Πίσω από τις στατιστικές για το brain drain, το κύμα φυγής μορφωμένων νέων στο εξωτερικό, και τη μερική ανάσχεσή του, αποκαλούμενη και brain gain, κρύβονται ανθρώπινες ιστορίες και εμπειρίες ζωής.
Έλληνες μετανάστες υψηλής ειδίκευσης και νέοι υψηλής μόρφωσης – οι κατεξοχήν εκπρόσωποι της γενιάς του brain drain και ιδανικοί υποψήφιοι για brain gain – διηγούνται με τα δικά τους λόγια τι ειναι εκείνο που τους διώχνει από την Ελλάδα και τι τους καλεί πίσω.
Οι μαρτυρίες τους καταγράφηκαν σε έρευνα μεταδιδακτορικών φοιτητών του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, με επιστημονικά υπεύθυνη την καθηγήτρια του ΕΚΠΑ Φιλία Ίσαρη. Η έρευνα παρουσιάστηκε σε ημερίδα του ΕΛΙΔΕΚ με τίτλο «Βrain Gain – Brain Drain».
Εν όψει του διήμερου συνεδρίου inForum Brain Retain & Regain, 2-3 Ιουνίου στη Βιβλιοθήκη της Βουλής (Πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο), παρουσιάζουμε τις αφηγήσεις των νέων που έφυγαν, εκείνων που θέλουν να φύγουν, αλλά κι εκείνων που γύρισαν.
πηγή: Brain Gain-Brain Drain – ΕΛΙΔΕΚ
Ομάδες κινητικότητας
Πώς διαμορφώνονται οι προθέσεις κινητικότητας των Νέων Ελλήνων Επιστημόνων και Ειδικευμένων Επαγγελματιών (ΝΕΕΕΕ) στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα;
Ποιοι παράγοντες λειτουργούν ως κίνητρα ώθησης ή αποφυγής της κινητικότητας;
Απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα δίνουν νέοι από τέσσερις διαφορετικές ομάδες κινητικότητας:
- 513 προπτυχιακές/οί φοιτήτριες/ές που σκέφτονται να φύγουν από την Ελλάδα και να εγκατασταθούν στο εξωτερικό (μέση ηλικία τα 23,5 έτη)
- 102 φοιτήτριες/ές σε μεταπτυχιακό, διδακτορικό επίπεδο που σπουδάζουν στο εξωτερικό και σκέφτονται να επιστρέψουν στην Ελλάδα ή να παραμείνουν σε άλλη χώρα. (μέση ηλικία τα 28,4 έτη)
- 76 επαγγελματίες υψηλής ειδίκευσης που έχουν εγκατασταθεί στο εξωτερικό (μέση ηλικία τα 35,5 έτη)
- 69 επαγγελματίες υψηλής ειδίκευσης που επέστρεψαν στην Ελλάδα μετά από εργασία και διαβίωση στο εξωτερικό (μέση ηλικία τα 39,5 έτη).
Εκτός διεξήχθησαν 80 συνεντεύξεις, με 20 άτομα από κάθε ομάδα.
To brain drain καλά κρατεί
Το βασικό συμπέρασμα της έρευνας είναι ότι το brain drain εξακολουθεί να είναι η κυρίαρχη τάση.
Οι προθέσεις κινητικότητας των ΝΕΕΕΕ έχουν όλα τα χαρακτηριστικά που τις προσδιορίζουν ως «διαρροή εγκεφάλων» – brain drain:
- αγγίζουν τη μεγάλη πλειοψηφία των φοιτητών/τριών
- δε φαίνεται να μετριάζονται στα άτομα που ζουν στο εξωτερικό
- συνοδεύονται από γενικά αρνητικές κρίσεις, όσον αφορά στις συνθήκες στην ελληνική πραγματικότητα, και από υπεροχή των αρνητικών συναισθημάτων έναντι των θετικών.
Οι μισθοί και οι εργασιακές συνθήκες στην Ελλάδα έχουν την πλέον αρνητική αξιολόγηση από τους ΝΕΕΕΕ – πηγή: EΛΙΔΕΚ
Αξιολόγηση συνθηκών στην Ελλάδα
Οι αφηγήσεις των νέων για τις συνθήκες ζωής στην Ελλάδα είναι κυρίως αρνητικές:
«Η Ελλάδα διώχνει ανθρώπους πολύ καταρτισμένους, πολύ έξυπνους, πολύ ορεξάτους…»
(φοιτήτρια, Ελλάδα)
«…άνθρωποι, οι οποίοι έχουν σπουδάσει αρκετά χρόνια στη ζωή τους, δυσκολεύονται στο να βρουν εργασία, πόσο μάλλον στον τομέα τους αλλά και στους υπόλοιπους τομείς. Αμείβονται με πενιχρούς μισθούς για τις ώρες εργασίας που δουλεύουν. Οι συνθήκες είναι κατά του εργαζόμενου. Εργάζονται πάρα πολλές ώρες, δεν υπάρχουν καλές συνθήκες εργασίας… η λέξη που μπορώ να πω είναι ανασφάλεια».
(φοιτητής, Ελλάδα)
Ο θυμός το κυρίαρχο συναίσθημα
«Κοίτα, έχω πολύ θυμό μέσα μου, γιατί δεν ήθελα να φύγω από Ελλάδα. Αναγκάστηκα… Έχω πάρα πολύ θυμό μέσα μου».
(Επαγγελματίας υψηλής ειδίκευσης στο εξωτερικό)
«Βλέπεις μία κατάσταση, η οποία είναι τριτοκοσμικής χώρας, και επειδή πληρώνω φόρους στην Ελλάδα όλα τα χρόνια που δουλεύω… Εντάξει το θεωρώ τουλάχιστον κοροϊδία όλο αυτό που συμβαίνει…και θυμώνω…. να διατεινόμαστε ότι είμαστε μία ευρωπαϊκή χώρα, και κατά τα άλλα να συμβαίνει αυτό…»
(Μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο εξωτερικό)
Στην Ελλάδα θα μου βγει η ψυχή
«Φεύγω, γιατί στο εξωτερικό θα έχω ένα καλύτερο μέλλον (…) Πώς λέμε η Αμερική είναι χώρα της ευκαιρίας, ας πούμε. Αυτό. Δεν μπορώ να είμαι στην Ελλάδα από τη στιγμή που ξέρω πως στην Ελλάδα θα μου βγει η ψυχή για να προσπαθήσω να κάνω το όνειρό μου»
Φοιτητής, Ελλάδα
«Ήρθα στην Αγγλία τον Νοέμβριο του 2015 και μέσα σε 2,5 χρόνια, αυτές οι βαλίτσες έγιναν ένα φορτηγό. Αυτό το λέω, γιατί στην Ελλάδα ήμουν 7 χρόνια και ήμουν με τις δυο βαλίτσες, δεν υπήρχε εξέλιξη».
Επαγγελματίας υψηλής ειδίκευσης στο εξωτερικό
Όταν νικάει η νοσταλγία
Αν η οικονομική και εργασιακή κατάσταση στην Ελλάδα διώχνει τους νέους, αυτό δε σημαίνει ότι η ζωή στο εξωτερικό είναι στρωμένη με ροδοπέταλα. Η Ευρώπη γίνεται πιο ξενοφοβική και οι διακρίσεις λόγω εθνικής καταγωγής αφορούν και τους Έλληνες. Το στεγαστικό πρόβλημα είναι επίσης οξύ, η εύρεση καλης εργασίας δεν ειναι πάντα εύκολη, ενώ αρκετοί διαπιστώνουν ότι και στο εξωτερικό υπάρχει έλλειψη αξιοκρατίας ή δυσανασχετούν με τον τρόπο ζωής
«Πίστευα ότι έξω θα είναι καλύτερα. Τα ίδια χάλια είναι με την Ελλάδα. Παίζουν ρόλο οι γνωριμίες, ποιος θα σε στηρίξει, ποιος θα σε σπρώξει».
Επαγγελματίας που επέστρεψε στην Ελλάδα
Τους λείπει η οικογένεια, ο ήλιος και το φαγητό
«Η πατρίδα πάντα λείπει. Η Ελλάδα πάντα λείπει. Λείπει η οικογένεια. Λείπουν οι φίλοι και οι παρέες. Λείπει το φαγητό, λείπει το φαγητό, λείπει το φαγητό, λείπει ο ήλιος…».
«..αποφάσισα ότι δεν θέλω να μείνω, πέρα από τις σπουδές. ..αυτό που κατάλαβα και εκτίμησα πάρα πολύ είναι ότι δεν θέλω πια να μένω μόνη μου».
«Θέλω να είμαι κοντά με την οικογένειά μου…Οπότε ναι αυτό που δεν περίμενα είναι ότι θα γύριζα πίσω στην Ελλάδα για την αγάπη στην ουσία και δεν θα με ενδιαφέρει τόσο να κυνηγήσω την επαγγελματική καριέρα τη δική μου»
Μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο εξωτερικό
*Το inForum τελεί υπό την αιγίδα της Α.Ε. του Προέδρου της Δημοκρατίας κυρίου Κωνσταντίνου Αν. Τασούλα.
*Αν επιθυμείτε να παρακολουθήσετε το inForum, στις 2-3 Ιουνίου στη Βιβλιοθήκη της Βουλής (πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο) Λένορμαν 218 πατήστε ΕΔΩ
