Οι ορδές των τουριστών φέρνουν μαζί τους χρήμα, αλλά και προβλήματα, μια κρίσιμη παράμετρος των οποίων είναι η στεγαστική κρίση.
Υπό αυτή την έννοια, η Βαρκελώνη -όπως και πολλοί άλλοι δημοφιλείς τουριστικοί προορισμοί- έχει γίνει θύμα της δικής της επιτυχίας.
Με την Ισπανία να είναι η δεύτερη χώρα με τους περισσότερους τουρίστες στον κόσμο μετά τη Γαλλία -η Ελλάδα κατατάσσεται 13η θέση- η πρωτεύουσα της Καταλονίας των 1,62 εκατομμυρίων κατοίκων προσέλκυσε μόνο πέρυσι 16 εκατομμύρια επισκέπτες.
Αυτή η ροή έχει δημιουργήσει μια «έκρηξη» στις βραχυχρόνιες μισθώσεις, πολλές από τις οποίες γίνονται μέσω της πλατφόρμας Airbnb. Και όχι μόνο.
To 68% εξ αυτών γίνεται σε ακίνητα στο κέντρο της πόλης.
Μοιραία, οι επιπτώσεις ήταν λίγο-πολύ προδιαγεγραμμένες.
Υψηλότερες σε εθνικό επίπεδο, οι τιμές ενοικίασης ανά τετραγωνικό μέτρο αυξήθηκαν τον περασμένο Απρίλιο κατά 14% σε ετήσια βάση.
Σε βάθος δεκαετίας, τα ενοίκια έχουν αυξηθεί κατά 68% και το κόστος αγοράς ενός ακινήτου κατά 38%.
Απέναντι στην κλιμακούμενη στεγαστική κρίση, οι δημοτικές αρχές στη Βαρκελώνη ανακοίνωσαν πρόσφατα την απαγόρευση των βραχυχρόνιων μισθώσεων από τον Νοέμβριο του 2028.
Πρόκειται για μία δραστική κίνηση, μετά την απόφαση του 2016 που κατέστησε την καταλανική πρωτεύουσα την πρώτη μεγάλη ευρωπαϊκή πόλη στην επιβολή προστίμου στην Airbnb για εκμισθώσεις μη εγγεγραμμένων ακινήτων τουριστικής εκμετάλλευσης.
Έκτοτε δεν έχουν χορηγηθεί νέες άδειες βραχυχρόνιας μίσθωσης και σχεδόν 10.000 παράνομα καταλύματα αυτού του σκοπού έχουν κλείσει.
Σχεδόν 3.500 εξ αυτών υπολογίζεται ότι σήμερα χρησιμοποιούνται ως κύρια κατοικία.
Όμως στην πράξη φαίνεται ότι απαιτούνται πολύ περισσότερα, προκειμένου να επιβληθεί ένα αξιόπιστο ρυθμιστικό πλαίσιο στον στον κλάδο και να μπει ένα φρένο στις επιπτώσεις που έχουν οι βραχυχρόνιες μισθώσεις στο φαινόμενο της στεγαστικής κρίσης και της έξαρσης των κοινωνικών ανισοτήτων.
«Ανανεώσεις συμβολαίων τώρα», αναφέρεται σε ένα από τα πανό στην πρόσοψη του κτιρίου Casa Orsola, στη Βαρκελώνη, το οποίο έχει αγοραστεί από επενδυτική εταιρεία για τουριστική εκμετάλλευση και έχει γίνει ένα από τα σύμβολα της τοπικής στεγαστικής κρίσης (REUTERS/Nacho Doce)
Η στεγαστική κρίση και το ντόμινο των περιορισμών
Πρωτοπόρος στον τομέα της, η πλατφόρμα Airbnb αναμόρφωσε ριζικά την αγορά βραχυχρόνιων μισθώσεων, κάνοντας στην Ευρώπη «απόβαση» το 2010.
Το αποτέλεσμα συν τω χρόνω -και με νέα ώθηση τον μεταπανδημικό υπερτουρισμό- ήταν η εξάντληση των αποθεμάτων κατοικιών, με δραματικά αρνητικό αντίκτυπο στα ενοίκια και στην αγορά ακινήτων, ρίχνοντας «λάδι στη φωτιά» της στεγαστικής κρίσης.
Όχι τυχαία, ο αριθμός των πόλεων που επιβάλλουν αυστηρούς περιορισμούς στις βραχυπρόθεσμες ενοικιάσεις αυξάνεται ταχέως.
Πρώτη παθούσα και διδάξασα, η Νέα Υόρκη άρχισε να επιβάλλει από τον περασμένο Σεπτέμβριο νόμο του 2022, που απαγορεύει την ενοικίαση κατοικιών για λιγότερο από 30 ημέρες.
Πρόκειται ουσιαστικά για μια de facto απαγόρευση των βραχυχρόνιων μισθώσεων.
Με την νέα απόφαση της Βαρκελώνης να μην ανανεώσει τις πενταετείς άδειες στα υφιστάμενα 10.100 καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης -οι οποίες λήγουν έως τον Νοέμβριο του 2028- ο σοσιαλιστής δήμαρχος της πόλης, Ζάουμε Κολμπόνι, ευελπιστεί ότι αυτά τα οικήματα θα διατεθούν προς ιδιοκατοίκηση, ενοικίαση ή πώληση.
«Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε το γεγονός ότι οι περισσότεροι νέοι που εγκαταλείπουν το πατρικό τους, αναγκάζονται να εγκαταλείψουν και τη Βαρκελώνη», τόνισε.
«Τα μέτρα που έχουμε λάβει δεν θα αλλάξουν την κατάσταση σε μία μέρα», παραδέχθηκε. «Αυτά τα πράγματα χρειάζονται χρόνο. Αλλά με τα νέα μέτρα φτάνουμε σε ένα σημείο καμπής».
Με μέγα ζητούμενο άλλωστε την οικονομικά προσιτή στέγη, προαναγγέλθηκε -παράλληλα με την ανάκληση των αδειών τουριστικών διαμερισμάτων- νέα νομοθεσία που θα υποχρεώνει τους κατασκευαστές να διαθέτουν τουλάχιστον το 30% των νέων κατοικιών για κοινωνική στέγαση.
Η σοσιαλίστρια υπουργός Στέγασης της Ισπανίας, Ισαμπέλ Ροντρίγκεθ, υποστήριξε την απόφαση της Βαρκελώνης.
Στο φόντο είναι ένα εντεινόμενο κίνημα κατά του υπερτουρισμού.
Όχι μόνο στην Ισπανία, αλλά και σε άλλους πληττόμενους δημοφιλείς προορισμούς.
Στον αντίποδα, ωστόσο, δεν λείπουν οι επικριτικές φωνές.
Τουρίστες περιφέρονται με τις βαλίτσες τους στο ιστορικό κέντρο της Βαρκελώνης (REUTERS/Nacho Doce)
«Δίκοπο μαχαίρι»
Στη Βαρκελώνη, ο δήμαρχος Κολμπόνι «διαπράττει ένα λάθος, που θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη φτώχεια και ανεργία», ανακοίνωσε η τοπική Ένωση Τουριστικών Καταλυμάτων Apartur.
Διαμαρτύρονται ότι η νέα απόφαση λειτουργεί προς όφελος των ξενοδοχείων της Βαρκελώνης.
Στις πιο δημοφιλείς περιοχές της πόλης απαγορεύτηκε μεταξύ 2015 και 2023 το άνοιγμα νέων ξενοδοχειακών μονάδων.
Ο δήμαρχος Κολμπόνι έχει δηλώσει πρόθυμος να χαλαρώσει αυτόν τον περιορισμό.
Προσώρας, σύμφωνα με την ισπανική εταιρεία ανάλυσης δεδομένων Mabrian, ο συνολικός αριθμός των θέσεων βραχυχρόνιας διαμονής στη Βαρκελώνη αντιπροσωπεύει το 67,6% της συνολικής χωρητικότητας των ξενοδοχειών στην πόλη.
Αλλά αυτό, παρατηρεί, συμβαίνει επειδή στην πόλη τα εν λειτουργία ακίνητα βραχυπρόθεσμης μίσθωσης είναι στην πραγματικότητα όχι 10.100, όπως δείχνουν τα επίσημα στοιχεία του δήμου, αλλά 15.800.
Ήτοι 63% περισσότερα από όσα λειτουργούν νόμιμα με άδεια.
«Το να καθορίσουμε με σαφήνεια την πραγματική διάσταση της αγοράς είναι ζωτικής σημασίας για τη λήψη αποφάσεων, ιδίως αν λάβουμε υπόψη ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία μας, περίπου 1 στις 4 ενοικιαζόμενες μονάδες στη Βαρκελώνη δεν διαθέτει την υποχρεωτική άδεια για τουριστική εκμετάλλευση», εξηγεί ο Κάρλος Σέντρα, διευθυντής Μάρκετινγκ και Επικοινωνίας στη Mabrian.
Τα δε στοιχεία για τον φετινό Ιούνιο δείχνουν ότι η τιμή διανυκτέρευσης ανά επισκέπτη ήταν κατά μέσο όρο στα 56 ευρώ σε κατάλυμα διακοπών, έναντι 167 ευρώ σε ξενοδοχεία 3 αστέρων και 175 ευρώ σε τετράστερες ξενοδοχειακές μονάδες.
Αν και το αίσθημα κατά του μαζικού τουρισμού είναι κατανοητό, «οι κίνδυνοι είναι προφανείς», σχολιάζουν ενδεικτικά οι Times.
Σήμερα «η Ισπανία αντλεί το 11% του ΑΕΠ της από τον τουρισμό και το 12% της απασχόλησης», παρατηρεί.
Σε αυτό το πλαίσιο «συνιστάται μια πιο διαφοροποιημένη λύση» στη Βαρκελώνη, αναφέρει, καθώς στο μέλλον οι περιορισμοί μπορεί να ανακατευθύνουν τουρίστες «και τα ευρώ τους» σε άλλα μέρη.
Και δη, επισημαίνει ο Κάρλος Σέντρα, «οικογένειες ή ταξιδιώτες με μεγαλύτερης διάρκειας διαμονή».
