Μεγάλη συζήτηση γίνεται τελευταία για τον επαναπατρισμό και την απορρόφηση ταλέντου από το εξωτερικό, το λεγόμενο brain gain, που αποδεικνύεται, ωστόσο, δύσκολο έργο. Οι λόγοι για τους οποίους ο επαναπατρισμός του ανθρώπινου κεφαλαίου υψηλής αξίας δεν έχει καταστεί εφικτός παρά τις στρατηγικές που έχουν εφαρμοστεί θα αναλυθούν εκτενώς από τους ειδικούς στο διήμερο συνέδριο inForum: Brain Retain & Regain, 2-3 Ιουνίου στη Βιβλιοθήκη της Βουλής (Πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο) ενώ θα αναζητηθούν οι βέλτιστες πολιτικές και τα κίνητρα που πρέπει να δοθούν ώστε τα «μυαλά» να επιστρέψουν στην Ελλάδα.
Το 2023 καταγράφηκε ανακοπή του μεγάλου κύματος φυγής για πρώτη φορά από το 2010, με 47.200 Έλληνες πολίτες να επιστρέφουν έναντι 32.800 που έφυγαν, σύμφωνα με τη Eurostat.
Οι κύριοι κλάδοι απασχόλησης που υποδέχονται όσους επιστρέφουν περιλαμβάνουν την τεχνολογία, την πληροφορική, τις κατασκευές, την ενέργεια, το χρηματοασφαλιστικό τομέα…
Θα υπάρξει αναστροφή του φαινομένου brain drain, δηλαδή της φυγής εξειδικευμένων Ελλήνων στο εξωτερικό;
Παρά την προσπάθεια που γίνεται να κερδηθεί το «στοίχημα» και να επιστρέψει εργατικό δυναμικό υπάρχει ένα ανυπέρβλητο εμπόδιο που δεν είναι άλλο από τους χαμηλούς μισθούς. Σχεδόν ένας στους τέσσερις Έλληνες του εξωτερικού δεν σκέφτονται τον επαναπατρισμό γνωρίζοντας πως οι μισθοί για εξειδικευμένους εργαζομένους όχι απλά είναι χαμηλοί αλλά σε πραγματικούς όρους έχουν «κουτσουρευτεί» περαιτέρω λόγω πληθωρισμού.
Brain gain: Μεγάλη ζήτηση αλλά όχι για όλο το φάσμα του εργατικού δυναμικού
Οι προοπτικές μισθολογικής εξέλιξης στην Ελλάδα εμφανίζονται πολύ περιορισμένες δείχνοντας ότι οι μισθολογικές κλίμακες είναι σχετικά συμπιεσμένες, και δεν ανταμείβονται αρκετά η εμπειρία εντός επιχείρησης και το ταλέντο.
Εν έτη 2025 η πλειονότητα των επιχειρήσεων βρίσκεται σε αναζήτηση εργατικού δυναμικού. Αντικατοπτρίζεται έτσι η γενικότερη κινητικότητα και η αναπτυξιακή δυναμική της αγοράς εργασίας. Η ζήτηση προσωπικού στην Ελλάδα τη δεδομένη χρονική συγκυρία τροφοδοτείται κυρίως από τις μεγάλες επιχειρήσεις. Το 92% των μεγάλων και πολύ μεγάλων επιχειρήσεων ή επιχειρήσεων με σημαντική παρουσία στο εξωτερικό, οι οποίες συμμετείχαν στην έρευνα αναζητά προσωπικό αυτήν την περίοδο.
Brain gain: Είναι σημαντική η εργασιακή εμπειρία στο εξωτερικό;
Έρευνα της Adecco και του Ελληνικού Παρατηρητηρίου του LSE εξετάζει τις εργασιακές τάσεις στη χώρα. Ανατρέχοντας στο εγχώριο τοπίο στην απασχόληση και τη ζήτηση για επαναπατρισμό ταλέντων οι επιχειρήσεις του δείγματος φαίνεται να θεωρούν ότι οι σπουδές και η εργασιακή εμπειρία στο εξωτερικό είναι θετικά προσόντα ως ένα βαθμό μόνο.
Όσον αφορά στους Έλληνες με εργασιακή εμπειρία στο εξωτερικό και την προσπάθεια επαναπατρισμού τους (brain gain), στόχος που αποτελεί κυρίαρχη εθνική προτεραιότητα των τελευταίων ετών, από την έρευνα προκύπτει ότι δεν υπάρχει έντονη και συστηματική ζήτηση από την πλευρά των εταιρειών.
Ειδικότερα, η εργασιακή εμπειρία στο εξωτερικό θεωρείται ως πολύ σημαντικό προσόν μόλις από το 15% των επιχειρήσεων – ανεξαρτήτως του μεγέθους τους. Το 42% των επιχειρήσεων θεωρεί την εργασιακή εμπειρία στο εξωτερικό ως ουδέτερο (ή ακόμα και αρνητικό) χαρακτηριστικό. Τα αντίστοιχα ποσοστά για τις σπουδές στο εξωτερικό είναι 13% και 50% αντίστοιχα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι πιο σημαντική τείνουν να θεωρούν την εργασιακή εμπειρία στο εξωτερικό οι επιχειρήσεις ομίλων (68% θετικό ή πολύ θετικό), οι πολυεθνικές (67%), οι νεοφυείς (89%) και επιχειρήσεις στους κλάδους των υπηρεσιών (με ποσοστά που κυμαίνονται από 75% μέχρι πάνω από 90%) – ενώ τα χαμηλότερα ποσοστά είναι στις επιχειρήσεις με περισσότερα από ένα καταστήματα (50%), στην ελαφριά βιομηχανία (50%), στη σίτιση (46%), στο εμπόριο (44%) και στις μεταφορές (33%).
Brain gain: Διστακτικότητα για ταλέντα από το εξωτερικό
Παρά τα παραπάνω στοιχεία, μία στις τρεις επιχειρήσεις δηλώνει ότι κατά την τελευταία τριετία έχει κάνει προσπάθειες αναζήτησης προσωπικού από το εξωτερικό. Το ποσοστό αυτό είναι υψηλότερο για μεγάλες επιχειρήσεις (52%), επιχειρήσεις στον χώρο της πληροφορικής (55%) και της ενέργειας-βιομηχανίας (54%), καθώς και νεοφυείς (52%) και εξωστρεφείς επιχειρήσεις (62%). Αντίθετα, οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον κλάδο του εμπορίου και οι απλές επιχειρήσεις έχουν πολύ χαμηλότερα ποσοστά (13%-15%), ενώ ο τομέας των υπηρεσιών δεν ξεχωρίζει από αυτή την άποψη.
Σε κάθε περίπτωση, η ζήτηση ταλέντων από το εξωτερικό από τις επιχειρήσεις δεν είναι τόσο ισχυρή όσο θα συνήγαγε κανείς κρίνοντας από την προσπάθεια που γίνεται για επαναπατρισμό ταλέντων και εντοπίζεται κυρίως στις πολύ μεγάλες επιχειρήσεις, οι οποίες έχουν μεγαλύτερες δυνατότητες να προσελκύσουν ταλέντα από το εξωτερικό.
Υπάρχει εξήγηση
Με την εργασιακή εμπειρία στο εξωτερικό να μην αποτιμάται πάντα θετικά φαίνεται πως η αναζήτηση ταλέντου από το εξωτερικό έχει να κάνει πιο πολύ με την έλλειψη προσωπικού παρά με την ύπαρξη πλεονεκτημάτων δικτύωσης, δεξιοτήτων, κλπ.
Και κάπου εδώ προκύπτουν και ορισμένες αντιφάσεις: Ενώ οι εργοδότες αποζητούν την εργασιακή εμπειρία, την ίδια στιγμή το μισθολογικό κόστος ενός έμπειρου στελέχους είναι αποτρεπτικός παράγοντας πρόσληψης.
Σε ένα μεγάλο δείγματος φαίνεται πως οι μικρές επιχειρήσεις δεν θα διαφοροποιούσαν τον προσφερόμενο μισθό αν ο/η υποψήφιος/α προέρχεται από το εξωτερικό.
