Ο Ταγίπ Ερντογάν και ο Βλαντιμίρ Πούτιν συναντήθηκαν την Τετάρτη στη Ρωσία στο πλαίσιο των εργασιών της συνόδου κορυφής της ομάδας BRICS, στην οποία η Τουρκία, μέλος του ΝΑΤΟ, έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον να ενταχθεί.
Δύση και Ανατολή: Οι δύο πόλοι
Η εκδήλωση ενδιαφέροντος αυτή ενός μέλους του NATO αποτέλεσε μία πρωτοφανή κίνηση, καθώς οι BRICS δημιουργήθηκαν με σκοπό να αποτελέσουν αντίβαρο στην κυριαρχία των δυτικών χωρών στις διεθνείς υποθέσεις.
Ο Ερντογάν δήλωσε πως η Τουρκία δεν μπορεί να επιτύχει τους στόχους της κοιτώντας μόνο προς τη δύση.
Στην συνέχεια, τόνισε πως η χώρα μπορεί να γίνει μια ισχυρή ευημερούσα χώρα με κύρος και αποτελεσματικότητα αν αναπτύξει τις σχέσεις της με την ανατολή και τη δύση συγχρόνως.
Ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν συμμετέχει στην επίσημη τελετή υποδοχής των επικεφαλής των αντιπροσωπειών στη σύνοδο κορυφής των BRICS στο Καζάν της Ρωσίας, 23 Οκτωβρίου 2024.
Ταυτόχρονα η Ρωσία προσδίδει σημαντικό γεωπολιτικό βάρος στις BRICS, καθώς προωθεί την πολυπολικότητα και αμφισβητεί τη δυτική κυριαρχία στις διεθνείς υποθέσεις.
Πως επηρεάζουν οι σχέσεις Τουρκίας και Ρωσίας την γεωπολιτική σκηνή και ποια μπορεί να είναι η εξέλιξη των διεθνών σχέσεων σε περίπτωση που η Τουρκία ενταχθεί στις BRICS;
Οι σχέσεις Ρωσίας και Τουρκίας
Οι σχέσεις μεταξύ των επί μακρόν διατελούντων προέδρων της Τουρκίας και της Ρωσίας είναι μερικές φορές τεταμένες, αλλά και οι δύο έχουν καταφέρει να αποκρούσουν την αμερικανική επιρροή.
Ο Ερντογάν έχει δηλώσει ότι η σχέση του με τον Πούτιν βασίζεται σε «κοινή κατανόηση, αμοιβαία εμπιστοσύνη και σεβασμό».
Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν συναντά τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο περιθώριο της συνόδου κορυφής των BRICS στο Καζάν της Ρωσίας, Τετάρτη 23 Οκτωβρίου 2024.
Ο Πούτιν έχει αποκαλέσει τον Ερντογάν «ισχυρό ηγέτη» και «αξιόπιστο» εταίρο, ενώ έχει επίσης πει ότι δεν ήταν πάντα εύκολο να τον αντιμετωπίσει.
Οι δύο χώρες τους, και οι δύο με ακτές στη Μαύρη Θάλασσα, έχουν επεκτείνει τη συνεργασία τους στο εμπόριο, τον τουρισμό και την ενέργεια μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, αν και η Τουρκία αντιτάχθηκε στην επέμβαση της Μόσχας και παρείχε στο Κίεβο επιθετικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη.
Στρατιωτικές δυνάμεις
Η στρατιωτική δύναμη Ρωσία και η περιφερειακή δύναμη Τουρκία υποστήριξαν αντίθετες πλευρές στους πολέμους στη Συρία και τη Λιβύη και δεν ήταν πάντα στην ίδια πλευρά στις συγκρούσεις μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν για την περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
Στη Συρία, ο Πούτιν υποστήριξε τον πρόεδρο Μπασάρ αλ Άσαντ, ενώ ο Ερντογάν υποστήριξε τους αντάρτες μαχητές.
Russia and Turkey begin joint patrols in northeast Syria https://t.co/ytFHE8rZuo pic.twitter.com/bNscDLi5Jv
— Al Jazeera Breaking News (@AJENews) November 1, 2019
Για να αποτρέψουν την απειλή άμεσης σύγκρουσης στις αρχές του 2020, συνήψαν μία από μια σειρά συμφωνιών κατάπαυσης του πυρός, αφού 34 Τούρκοι στρατιώτες σκοτώθηκαν σε αεροπορική επιδρομή στην Ιντλίμπ, όπου περιπολούσαν ρωσικά αεροσκάφη.
Το 2019, η Τουρκία προκάλεσε την οργή των συμμάχων της στο ΝΑΤΟ αγοράζοντας ρωσικούς πυραύλους S-400, αντιαεροπορικά συστήματα που το NATO είχε προειδοποιήσει ότι ήταν ασύμβατα με τα συστήματά του και αποτελούσαν κίνδυνο για την ασφάλεια.
Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν χαιρετά τον Τούρκο ομόλογό του Ταγίπ Ερντογάν κατά τη διάρκεια συνάντησης στο Κρεμλίνο στη Μόσχα, 8 Απριλίου 2019.
Σε απάντηση, η Ουάσινγκτον επέβαλε κυρώσεις στις αμυντικές βιομηχανίες της Τουρκίας και την απέκλεισε από ένα πρόγραμμα μαχητικών αεροσκαφών F-35, όπου ήταν κατασκευαστής και αγοραστής.
Ενέργεια και οικονομία
Όταν οι τιμές της ενέργειας εκτινάχθηκαν με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία στις αρχές του 2022, η Τουρκία ήταν ευάλωτη ως εισαγωγέας σχεδόν όλων των ενεργειακών της αναγκών με μια οικονομία που είχε πληγεί από μια νομισματική κατάρρευση.
Under the auspices of President @RTErdogan and President Putin, #TurkStream, the latest demonstration of #Turkey–#Russia cooperation, is operational. TurkStream will enhance regional energy supply, security and welfare. @KremlinRussia_E @mfa_russia pic.twitter.com/s5GZ3aSaQF
— Turkish MFA (@MFATurkiye) January 8, 2020
Η Ρωσία, ο μεγαλύτερος προμηθευτής φυσικού αερίου της Τουρκίας, έριξε στην Άγκυρα μια «σανίδα σωτηρίας» επιτρέποντάς της να αναβάλει την πληρωμή των εισαγωγών φυσικού αερίου μέχρι το 2024, μια κίνηση που σύμφωνα με πηγές κάλυψε πληρωμές ύψους έως και 4 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Η συμφωνία βοήθησε τις τουρκικές αρχές να διατηρήσουν αρκετά αποθέματα για να σταθεροποιήσουν τη λίρα μέχρι τις εκλογές του Μαΐου 2023, τις οποίες κέρδισε οριακά ο Ερντογάν.
Λίγο πριν από την εκλογική αναμέτρηση, ο αντίπαλος του Ερντογάν κατηγόρησε τη Ρωσία για ανάμειξη στις εσωτερικές υποθέσεις της Τουρκίας.
Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν σφίγγει τα χέρια με τον Τούρκο ομόλογό του Ταγίπ Ερντογάν κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου μετά τις συνομιλίες τους στο Σότσι της Ρωσίας, 3 Μαΐου 2017.
Τόσο το Κρεμλίνο όσο και ο Ερντογάν απέρριψαν τον ισχυρισμό και συνέχισαν την επέκταση της ενεργειακής συνεργασίας, μεταξύ άλλων στον πυρηνικό σταθμό Akkuyu της Τουρκίας.
Το 2022, ο Πούτιν πρότεινε τη δημιουργία ενός ρωσικού «κόμβου φυσικού αερίου» στην Τουρκία, ο οποίος θα τη βοηθούσε να αναδρομολογήσει τις εξαγωγές, αφού οι ευρωπαϊκές χώρες περιόρισαν τις εισαγωγές λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.
Η Τουρκία διαπραγματεύεται την πρόταση και θα μπορούσε να αξιοποιήσει την εκτεταμένη υποδομή φυσικού αερίου της για να γίνει εναλλακτικός προμηθευτής χωρών όπως η Βουλγαρία, η Ουγγαρία και η Μολδαβία, με τις οποίες υπέγραψε ξεχωριστές συμφωνίες το 2023.
Εμπορικοί δεσμοί
Η Τουρκία έχει αντιταχθεί στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας και έχει ανοίξει τις πόρτες της σε Ρώσους τουρίστες και μετανάστες, συμπεριλαμβανομένων των ολιγαρχών που αναζητούν ασφαλή καταφύγια για τα γιοτ και τις επενδύσεις τους.
Οι Ρώσοι είναι πλέον οι κορυφαίοι ξένοι αγοραστές τουρκικών κατοικιών.
Το διμερές εμπόριο έχει φθάσει σε επίπεδα ρεκόρ, με τις τουρκικές εξαγωγές προς τη Ρωσία να αυξάνονται κατά 17% στα 11 δισεκατομμύρια δολάρια το 2023, σύμφωνα με τα στοιχεία του τουρκικού στατιστικού ινστιτούτου.
Turkey’s exports to Russia of goods vital for Moscow’s war machine in Ukraine have soared this year https://t.co/pr1wOEyFbU pic.twitter.com/InEMmwTwjz
— Financial Times (@FT) November 27, 2023
Η Άγκυρα έχει κατηγορηθεί από τις δυτικές δυνάμεις ότι η Ρωσία αποκτά αγαθά που σχετίζονται με τον πόλεμο, όπως τσιπ και ημιαγωγούς, μέσω της Τουρκίας.
Ωστόσο, απάντησε ότι τίποτα από όσα περνούν από το έδαφός της δεν χρησιμοποιείται στον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Διπλωματία και διαμεσολάβηση
Η Τουρκία έχει διατηρήσει στενούς δεσμούς τόσο με το Κίεβο όσο και με τη Μόσχα, φιλοξένησε συνομιλίες μεταξύ τους το 2022 και τοποθετήθηκε ως φυσικός διαμεσολαβητής μελλοντικών ειρηνευτικών συνομιλιών.
Ο Πούτιν και ο Ερντογάν έχουν πραγματοποιήσει αρκετές κλήσεις και μερικές συναντήσεις από την έναρξη του πολέμου, επαφές που παρείχαν στον Ρώσο πρόεδρο μια πλατφόρμα δίπλα σε έναν ηγέτη του ΝΑΤΟ και στο ΝΑΤΟ μια αξιόπιστη επαφή με τη Μόσχα.
Η διπλωματία της Τουρκίας και ο έλεγχος των στενών που συνδέουν τη Μαύρη Θάλασσα με τις παγκόσμιες αγορές την έθεσαν στο επίκεντρο μιας συμφωνίας μεταξύ της Ρωσίας, της Ουκρανίας και των Ηνωμένων Εθνών για την ασφαλή διέλευση των ουκρανικών γεωργικών εξαγωγών και την ενίσχυση των ρωσικών εξαγωγών.
In a meeting with Recep Tayyip Erdoğan, President of the Republic of Türkiye, Secretary-General @antonioguterres expressed his appreciation for Türkiye’s support to the @UN and multilateralism.
Read more: https://t.co/wzXP93rAl8 pic.twitter.com/xmiCydPcEO
— UN Spokesperson (@UN_Spokesperson) September 24, 2024
Ο ΟΗΕ δήλωσε ότι ο ρόλος του Ερντογάν στη συνδιαμεσολάβηση αυτής της πρωτοβουλίας συνέβαλε στην ανακούφιση της παγκόσμιας πείνας απελευθερώνοντας τις εξαγωγές δύο κορυφαίων παγκόσμιων παραγωγών.
Ο Πούτιν εγκατέλειψε τη συμφωνία τον Ιούλιο του 2023, παρά τις εκκλήσεις της Τουρκίας και προς τις δύο πλευρές, επικαλούμενος εμπόδια στις ρωσικές εξαγωγές τροφίμων.
Που τοποθετείται η Άγκυρα;
Εν τέλει φαίνεται πως η Άγκυρα βλέπει τις BRICS ως μια ευκαιρία για περισσότερη οικονομική συνεργασία με τα κράτη μέλη, παρά ως εναλλακτική λύση για τους δυτικούς δεσμούς της και τη συμμετοχή της στο ΝΑΤΟ.
My thoughts on the relationship between the U.S. and Türkiye https://t.co/1A1hZWL0f7
— Jeff Flake (@JeffFlake) February 14, 2024
Ο τότε πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Τουρκία Τζεφ Φλέικ δήλωσε στο Reuters τον Ιούνιο ότι, ενώ ελπίζει ότι η Τουρκία δεν θα ενταχθεί στις BRICS, μια τέτοια κίνηση δεν θα άλλαζε την ευθυγράμμισή της με τη Δύση.
