Μετά το καμπανάκι που χτύπησε η Τράπεζα της Ελλάδας για την καθυστέρηση στην πορεία εκτέλεσης των έργων που χρηματοδοτεί το Ταμείο Ανάκαμψης, η νέα έρευνα του Iνστιτούτου ΕΝΑ, διαπιστώνει ότι από τα 36 δις ευρώ, οι πραγματικές δαπάνες που έχουν εκτελεστεί (και όχι οι λογιστικές πληρωμές) είναι μόλις 4,5 δις ή 12,5% του συνόλου
Ο υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης επαίρεται ότι η Ελλάδα βρίσκεται στις πρώτες θέσεις της ΕΕ ως προς το ποσοστό απορρόφησης των κονδυλίων του ΤΑΑ, έχοντας απορροφήσει το 41,1%, έναντι 29,4% που είναι ο μέσος όρος των 27 κρατών μελών.
Όμως, σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας – Ελλάδα 2.0 του Ινστιτούτου ΕΝΑ, στην πράξη αποδεικνύεται ότι οι συγκεκριμένες απορροφήσεις είναι σε μεγάλο βαθμό «λογιστικές». Αφορούν δηλαδή δύο κατηγορίες δαπανών: α) ενδιάμεσες μεταφορές ποσών μεταξύ λογαριασμών φορέων της Γενικής Κυβέρνησης στην Τράπεζα της Ελλάδας, για το σκέλος των επιχορηγήσεων, και β) πιστώσεις στα συνεργαζόμενα τραπεζικά ιδρύματα, για το σκέλος των δανείων. Πρόκειται για ένα ποσό που αγγίζει τα 5 δισ. και αντιστοιχεί σε λογιστική απορρόφηση του 26% του συνόλου των κονδυλίων.
Ενα εξίσου υψηλό ποσό, της τάξης των 5,2 δισ. ευρώ αφορά πόρους που «λιμνάζουν». Πρόκειται δηλαδή για κονδύλια που έχει στι διάθεσή της η χώρα, αλλά δεν έχουν ενεργοποιηθεί μέσω δράσεων και προγραμμάτων
Η διάκριση μεταξύ λογιστικών και πραγματικών πληρωμών είναι σημαντική καθώς οι λογιστικές πληρωμές, ως απλές ενδιάμεσες μεταφορές χρημάτων, δεν συμμετέχουν στον υπολογισμό του ΑΕΠ και δεν έχουν κάποια επίπτωση στην πραγματική οικονομία
Οι οικονομολόγοι του ΕΝΑ αναλύουν την κατανομή των πόρων σε δύο σκέλη: το σκέλος των μη επιστρεπτέων ενισχύσεων (επιχορηγήσεις) και το σκέλος των δανείων. Όπως σημειώνεται, μετά την έγκριση του αναθεωρημένου Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0» το Δεκέμβριο του 2023 οι συνολικοί πόροι του Σχεδίου αυξήθηκαν κατά 5,8 δισ. ευρώ, για να φτάσουν τα 36 δισ. Από αυτή την αύξηση η μερίδα του λέοντος πήγε στο σκέλος των δανείων, τα οποία αυξήθηκαν κατά 5 δισ. ευρώ, ανεβάζοντας το συνολικό ποσό σε πάνω από 17,7 δισ. Τα υπόλοιπα χρήματα κατευθύνθηκαν στις επιχορηγήσεις, ανεβάζοντας το ποσό περίπου στα 18,22 δισ. ευρώ
Εισροές – Εκταμίευση Δόσεων Σχεδίου
Από τα 36 δισ. του Σχεδίου Ανάκαμψης Ελλάδα, μέχρι και το Μάρτιο οι εκταμιευμένες δόσεις – εισροές, είχαν ανέλθει στα στα 14,7 δισ. ευρώ – 7,4 δισ. για δάνεια και 7,2 δισ. για επιχορηγήσεις. Από εκεί προκύπτει και το 41% των συνολικών πόρων, στους οποίους αναφέρεται ο υπουργός Οικονομίας, ποσό που αντιστοιχεί στην αρχική προκαταβολή και στις τρεις πρώτες τμηματικές καταβολές (δόσεις), όπως αναλυτικά παρουσιάζονται στον ακόλουθο πίνακα:
Το αίτημα για την 4η δόση πληρωμής, των 2,3 δισ. ευρώ υπεβλήθη στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 17 Απριλίου και αφορά αποκλειστικά το δανειακό σκέλος του Σχεδίου,. Από την άλλη η εκταμίευση των δόσεων που αφορούν τις μη επιστρεπτέες ενισχύσεις (επιχορηγήσεις) καταγράφει σημαντική υστέρηση, ως αποτέλεσμα καθυστερήσεων στην υλοποίηση των έργων. Ειδικότερα τα ποσοστά απορρόφησης κατά το A’ τρίμηνο του 2024 διαμορφώνονται σε: 12,59% για το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, καθώς οι δαπάνες ανήλθαν σε 0,5 δισ. €., 29,41% για το εθνικό σκέλος του Προγράμματος Δημόσιων Επενδύσεων και 30,13% για το συγχρηματοδοτούμενο σκέλος του ΠΔΕ.
Επιχορηγήσεις
Σήμερα από τους 18,5 δισ. των επιχορηγήσεων, ειναι διαθέσιμα τα 7,5 δισ. Από αυτά ως και το τέλος Μαρτίου οι συνολικές δαπάνες (πληρωμές) είναι 5,7 δισ. ευρώ, όμως από αυτά τα 2,6 δισ. είναι λογιστικές πληρωμές. Οι συνολικές πραγματικές δαπάνες εκτιμώνται σε περίπου 3,1 δισ. ευρώ. Αυτό ανεβάζει τη λογιστική απορρόφηση των συνολικών πόρων για επιχορηγήσεις σε 31%, ενώ η πραγματική απορρόφηση είναι 17%. Η διάκριση μεταξύ λογιστικών και πραγματικών πληρωμών είναι σημαντική καθώς οι λογιστικές πληρωμές, ως απλές ενδιάμεσες μεταφορές χρημάτων, δεν συμμετέχουν στον υπολογισμό του ΑΕΠ και δεν έχουν κάποια επίπτωση στην πραγματική οικονομία
Πάντως η εκταμίευση στις οφελούμενες επιχειρήσεις υστερεί σημαντικά, καθώς οι συνολικές αναλήψεις είναι μόλις 1,4 δισ. ευρώ – ποσό που αντιστοιχεί σε λογιστική απορρόφηση 21% των συνολικών δανειακών πόρων του σχεδίου και σε πραγματική απορρόφηση μόλις 8%.
Δάνεια
Από τα 17,7 δισ. ευρώ του ΤΑΑ που κατευθύνονται σε δάνεια, σήμερα είναι διαθέσιμα τα 7,2 δισ. Το ποσό που έχει συμβασιοποιηθεί (ως τις 31/3) με τα συνεργαζόμενα τραπεζικά ιδρύματα αντιστοιχεί στο 74% των διαθέσιμων δανειακών πόρων του Σχεδίου. Σημειώνεται ότι από τον Απρίλιο τα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης μπορεί να χορηγούνται και από την Attica Bank, μετά την υπογραφή συμφωνίας με το Ελληνικό Δημόσιο.
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, μέχρι τον Μάρτιο του 2024 συμβασιοποιήθηκαν 287 δάνεια. Ο συνολικός προϋπολογισμός τους ανέρχεται στα 11,15 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 4,75 δισ. είναι δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης, 3,77 δισ. δάνεια των τραπεζών και 2,63 δισ. ίδια κεφάλαια των επενδυτών. Πάντως η εκταμίευση στις οφελούμενες επιχειρήσεις υστερεί σημαντικά, καθώς οι συνολικές αναλήψεις είναι μόλις 1,4 δισ. ευρώ – ποσό που αντιστοιχεί σε λογιστική απορρόφηση 21% των συνολικών δανειακών πόρων του σχεδίου και σε πραγματική απορρόφηση μόλις 8%.
Το πρόβλημα της καθυστέρησης των εκταμιεύσεων προς τις επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα έχει επισημάνει και ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας, Γιάννης Στουρνάρας, αλλά και οι μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες. Οι τελευταίες, μέσω του Συνδέσμου Τεχνικών Εταιριών Ανωτέρων Τάξεων ζητούν επιτακτικά την παράταση της περιόδου υλοποίησης των έργων μετά τον Αύγουστο του 2026, ώστε να μη χαθούν κονδύλια.
