αλλά δεν αποθηκεύεται μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην παραγωγή μεθανίου, μεθανόλης και συνθετικού αερίου (syngas), χημικών προϊόντων, ως συστατικό σε δομικά υλικά κ.λπ.
Συνάντηση στις Βρυξέλλες
Την περασμένη Τετάρτη 10 Απριλίου πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες και η πρώτη επίσημη συνάντηση της ομάδας ειδικών και εμπειρογνωμόνων (CCS Expert Group) για έργα δέσμευσης και αποθήκευση άνθρακα. Βασικός στόχος της ομάδας, η οποία δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία της Γενικής Διεύθυνσης Δράσης για το Κλίμα (DG CLIMA), είναι να δοθούν κατευθύνσεις στην Κομισιόν αναφορικά με το απαραίτητο ρυθμιστικό και κανονιστικό πλαίσιο ώστε να προχωρήσουν τα έργα και να επιτευχθούν οι ευρωπαϊκοί στόχοι που προβλέπουν αποθήκευση 50 εκατ. τόνων CO2 το χρόνο έως το 2030 και 450 εκατ. τόνων έως το 2050.
Την Ελλάδα στο «CCS Expert Group» εκπροσώπησε ο διευθύνων σύμβουλος της ΕΔΕΥΕΠ κ. Άρης Στεφάτος, και ο επικεφαλής του τμήματος Γεωεπιστήμης κ. Θέμης Ταρτάρας.
Πρόστιμα από το 2026 στη βιομηχανία
Η συνάντηση παρουσιάστηκαν τα άρθρα του κανονισμού για μια βιομηχανία με μηδενικές εκπομπές αερίων θερμοκηπίου (Net-Zero Industry Act) τα οποία εστιάζουν σε έργα CCS και περιλαμβάνουν μία σειρά υποχρεώσεων για όσες επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται στην Ευρώπη ώστε να αναπτύξουν τεχνολογίες και υποδομές δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα. Μάλιστα, σε περίπτωση μη συμμόρφωσης, από το 2026 θα προβλέπονται και πρόστιμα.
Επίσης, συζητήθηκε η ανάγκη μεταφοράς CO2 εντός των συνόρων της ΕΕ με την τήρηση συγκεκριμένων προδιαγραφών και ζητήθηκε από τους αρμόδιους φορείς κάθε κράτους μέλους στοιχεία για περιοχές που θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν έργα CCS. Στην Ελλάδα, εκτός από τον Πρίνο, «τρέχουν» σχετικά ερευνητικά προγράμματα για την αξιολόγηση γεωλογικών «αποθηκών». Μάλιστα, επιστήμονες του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ) έχουν εντοπίσει άλλους πέντε χώρους με δυνατότητες γεωλογικής αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα στην Ελλάδα, σε Δυτική Θεσσαλονίκη, Πτολεμαΐδα –Κοζάνη, Βούρινο, Πεντάλοφο – Επταχώρι Δυτικής Μακεδονίας, Βόλο και Κλεπά Ναυπακτίας.
Η επόμενη συνάντηση του ευρωπαϊκού CCS Expert Group ορίστηκε για τον Σεπτέμβριο του 2024, ενώ τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς θα πραγματοποιηθεί το CCS Forum, με τη συμμετοχή ειδικών από όλον τον κόσμο.
