Μπορεί τα ευρωπαϊκά κράτη να έχουν στηρίξει και να δεσμεύονται να στηρίξουν περαιτέρω την Ουκρανία στον πόλεμο, ωστόσο ταυτόχρονα χρηματοδοτούν και τις δύο πλευρές της σύγκρουσης. Κάποια από αυτά έχουν αυξήσει τις εισαγωγές ρωσικής ενέργειας, πετρελαίου και φυσικού αερίου, διοχετεύοντας δισεκατομμύρια ευρώ στην οικονομία της Ρωσίας.
Σύμφωνα με ανάλυση του Reuters με βάση δεδομένα του Κέντρου Έρευνας για την Ενέργεια και τον Καθαρό Αέρα (CREA), ανεξάρτητο οργανισμό με έδρα στο Ελσίνκι, η ΕΕ έχει μειώσει κατά 90% την εξάρτησή της από τη Ρωσία από το 2022. Ωστόσο, παρά τις απειλές και την επιβολύ κυρώσεων, εισήγαγε περισσότερα από 11 δισεκατομμύρια ευρώ ρωσικής ενέργειας τους πρώτους οκτώ μήνες του τρέχοντος έτους.
«Είναι ψευδαίσθηση ότι το αμερικανικό LNG θα αντικαταστήσει το ρωσικό σε αναλογία ένα προς ένα»
Επτά από τις 27 χώρες-μέλη της ΕΕ αύξησαν την αξία των εισαγωγών τους σε σχέση με ένα χρόνο νωρίτερα, συμπεριλαμβανομένων πέντε χωρών που υποστηρίζουν την Ουκρανία στον πόλεμο. Η Γαλλία κατά 40% στα 2,2 δισεκατομμύρια ευρώ και η Ολλανδία κατά 72% στα 498 εκατομμύρια ευρώ, μεταξύ αυτών.
Όπως σημειώνεται, ενώ τα λιμάνια με υποδομές για αποθήκευση LNG σε χώρες όπως η Γαλλία και η Ισπανία χρησιμεύουν ως σημεία εισόδου για τις ρωσικές προμήθειες στην Ευρώπη, το φυσικό αέριο συχνά δεν καταναλώνεται σε αυτές τις χώρες. Αντίθετα, αποστέλλεται σε αγοραστές σε ολόκληρο το μπλοκ.
«Αυτοσαμποτάζ»
Σύμφωνα με τον Βαϊμπάβ Ραγκουναντάν, ειδικό για θέματα ΕΕ-Ρωσίας στην CREA, αυτές οι αυξημένες ροές ρωσικής ενέργειας στην ΕΕ είναι «μια μορφή αυτο-σαμποτάζ» από ορισμένες χώρες. Αιτία, το γεγονός ότι οι εξαγωγές ενέργειας αποτελούν τη μεγαλύτερη πηγή εσόδων για την οικονομία της Ρωσίας καθώς διεξάγει πόλεμο εναντίον της Ουκρανίας που υποστηρίζεται από την Ευρώπη.
«Το Κρεμλίνο λαμβάνει κυριολεκτικά χρηματοδότηση για να συνεχίσει να αναπτύσσει τις ένοπλες δυνάμεις του στην Ουκρανία», επισήμανε.
Πρέπει να σημειωθεί ότι και ο Αμερικανός πρόεδρος επέκρινε την ΕΕ για τις πληρωμές ενέργειας προς της Ρωσία, καλώντας την να τις σταματήσει. Έστω και αν πίσω από τις επικρίσεις που διατυπώθηκαν στη ΓΣ του ΟΗΕ πιθανόν υπάρχει η πίεση για αγορά αμερικανικού LNG και όχι το ενδιαφέρον για το πόσο θα πληγεί η ρωσική οικονομία.
Τι απαντούν
Απαντώντας σε σχετικά ερωτήματα του Reuters, το γαλλικό υπουργείο Ενέργειας υποστήριξε ότι η αξία των ρωσικών εισαγωγών ενέργειας της Γαλλίας αυξήθηκε φέτος, καθώς εξυπηρετούσε πελάτες σε άλλες χώρες. Ωστόσο, δεν κατονόμασε ποιες ήταν αυτές. Σύμφωνα με αναλυτές, τα στοιχεία της αγοράς φυσικού αερίου υποδηλώνουν ότι μέρος των ρωσικών εισαγωγών της Γαλλίας αποστέλλεται στη Γερμανία.
Από την πλευρά της η ολλανδική κυβέρνηση δήλωσε ότι υποστηρίζει τα σχέδια της ΕΕ για τη σταδιακή κατάργηση της ρωσικής ενέργειας. Ωστόσο, είπε, μέχρι να ενσωματωθούν αυτές οι προτάσεις στο δίκαιο της ΕΕ, είναι ανίκανη να μπλοκάρει τις υπάρχουσες συμβάσεις μεταξύ ευρωπαϊκών εταιρειών ενέργειας και Ρώσων προμηθευτών.
Η ΕΕ, η οποία έχει ήδη απαγορεύσει τις περισσότερες αγορές ρωσικού αργού πετρελαίου και καυσίμων, στην προσπάθεια να πλήξει τη ρωσική οικονομία, ανακοίνωσε σχέδια για την επιτάχυνση της απαγόρευσης του ρωσικού υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) έως το 2027, από το 2028. Το LNG αντιπροσωπεύει πλέον τη μεγαλύτερη εισαγωγή ρωσικής ενέργειας στην ΕΕ. Αντιπροσωπεύει σχεδόν το ήμισυ της αξίας των συνολικών αγορών.
Η Κομισιόν αρνήθηκε να σχολιάσει τα στοιχεία για τις εισαγωγές του 2025. Ο επικεφαλής ενέργειας του μπλοκ δήλωσε τον περασμένο μήνα ότι η σταδιακή αποχώρηση από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα σχεδιάστηκε για να διασφαλίσει ότι οι χώρες μέλη δεν θα αντιμετωπίσουν απότομες αυξήσεις στις τιμές ενέργειας ή ελλείψεις στην προσφορά.
Δρόμος προς την αμερικανική αγορά
Ο Ντόναλντ Τραμπ λέει ότι το αμερικανικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν τις χαμένες ρωσικές προμήθειες. Πολλοί αναλυτές λένε ότι μια τέτοια αλλαγή είναι δυνατή. Ωστόσο αυτό θα μπορούσε να έχει μια άλλη παράπλευρη συνέπεια. Θα ενίσχυε την εξάρτηση της Ευρώπης από την αμερικανική ενέργεια σε μια εποχή που η Ουάσιγκτον χρησιμοποιεί τους δασμούς ως εργαλείο πολιτικής σε θέματα πέρα από την οικονομία.
Η ερευνήτρια στο Κέντρο Παγκόσμιας Ενεργειακής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Κολούμπια, Αν-Σοφί Κορμπό, επισημαίνει στο Reuters ότι «η ΕΕ συμφώνησε να αγοράσει περισσότερη ενέργεια από τις ΗΠΑ για να ικανοποιήσει τις πολύ ισχυρές απαιτήσεις των ΗΠΑ να σταματήσουν τις ρωσικές εισαγωγές. Ωστόσο, είναι ψευδαίσθηση να πιστεύουμε ότι το αμερικανικό LNG θα αντικαταστήσει το ρωσικό LNG σε αναλογία ένα προς ένα. Το αμερικανικό LNG βρίσκεται στα χέρια ιδιωτικών εταιρειών, οι οποίες δεν υπακούουν στις εντολές του Λευκού Οίκου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Απλώς, βελτιστοποιούν τα χαρτοφυλάκιά τους».
Ποιος αγοράζει και πόσο
Από το 2021, πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, έχουν πράγματι αλλάξει πολλά. Εκείνη τη χρονιά, συνολικά η ΕΕ εισήγαγε περισσότερα από 133 δισεκατομμύρια ευρώ ρωσικής ενέργειας, σύμφωνα με στοιχεία της CREA. Φέτος, την περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου, ο λογαριασμός της ΕΕ ανήλθε σε 11,4 δισεκατομμύρια ευρώ. Πρόκειται για κλάσμα των επιπέδων πριν από τον πόλεμο και μείωση 21% από την ίδια περίοδο του 2024.
Ωστόσο, η Ουγγαρία και η Σλοβακία, οι οποίες διατηρούν στενούς δεσμούς με το Κρεμλίνο, παραμένουν σημαντικοί εισαγωγείς για τη ρωσική ενέργεια. Αντιπροσωπεύουν μαζί 5 δισεκατομμύρια ευρώ του συνόλου. Επίσης, δεν θα επηρεαστούν από τις προγραμματισμένες κυρώσεις της ΕΕ για το LNG, οι οποίες απαιτούν την ομόφωνη υποστήριξη των κρατών μελών. Συνεπώς, μπορούν να εισάγουν ρωσικό φυσικό αέριο μέσω αγωγών μέχρι το 2028.
REUTERS/Evelyn Hockstein/File Photo
Η Ουγγαρία ήταν μεταξύ των επτά χωρών που είδαν την αξία των ρωσικών εισαγωγών ενέργειας να αυξάνεται φέτος. Η άνοδος έφτασε το 11%, σύμφωνα με τα στοιχεία. Επίσης, το Βέλγιο σημείωσε αύξηση 3%, η Κροατία 55%, η Ρουμανία 57% και η Πορτογαλία 167%.
Το υπουργείο Ενέργειας του Βελγίου δήλωσε ότι η αύξηση εισαγωγών οφείλεται σε ξεχωριστές κυρώσεις της ΕΕ. Είναι αυτές που τέθηκαν σε ισχύ τον Μάρτιο και απαγόρευσαν τις «μεταφορτώσεις» ή επανεξαγωγή ρωσικού LNG εκτός μπλοκ. Συνεπώς, υποστήριξε, το LNG που εισέρχεται έπρεπε να εκφορτωθεί στο Βέλγιο, που είναι παγκόσμιος κόμβος, αντί να μεταφερθεί από πλοίο σε πλοίο για να μεταφερθεί στον τελικό του προορισμό.
Το υπουργείο Ενέργειας της Πορτογαλίας δήλωσε ότι η χώρα εισήγαγε μόνο μέτριες ποσότητες ρωσικού φυσικού αερίου και ότι οι ροές κατά τη διάρκεια του έτους θα είναι χαμηλότερες από το 2024. Οι κυβερνήσεις της Κροατίας και της Ρουμανίας δεν απάντησαν σε αιτήματα για σχολιασμό των δεδομένων.
Ευνοημένη η Ρωσία
Στο μεταξύ τα στοιχεία της CREA δείχνουν ότι οι συνολικές εισαγωγές ρωσικής ενέργειας από την ΕΕ από το 2022, όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, έχουν ανέλθει σε περισσότερα από 213 δισεκατομμύρια ευρώ. Και πως το ποσό αυτό υποσκελίζει τα χρήματα που έχει δαπανήσει η ΕΕ ως βοήθεια προς την Ουκρανία την ίδια περίοδο.
Ως ο μεγαλύτερος ευεργέτης της Ουκρανίας, η ΕΕ έχει διαθέσει 167 δισεκατομμύρια ευρώ οικονομικής, στρατιωτικής και ανθρωπιστικής βοήθειας στο Κίεβο, σύμφωνα με το Ινστιτούτο του Κιέλου.
Οι συμφωνίες είναι συμφωνίες
Σημαντικό είναι να επισημανθεί ότι οι ευρωπαϊκές πετρελαϊκές εταιρείες έχουν πολυετείς συμφωνίες αγοράς ρωσικής ενέργειας και δεν προτίθενται να τις χάσουν. Οι περισσότερες λήγουν τη δεκαετία του 2030 ή του 2040. Μεταξύ αυτών η γαλλική TotalEnergies, η βρετανική Shell, η ισπανική Naturgy, η γερμανική SEFE και ο εμπορικός οίκος Gunvor.
Η TotalEnergies δήλωσε στο Reuters ότι συνεχίζει τις παραδόσεις από το ρωσικό εργοστάσιο Yamal βάσει συμβάσεων που δεν μπορούν να ανασταλούν χωρίς την εφαρμογή επίσημων κυρώσεων της ΕΕ. Οι Shell, Naturgy και Gunvor αρνήθηκαν να σχολιάσουν τις ρωσικές εισαγωγές.
Ωστόσο, όπως εξηγεί ο Ρόναλντ Πίντο, κύριος αναλυτής έρευνας φυσικού αερίου στην Kpler, οι εταιρείες ήταν απρόθυμες να διακινδυνεύσουν να επιβληθούν πρόστιμα από την παραβίαση συμβατικών δεσμεύσεων. Τουλάχιστον, όχι χωρίς την ισχυρή νομική κάλυψη μιας απαγόρευσης της ΕΕ για το ρωσικό LNG. Και επισημαίνει ότι το ρωσικό LNG το αγοράζουν «παράγοντες της αγοράς και όχι οι χώρες».
Εκπρόσωπος της SEFE, η οποία διαχειρίζεται το 10% του δικτύου μεταφοράς φυσικού αερίου της Γερμανίας, επιβεβαίωσε ότι η εταιρεία εισάγει ρωσικό φυσικό αέριο μέσω Γαλλίας και Βελγίου. Το γερμανικό υπουργείο Οικονομίας δήλωσε στο Reuters ότι χαιρετίζει τις προσπάθειες της ΕΕ για τη σταδιακή κατάργηση των εισαγωγών ρωσικών ορυκτών καυσίμων, ως μέτρο για να πληγεί η οικονομία της Ρωσίας. Ωστόσο διευκρίνισε, η SEFE δεσμεύεται από μακροχρόνια σύμβαση για την αγορά LNG από το ρωσικό εργοστάσιο Yamal χωρίς δυνατότητα καταγγελίας της συμφωνίας.
• Με στοιχεία από το Reuters
